Trzy dekady Polski online

Kto pierwszy w Polsce podłączył kabelek do internetu i co z tego wynikło? Katarzyna Bielińska

Polska online

Tak naprawdę nie wiadomo, kto wysłał pierwszy w Polsce e-mail. Wikipedia twierdzi, że był to Rafał Pietrak, pracownik Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, a wiadomość została wysłana po protokole TCP/IP z budynku UW przy ulicy Hożej 74 do Uniwersytetu Kopenhaskiego. Ale Pietrak (dziś szef programistów w firmie telekomunikacyjnej) zaprzecza. Mówi, że tylko zestawił łącze internetowe, czyli „podłączył pierwszy w Polsce kabelek do internetu”.

Pierwszy e-mail – wystukany

Jedno jest pewne – stało się to pewnego letniego dnia, w połowie sierpnia, 30 lat temu. E-mail został wstukany w terminalu tekstowym (pierwsze przeglądarki pojawiły się dwa lata później) i wysłany do Ośrodka Badań Jądrowych w Hamburgu, z którym współpracowali naukowcy z Wydziału Fizyki. Jego przełomowa treść brzmiała „Hello”. Tak zaczął się w Polsce internet.

Terminal Televideo z roku 1982 pracujący w standardzie ASCII

Terminal Televideo z roku 1982 pracujący w standardzie ASCI.

źródło: Wikipedia

Zanim jednak doszło do pierwszej wymiany e-maili, w marcu na Uniwersytecie Warszawskim powstała NASK – Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa. Miała ona bardzo ważne zadanie: zorganizowanie komputerowej łączności dla polskiego środowiska naukowego oraz akademickiego. To właśnie zespołowi NASKU zawdzięczamy działanie internetu w Polsce. Oficjalnie nasz kraj uzyskał dostęp do ogólnoświatowej pajęczyny 15 grudnia 1991 r. – wtedy nastąpiło faktyczne włączenie Polski do globalnej sieci w ramach EARN (European Academic and Research Network - Europejska Sieć Akademicka i Badawcza), po zniesieniu przez Stany Zjednoczone embarga na dostęp do nowoczesnej techniki komputerowej i telekomunikacyjnej, dotyczącego krajów byłego bloku wschodniego. Podłączone do sieci komputery znajdowały się wówczas w nielicznych firmach i instytucjach w Warszawie, Krakowie, Toruniu i Katowicach. Powiedzmy sobie szczerze – początkowo prędkość przesyłu danych – poniżej 10 kb/s – nie zwalała z nóg. Przy przepływności do 1 gb/s, która jest dziś dostępna w wielu zakątkach Polski, wartość ta wydaje się naprawdę mikra.

Premier na IRC-ku

W 1991 r. liczba użytkowników Internetu w Polsce powiększyła się do dwóch tysięcy osób. Trzy lata potem w tym gronie znalazł się znany z umiłowania do nowinek technicznych (ówczesny premier) Waldemar Pawlak. Był to pierwszy polski polityk, który uzyskał adres e-mail, a kilka lat potem (we wrześniu 1995 r.) rozmawiał z internautami przez kultowego dziś IRC-a. Jest to też pierwsza osoba z politycznego świecznika, która (wiele lat później) sprawiła sobie iPada i zabierała na każdą konferencję prasową, tłumacząc się dziennikarzom, że nie promuje firmy Apple, bo iPada stara się ustawiać tak, by „nie było widać jabłuszka”.
Do 1994 r. internet w Polsce funkcjonował jako sieć prawie wyłącznie akademicka. Jednak w 1995 r. grupa administratorów serwerów i innych osób związanych z rozwojem internetu w Polsce, prowadzących nieformalne dyskusje na liście dyskusyjnej, działającej na listserwerze AGH, zrzeszyła się w stowarzyszenie propagujące rozwój internetu w Polsce. W maju NASK i POLPAK (sieć pakietowa, zbudowana przez Telekomunikację Polską SA) podpisali umowę na wprowadzenie usługi internetu dla abonentów sieci POLPAK. I to był krok milowy w rozwoju polskiego internetu.

Gadu gadu nocą

Wprowadzenie numeru dostępowego 0-202122 dało możliwość wejścia do świata WWW (World Wide Web), wszystkim tym, którzy dysponowali wówczas modemem telefonicznym. To czasy, które wielu z nas jeszcze pamięta, ale za nimi nie tęskni: wdzwaniane podłączenie do internetu związane było z nabijaniem impulsów, za które trzeba było wcale niemało zapłacić. Obejściem wysokich rachunków było korzystanie z sieci po godzinie 22 (impulsy zaliczane były wówczas co sześć, a nie co trzy minuty), jednak ten zmyślny zabieg nie zawsze się udawał, bo usługa zwyczajnie nie wyrabiała się z liczbą internautów-dusigroszów. W 1995 r. absolwenci Politechniki Gdańskiej stworzyli Wirtualną Polskę – na początku działającą jako forum pomysłów, a potem katalog stron WWW przekształcony następnie w popularny serwis WWW. W tym samym roku WP udostępniła darmowe konta e-mailowe. W 1996 r. w Krakowie zadebiutował OptimusNet, czyli dzisiejszy Onet. Trzy lata potem Polacy zaczęli ze sobą namiętnie czatować na Gadu-Gadu i za pomocą komunikatora Tlen.pl. Również w tym samym – 1999 r. – światło dzienne ujrzał portal o2.pl, a studenci Szkoły Głównej Handlowej stworzyli darmową usługę poczty go2.pl (której nazwa zmieniła się potem w o2.pl). Rok potem ruszył serwis Interia.pl, który również zaoferował usługę pocztową. Czasy, w których poznawaliśmy internet nie z własnego klepania w klawiaturę, a z papierowych czasopism, których redaktorzy radzili, jakie strony warto odwiedzić, odchodziły do lamusa. Nowy wiek rozpoczął się z przytupem – Polacy zaczęli surfować, czatować i e-mailować na potęgę. No i handlować. W tym czasie – na wzór Amazonu – jak grzyby po deszczu powstawały polskie platformy sprzedaży online: pierwsza księgarnia internetowa Merlin.pl (1999 r.) i Allegro.pl, które ruszyło w grudniu 2000 r. Od 14 września 1999 r. klienci banku BZ WBK mogli sprawdzać stan swoich kont bankowych online, a pierwszy wirtualny bank – mBank – ruszył 26 listopada następnego roku. 2001 r. to kolejny ważny moment w naszym kalendarium – osiem miesięcy po premierze światowej powstała polskojęzyczna Wikipedia.

Trzy czwarte Polaków online

Jak łatwo zauważyć, historia polskiego internetu, choć tak dynamiczna, jest niezbyt długa. Oczywiście w porównaniu do dziejów sieci na Zachodzie, które sięgają 1969 r., czyli roku, w którym na Uniwersytecie Kalifornijskim powstały węzły sieci ARPANET. W czasie tym udziałem Polaków, schowanych wówczas za żelazną kurtyną, nie mogły być jeszcze ani pierwsza poczta elektroniczna, ani fora dyskusyjne, ani też możliwość surfowania po stronach WWW. Szansę na to, by nowoczesna technika zawitała również do naszego kraju dostaliśmy dopiero dwie dekady potem – wraz z transformacją ustrojową.
I korzystamy z tego z nawiązką. W 2000 r. liczba polskich użytkowników była szacowana na 5,2 mln, co stanowiło wtedy 17 proc. polskiego społeczeństwa. W 2018 po internecie buszowało już 66 proc. Polaków. Jak informuje CBOS, w tym roku z sieci korzysta rekordowa liczba mieszkańców kraju – 73 proc. Coraz lepiej wygląda też dostępność usług sieciowych: w 2020 roku dostęp do internetu miało 90,4% gospodarstw domowych w naszym kraju – 3,7 proc. więcej niż rok wcześniej.

Odsetek korzystających z internetu wśród osób w wieku:
źródło: Korzystanie z internetu, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_085_20.PDF

Internet – do tańca i różańca

Wraz z coraz większą popularnością sieci zmieniał się również profil polskiego internauty. Z pierwszego badania polskiego internetu przeprowadzonego w 1995 r. przez firmę Run i opublikowanego na stronie NASK-u wyłonił się taki obraz: mężczyzna z wyższym wykształceniem. Wynika to głównie z tego, że w początkowych latach z sieci korzystali głównie naukowcy. Ten portret zaczął się oczywiście zmieniać w miarę, gdy sieć coraz bardziej trafiała pod strzechy, a korzystanie z internetu (początkowo tylko w pracy, w szkole czy w domu) poszerzyło się również o urządzenia przenośne (smartfony, tablety i telefony komórkowe).
Obecnie w Polsce (jak i na całym świecie) z sieci korzystają dziś niemal wszyscy, jednak symbolem naszych czasów jest to, że do rodziny internautów dołączają coraz młodsi. Te pokolenia status bycia online wyssały z mlekiem matki, a internet jest ich naturalnym środowiskiem. Co szósty młody człowiek nie wyobraża sobie teraz życia bez swojego telefonu – oczywiście z dostępem do sieci.
Przeciętny polski internauta spędza w sieci blisko 2 godz. i 4 minuty dzień w dzień. Co więcej, niektórzy (głównie osoby mieszkające na wsi i w miastach od 20 do 500 tysięcy mieszkańców) nie wyobrażają sobie dnia bez zajrzenia na ulubione strony WWW. Co tu robią? Jeśli pod lupę weźmiemy młode osoby, to odpowiedź może być jedna: przesiadują w mediach społecznościowych, szukając w nich rozrywki i podtrzymując kontakty towarzyskie. Jak przyznają eksperci z NASK-u, polskie nastolatki robią to bardzo aktywnie.

Jednak internet jest źródłem rozrywki niemal dla wszystkich Polaków, niezależnie od wieku. Blisko jedna czwarta polskich internautów korzysta z sieci, grając lub pobierając gry, muzykę czy filmy. Tylko co piąty internauta używa tego medium wyłącznie w celach służbowych. Tradycja internetowych zakupów zainicjowana w latach 90. ubiegłego wieku, nie tylko wciąż jest przez polskich internautów utrzymywana, ale wręcz kwitnie. Jak wynika z raportu firmy Advox „Jak Polacy korzystają ze sklepów internetowych: zwyczaje e-zakupowe Polaków 2021”, większość (60 proc.) internetowych konsumentów w Polsce robi zakupy drogą internetową kilka razy w miesiącu, a jedna trzecia respondentów kupuje online raz w tygodniu lub częściej. Jednak są też tacy (3 proc.), którzy robią to codziennie.

źródło: „Jak Polacy korzystają ze sklepów internetowych: zwyczaje e-zakupowe Polaków 2021, Advox.pl

Z roku na rok przybywa osób, które online zarządzają swoimi finansami. Pod koniec 2020 r. z bankowości elektronicznej w Polsce korzystało aktywnie 19,6 mln klientów banków. Rośnie zainteresowanie usługami urzędowymi – coraz więcej polskich internautów za pomocą sieci rejestruje narodziny dziecka, składa wniosek o dowód osobisty i melduje się. Ogromnym zainteresowaniem cieszy się również usługa sprawdzania punktów karnych, e-usługa Bezpieczny Autobus, a także możliwość przejrzenia historii pojazdu – w 2019 r. Polacy korzystali z niej ponad 68 milionów razy.

Niezwykła przygoda

Internet się zmienia, a my z nim. Tym, co w tej układance pozostaje do lat niezmienne, jest wciąż rosnąca rola, jaką świat w wersji online odgrywa w naszym życiu. W 2014 r. ukazał się raport globalny Cisco Connected World Technology Report 2014 na podstawie badań przeprowadzonych przez amerykańską firmę InsightExpress, zajmującą się badaniami rynkowymi w 15 krajach, w tym także i w Polsce. Wynika z nich, że co trzeci student oraz pracownik uważa, że Internet jest niezbędny do życia i porównuje go z powietrzem, wodą i schronieniem. Niektóre kraje traktują dostęp do technik informacyjnych jako podstawowe prawo człowieka. Nie bez przyczyny ktoś napisał, że internet to niezwykła przygoda w dziejach ludzkości. Więc: przygodo trwaj?!!

Bibliografia

Ewa Szczepańska, Polacy w sieci. Analiza przemian użytkowania Internetu, Lublin 2019, [dostęp: 2.11.2021]
Wojciech Karpieszuk, Internet w Polsce zaczął się na Hożej. 25 lat temu, serwis internetowy Gazety Wyborczej, [dostęp: 2.11.2021]
Historia internetu w Polsce, serwis internetowy Orange.pl, [dostęp: 2.11.2021]
Monika Tomkiewicz, Dwudzieste urodziny polskiego Internetu, serwis internetowy Computerworld.pl, [dostęp: 2.11.2021]
Raport PRNews.pl: Rynek bankowości elektronicznej – IV kw. 2020, serwis internetowy Prnews.pl, [dostęp: 2.11.2021]
Dariusz Baran, Internet w Polsce, Repozytorium Instytucjonalne Krakowskiej Akademii, [dostęp: 2.11.2021]
Raport „Jak Polacy korzystają ze sklepów internetowych: Zwyczaje e-zakupowe Polaków 2021”, serwis internetowy firmy Advox, [dostęp: 2.11.2021]