Nie tylko Windows i Linux

HaikuOS powstał z BeOS

Haiku OS to wolny, tworzony przez entuzjastów system operacyjny wzorowany na BeOS. Było to środowisko zaprezentowane po raz pierwszy w 1998 roku, jako kandydat na następcę klasycznego MacOS oraz multimedialny system dla kreatywnych specjalistów na komputery PC. Próba sprzedania systemu firmie Apple się nie powiodła. BeOS próbował znaleźć dla siebie miejsce na rynku do 2001 roku, po czym zaprzestano jego aktualizacji. W tym samym roku fani BeOS rozpoczęli tworzenie otwartej i bezpłatnej wersji systemu, w której można by było uruchamiać istniejące aplikacje. Pierwsza działająca wersja pojawiła się w sieci w 2009 roku, a obecna 4.1 wciąż jest wersją testową Alfa.

Haiku OS ma wszystkie cechy nowoczesnego systemu: 32-bitowe jądro ze sterownikami do typowego sprzętu PC, wbudowaną obsługę dużych dysków dzięki 64-bitowemu systemowi plików BFS i zestaw narzędzi konfiguracyjnych. Jego interfejs jest klonem powłoki opracowanej dla BeOS. W systemie jest pakiet podstawowych aplikacji, m.in.: menedżer plików, edytor tekstu, przeglądarka internetowa. Można także instalować i uruchamiać wszystkie aplikacje do BeOS, np. VLC Player czy Firefoksa. System najlepiej wypróbować, uruchamiając komputer z bootowalnego pendrive’a, można też zainstalować go na VirtualBoksie.
www.haiku-os.org

ReactOS – okna bez Windows

System React OS to opensource’owy klon Windows. Jest rozwijany od 1996 roku. ReactOS jest coraz bliżej spełnienia obietnicy kompatybilności z systemem Microsoftu, na co dowodem jest rosnąca liczba aplikacji działających w systemie. ReactOS czerpie wiele komponentów z opensource’owego projektu Wine. Samo jądro systemu, zapewniające kontrolę sprzętu, jest rozwijane niezależnie. Najnowszym pomysłem na dalszy rozwój ReactOS jest wykorzystanie kodu w celu stworzenia środowiska Thorium Core Cloud Desktop, pozwalającego na uruchamianie kodu Win32 w chmurze, dzięki czemu można by było korzystać z systemu na tabletach czy smartfonach. Projekt ten został zaprezentowany w serwisie Kickstarter i zebrał już 50 tys. dol. na dalszy rozwój.

ReactOS jest wciąż w wersji Alfa i nie jest zalecany do codziennej pracy. Jego rozwój śledzą władze krajów, które mają skomplikowane stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, jak np. Rosja, w nadziei, że pozwoli on uwolnić używane przez ich rządy aplikacje od wpływu amerykańskiego giganta software’owego. ReactOS można przetestować samemu, uruchamiając go z płyty Live CD lub pobierając prekonfigurowaną maszynę wirtualną dla VirtualBox, QEMU lub VM Ware.
www.reactos.org

FreeDos

MS-DOS jak mało który software przyczynił się do światowej rewolucji informatycznej. System ten został zastąpiony przez Windows, a sam MS-DOS zniknął z rynku w 1994 roku. Jego entuzjaści w tym samym roku rozpoczęli tworzenie open-source’owego klona – FreeDOS, który osiągnął stabilną wersję w 2006 roku. System jest dalej rozwijany, a obecnie można pobrać wersję 1.1 z 2012 roku. FreeDos jest używany w wielu komercyjnych zastosowaniach. Na jego podstawie działają bootowalne narzędzia, np. do ratowania systemu czy aktualizacji oprogramowania urządzeń. Jest też cała gama zastosowań niekomercyjnych, np. granie w klasyczne, dostępne za darmo gry.

FreeDos jest kompatybilny z większością 16-bitowych aplikacji do DOS-a. Obsługuje system plików FAT32 i współczesny sprzęt, np. wielordzeniowe procesory.
System można uruchomić na różne sposoby. Ponieważ jest w pełni stabilny, można go zainstalować na partycji obok Windows, uruchomić na VirtualBox lub bezpośrednio z internetu w wirtualnej maszynie Javy http://pcformat.pl/u/867.
www.freedos.org

GNU i Arch Hurd

Projekt GNU kojarzy się przede wszystkim z systemem Linux, który formalnie nazywa się GNU/Linux. W rzeczywistości są to zupełnie odrębne projekty. Projekt GNU, który wystartował w 1982 roku, prawie 10 lat wcześniej niż Linux, postawił sobie za cel stworzenie wolnego i opensource’owego klonu systemu Unix, który w tym czasie z hakerskiego, quasi-badawczego projektu, zmienił się w drogi, komercyjny system do komputerów typu main-
frame. Pod kierownictwem Richarda Stallmana, jednego z liderów społeczności wolnego oprogramowania i pomysłodawcy GNU, do końca lat 80. została opracowana większość modułów systemu: kompilatory, programy narzędziowe czy edytory programistyczne. Brakowało jedynie gotowego jądra systemu. Gdy pojawił się Linux, który w gruncie rzeczy jest samym jądrem systemu operacyjnego, społeczność wspierająca wolne oprogramowanie zaczęła integrować go z narzędziami GNU, dzięki czemu powstał system operacyjny GNU/Linux w postaci, w jakiej znamy go dzisiaj. Jednak projektant GNU nie zrezygnował z projektu opracowywania własnego jądra – Hurd. Choć upowszechnienie się Linuksa sprawiło, że Hurd stał się projektem w dużej mierze hobbystycznym, jądro obecnie osiągnęło już wersję 0,5 i można, podobnie jak z Linuksa, korzystać z niego na komputerach PC.

Od strony technicznej Hurd jest zestawem usług systemowych, które działają z wykorzystaniem mikrojądra Mach, zapewniającego komunikację ze sprzętem. Co ciekawe, mikrojądro Mach jest także wykorzystywane w innych, bazujących na Uniksie systemach, takich jak Mac OS X oraz iOS. Zaletą jądra Hurd jest izolacja najbardziej podstawowych procesów w systemie, dzięki czemu np. błąd w obsłudze sieci czy pamięci nie destabilizuje całego kernela.
Najprostszym sposobem wypróbowania tego systemu jest skorzystanie z jednej z dystrybucji, na przykład Arch Hurd – wersji systemu Arch Linuks, która wykorzystuje jądro Hurd zamiast standardowego kernela Linuksa. System jest dostępny do wypróbowania w postaci Live CD.
www.gnu.org, www.archhurd.org

Mały KolibriOS

KolibriOS uruchomi się z dyskietki na pececie z 8 MB pamięci operacyjnej. Na w miarę nowym komputerze uruchamia się w kilka sekund – i nie jest to „goły” system.

System KolibriOS swoje minimalistyczne oblicze zawdzięcza temu, że w dużej mierze został napisany w Assemblerze, czyli języku maszynowym procesora, co pozwala na doskonałą optymalizację kodu. System ma wbudowane podstawowe sterowniki, m.in. do popularnych kodeków dźwiękowych. Może działać z partycji FAT16 i FAT32. Odczytuje także system plików NTFS, więc może koegzystować z Windows. Aby go wypróbować, najlepiej pobrać bootowalny obraz CD ze strony domowej projektu.
http://kolibrios.org/

Darmowy Unix FreeBSD

System FreeBSD, choć wywodzi się z tego samego pnia co Linux, jest inaczej rozwijany. Jest jednym monolitycznym projektem, zarządzanym w sposób scentralizowany. Nie ma w nim zbyt wielu nowinek, np. kreatorów graficznych ułatwiających konfigurację. Administracja systemem odbywa się w uniksowy sposób, czyli przez edycję plików tekstowych. Spójność, bezpieczeństwo oraz jasne reguły obowiązujące w systemie i społeczności sprawiają, że jest on często wykorzystywany na serwerach internetowych wielkich firm, takich firm jak Yahoo czy NetFlix. BSD wyróżnia się także liberalną licencją, która umożliwia wykorzystywanie kodu w projektach komercyjnych. Dzięki temu dystrybucja jest uniksową podstawą systemu Mac OS X oraz iOS, która funkcjonuje pod nazwą Darwin. FreeBSD jest także podstawą innych popularnych platform, jak np. systemu operacyjnego konsoli PlayStation 3 i 4.

System wypróbujesz, korzystając z jego wyspecjalizowanych modyfikacji, jak PC-BSD, którą można uruchomić z klucza USB.
www.freebsd.org, www.pcbsd.org

Solaris – legenda na desktopie

Jest to wersja systemu Unix, opracowana przez Sun Microsystems, przeznaczona pierwotnie do pracy z procesorami SPARC. Z czasem został także dostosowany do obsługi procesorów Intela i AMD. Dzięki temu system można bez problemu uruchomić na domowym PC. Obecnie oprogramowanie udostępnione w wersji 11. jest w rękach Oracle, który nabył system wraz z całą firmą Sun. Solarisa można pobrać i używać bez ograniczeń w zastosowaniach prywatnych, np. do testów lub tworzenia oprogramowania.

Solaris cechuje legendarna stabilność. Ma także rozwiązania przeznaczone głównie do komputerów mainframe, np. ultranowoczesny system plików ZFS, który wykrywa i naprawia błędy w plikach, wynikające z uszkodzeń poszczególnych bitów na nośniku. Ma też świetne rozwiązania do wirtualizacji.
Aby zapoznać się z Solarisem, trzeba pobrać kopię systemu ze strony Oracle. Oprogramowanie jest dostępne w kilku wersjach. Najwygodniej skorzystać z obrazu Live CD lub pakietu, który pozwala utworzyć bootowalny nośnik USB.
www.oracle.com/solaris