Kolor idealny

Między obrazem wyświetlanym na monitorze a wydrukiem jest tak dużo różnic, że osiągnięcie wiernych barw wydaje się niemożliwe. Wynika to m.in. z różnego sposobu uzyskiwania kolorów na urządzeniach: w aparacie cyfrowym, na ekranie monitora, a docelowo na drukarce. Na każdym etapie barwy są poddawane celowej konwersji, ale dochodzi także do przypadkowych przekłamań.

Jednak poszczególne urządzenia można skonfigurować tak, by wydruki były bardziej zbliżone do fotografii widzianej na ekranie. Dotyczy to nie tylko monitora i drukarki, ale nawet aparatu fotograficznego. Dodatkowo popularne aplikacje do obróbki zdjęć mają specjalne funkcje pozwalające ocenić, jak będzie wyglądał wydruk. Pozwala to zaoszczędzić trochę czasu i pieniędzy.

Dlaczego kolory nie zawsze są realistycznie odwzorowane

Istnieje wiele powodów, dla których tak się dzieje, ale najważniejsze można zawrzeć w dwóch zdaniach. Po pierwsze, ekran jest nośnikiem informacji, który świeci, natomiast papier jest nośnikiem, który odbija światło. Dlatego np. sfotografowana świeczka na ekranie nadal świeci, a na papierze może być już tylko jasną plamą.

Po drugie, oba nośniki wykorzystują inny sposób mieszania barw: na ekranie trzy podstawowe barwy RGB (czerwony, zielony, niebieski) dają kolor biały, a na wydruku podstawowe CMY (w uproszczeniu to błękitny, różowy i żółty) dają kolor czarny (patrz ramka obok). Nie zawsze jedna kombinacja kolorów może idealnie odwzorować drugą. Stąd biorą się największe przekłamania barw.

Wędrówka pikseli

Pierwsze przekłamania kolorów powstają już na etapie fotografowania. Matryca każdego aparatu ma ograniczony zakres dynamiczny, a jasność każdego piksela jest reprezentowana w sposób cyfrowy, najczęściej w postaci 8-bitowej. Zatem uzyskane zdjęcie ma „tylko” 16,7 mln barw. Monitor wprowadza kolejne przekłamania. Jeśli jest dobry, też potrafi wyświetlić 16,7 mln kolorów, ale jego paleta barw nigdy nie jest identyczna z paletą aparatu. W efekcie użytkownik nie widzi części kolorów. Jeszcze większe ograniczenie jest związane z kontrastem, czyli stosunkiem jasności bieli do czerni. Dobry monitor zapewnia realny kontrast rzędu 1000:1, podczas gdy w rzeczywistości, w słoneczny dzień różnica jasności między jasnymi (np. chmury za oknem) i ciemnymi obszarami (ciemny kąt pokoju) sięga milionów razy.

Jednak najwięcej błędów wprowadza drukarka, która wykorzystując odpowiednie przekształcenia matematyczne, konwertuje obraz z kolorów RGB na trzy inne kolory CMY. W ten sposób czerwień, która na monitorze jest kolorem podstawowym, na wydruku powstaje z połączenia tuszu żółtego i różowego. Jednak powstałe w ten sposób kolory mają znacznie bardziej przygaszone barwy, a niektórych, np. jaskrawej zieleni, w ogóle nie daje się uzyskać.

Warto też wiedzieć, że drukarka również ma ograniczoną rozpiętość tonalną, czyli różnicę jasności między najjaśniejszym i najciemniejszym miejscem zdjęcia. Przypomnijmy, że w rzeczywistości może to być 1 000 000:1, na dobrym monitorze 1000:1, a na drukarce (i dobrym papierze fotograficznym) zaledwie ok. 250:1. Na zwykłym papierze kserograficznym głębia czerni jest o wiele słabsza, a rozpiętość tonalna jeszcze mniejsza.

Profile kolorystyczne

W celu zminimalizowania zniekształceń obrazu na poszczególnych etapach obróbki urządzenia są wyposażone w tzw. profile kolorystyczne zapewniające poprawną konwersję barw. Najczęściej jest to profil monitora – niewielki plik, który często znajduje się na płycie CD dołączonej do urządzenia lub jest do pobrania ze strony WWW producenta. Profil taki „informuje” system i aplikacje, jakie kolory monitor może wyświetlić. Dzięki temu do urządzenia są wysyłane tylko takie barwy, które potrafi ono odwzorować. Pozostałe są konwertowane, by również były widoczne.

Podobnie jest w przypadku drukarki. Z perspektywy systemu i aplikacji jest ona urządzeniem typu RGB, ale jej układy elektroniczne same dbają o zamianę koloru. Dlatego wiele drukarek nie ma w ogóle profili kolorystycznych. Jednak lepsze modele, jak choćby testowany przez nas (patrz 74) Canon Pixma MG6250, mają cały zestaw profili dla różnych rodzajów papieru (bo każdy papier może mieć inną biel, inną możliwość odwzorowania czerni i pozostałych barw).

W domowych warunkach fabryczne profile monitorów i drukarek muszą wystarczyć, ale warto wiedzieć, że przy bardzo wysokich wymaganiach można je również generować samodzielnie. Jest to wskazane również wtedy, gdy wykorzystuje się zamienniki atramentów i papierów fotograficznych, do których producent drukarki nie przygotowuje profili.

Aby samodzielnie skalibrować swój sprzęt, trzeba kupić zestaw kalibracyjny. Do kalibracji monitora potrzebny będzie np. zestaw X-Rite i1 Display Pro za 800–900 zł. W jego skład wchodzi specjalny kolorymetr do analizy barw wyświetlanych przez monitor. Zestawy do kalibracji drukarek są znacznie droższe, bo np. X-Rite i1 Photo Pro kosztuje już około 5000 zł. W komplecie jest spektrofotometr, którym można analizować zarówno wydruki, jak i obraz na monitorze, zatem jest to rozwiązanie bardziej uniwersalne.

Przestrzeń sRGB

Dwa podstawowe modele, czyli RGB i CMY, to nie wszystkie odmiany barw. W rzeczywistości jest ich znacznie więcej, bo sama przestrzeń RGB ma kilkanaście odmian (np. na potrzeby poligrafii czy telewizji). Wśród nich szczególne znaczenie ma sRGB, czyli standardowy RGB. Został opracowany kilkanaście lat temu z myślą o amatorskim sprzęcie komputerowym i konsumenckim: aparatach, monitorach, drukarkach itp. Nie jest on idealny, bo nie potrafi odwzorować wielu barw, ale ma jedną zaletę – jest obsługiwany przez sprzęt różnych producentów, a także wiele aplikacji. Zatem włączenie tego trybu pracy (o ile jest dostępny w urządzeniu) pozwala zachować maksymalną zgodność barw, bez martwienia się o inne ustawienia kolorów czy profile kolorystyczne.