Korekcja doskonała

W celu zminimalizowania wpływu wad optycznych na zdjęcie należy unikać fotografowania z otwartą w pełni przysłoną. Przymknięcie jej o dwa stopnie redukuje większość niepożądanych efektów, nawet w tanich konstrukcjach. Niestety tylko w nielicznych aparatach kompaktowych można sterować przysłoną, a w przypadku lustrzanek nie zawsze pamiętamy o jej przymknięciu albo nie możemy tego zrobić ze względu na słabe światło. Dlatego warto się nauczyć usuwania skutków wad optycznych na etapie opracowywania zdjęć w komputerze.

Najkorzystniej korygować pliki RAW, bo daje to najlepsze efekty. Polecamy program Lightroom, który ma narzędzia automatyzujące usuwanie większości wad z RAW-ów już na etapie konwersji. Można też użyć bezpłatnego konwertera Raw Therapee, który ma potrzebne narzędzia, ale bez funkcji automatycznej korekcji. Jeśli chcesz korygować zdjęcia w JPEG-ach, odpowiednie narzędzia znajdziesz w Photoshopie oraz bezpłatnym Gimpie. Polecamy także tani program PT Lens http://epaperpress.com/ptlens/, który automatyzuje usuwanie wad optycznych na podstawie profili stworzonych dla większości obiektywów wprowadzonych na rynek od początku ery cyfrowej w fotografii.

DYSTORSJA
Wada polega na zniekształceniu geometrii obrazu. W efekcie proste linie, np. linia horyzontu, są odwzorowywane na matrycy jako zakrzywione. Są dwa rodzaje dystorsji: wypukła (beczkowa) oraz wklęsła (poduszkowa). Pierwsza występuje zazwyczaj na szerokim końcu zoomu, a druga na długim końcu. Usunięcie dystorsji jest proste dzięki narzędziom do modyfikacji geometrii obrazu w programach graficznych.

ABERRACJA CHROMATYCZNA
Powstaje wskutek różnego kąta załamania światła o określonej barwie, gdy przechodzi ono przez soczewkę. Inaczej zachowują się fale dłuższe (barwa czerwona) inaczej krótsze (barwa niebieska). Aberracja chromatyczna powoduje spadek ogólnej ostrości zdjęcia, a także powstawanie czerwonych i niebieskich przebarwień, które są widoczne na kontrastowych krawędziach. Aberrację chromatyczną można usunąć za pomocą filtrów korygujących w programach graficznych.

ABERRACJA SFERYCZNA
Objawia się spadkiem ostrości na brzegach obrazu. Tego rodzaju aberracji nie usuniemy za pomocą programu graficznego. Można jedynie próbować wyostrzyć całą fotografię, ale nie przyniesie to wzrostu liczby detali, a jedynie zwiększy wrażenie ostrości i poprawi wygląd obrazu na ekranie czy wydruku.

WINIETOWANIE
Wada objawia się spadkiem jasności obrazu na brzegach (A) w stosunku do centrum zdjęcia (B). To wynik połączenia zbyt małej średnicy soczewek oraz cech matrycy, która najlepiej rejestruje promienie padające prostopadle. Na brzegach matrycy promienie padają pod kątem, przez co przetworniki otrzymują mniej światła. Winietowanie łatwo usunąć. Wystarczy za pomocą specjalnego filtru zwiększyć jasność obrazu na brzegach.

Najlepszym narzędziem do usuwania wad optycznych ze zdjęć jest program Adobe Photoshop. Choć jest drogi, można bezpłatnie skorzystać z testowej, anglojęzycznej wersji programu, w której można pracować 30 dni bez ograniczeń. Pobierzesz ją ze strony www.adobe.com/photoshop. Na niej właśnie opieramy warsztat. Najnowsza wersja Photoshop CS 5 ma rozbudowany filtr Lens Correction, który potrafi automatyczne usuwać wady na podstawie informacji o charakterystyce obiektywu. Niestety automatyczna korekcja nie zawsze dobrze działa, więc pokażemy także, jak wady usunąć ręcznie.

Uruchom narzędzie do korekcji obrazu, klikając Filter i Lens Correction. Po wczytaniu zdjęcia program spróbuje mechanizmu automatycznej korekcji i efekty wyświetli na podglądzie. Zwróć uwagę, jaki profil został użyty. Informacje w polu Lens Profiles powinny się zgadzać z aparatem i obiektywem, którego użyłeś do zrobienia zdjęcia.

Aby porównać zdjęcie przed i po korekcji, odznacz opcję Preview. W trybie automatycznym program poprawia tylko dystorsję Geometric Distortion. Jeśli chcesz, by zniwelował pozostałe wady, zaznacz opcje Chromatic Abberation i Vignette. Jeśli obraz wygląda poprawnie, możesz kliknąć OK . Jeśli nie, wyłącz wszystkie trzy opcje w sekcji Correction i przejdź do korekty ręcznej.

Kliknij zakładkę Custom. Poszczególne wady usuwasz za pomocą suwaków. Aby usunąć dystorsję beczkową, złap suwak Remove Distortion i przesuń w prawo, kontrolując natężenie efektu na podglądzie. Dla precyzji warto włączyć linie siatki, klikając Show Grid.

Po usunięciu dystorsji może się okazać, że krzywizna horyzontu wynika także z niewłaściwego ustawienia aparatu. Wówczas musisz skorzystać z narzędzia do prostowania horyzontu, które znajdziesz z lewej strony okna Lens Correction. Po wybraniu narzędzia przeciągnij linię wzdłuż horyzontu lub innej linii, która powinna być pozioma.

Korekcja aberracji chromatycznej jest równie łatwa. Przede wszystkim musisz rozpoznać rodzaj przebarwienia. Ponieważ różnice między typami aberracji czasami są niewidoczne na pierwszy rzut oka, warto eksperymentalnie sprawdzić, który z suwaków w sekcji Chromatic Abberation najlepiej likwiduje przebarwienie. Aby efekt był lepiej widoczny, powiększ widok za pomocą narzędzia zoomu w lewym dolnym rogu ekranu.

W przypadku testowego zdjęcia aberrację udało się usunąć suwakiem Fix Red/Cyan Fringe, ustawiając wartość +45. Suwaki do eliminowania winiety działają podobnie. Wartość Amount pozwala określić natężenie efektu, a za pomocą wartości Midpoint określisz zasięg. Im większa jest wartość, tym bardziej odległe od rogów obrazu obszary obejmie rozjaśnienie.

Po zakończeniu korekcji kliknij przycisk OK, by zapisać zmiany na zdjęciu. Photoshop ma także możliwość automatycznego usuwania zniekształceń w dużej liczbie zdjęć jednocześnie. Funkcję tę znajdziesz, klikając kolejno: File, Automate, Lens Correction. W oknie Lens Correction możesz wskazać pliki, które mają być poprawione według profili obiektywów dostarczonych razem z programem.

Gimp to bezpłatny program alternatywny dla drogiego Photoshopa. Jego możliwości są skromniejsze, ale podobnie jak Photoshop ma narzędzie, które radzi sobie z usuwaniem skutków wad optycznych obiektywów.

Program w wersji do Windows znajdziesz na stronie www.gimp.org/downloads/. Instalacja jest bezproblemowa, wymaga tylko potwierdzania kolejnych okien z komunikatami. Po uruchomieniu programu, kliknij Plik , a potem Otwórz w celu wczytania obrazu.

Narzędzie do usuwania wad optycznych jest ukryte w menu filtrów. Kliknij: Filtry, Zniekształcenia, Zniekształcenia geometryczne, aby je uruchomić. Wyświetli się okno Zniekształcenia geometryczne. Musisz to okno rozciągnąć, chwytając myszą za krawędź. Dzięki temu będziesz miał znacznie lepszy podgląd edytowanego zdjęcia, co jest niezbędne do poprawnego określania poziomu korekcji.

Do korekcji zdjęcia, na którym wystepuje dystorsja, służy suwak Główne. Przesuwając go w prawo i w lewo, dobierz pod kontrolą wzroku najlepsze ustawienie. Kolejny suwak Krawędź, pozwala precyzyjnie poprawić zniekształcenie na krawędziach obrazu, co przydaje się przy korygowaniu trudnych zniekształceń, które pojawiają się w obiektywach zmiennoogniskowch.

Gimp w przeciwieństwie do Photoshopa nie kompensuje automatycznie ubytków w obrazie. Dlatego, jeśli na krawędziach pojawią się białe plamy, przybliż widok obrazu suwakiem Powiększenie. Suwak Jasność służy do usuwania winietowania. Niestety, w opisywanym filtrze nie poprawimy aberracji chromatycznej. Tę funkcję musisz doinstalować w formie pluginu.

Plugin Fix-CA w wersji do Windows znajdziesz na stronie http://photocomix-resources.deviantart.com/art/Fix-Cromatic-Aberration-9568361. Kliknij tam link Download file. Następnie skopiuj rozpakowany plik do katalogu .gimp/plug-ins, który znajduje się w twoim folderze domowym. Potem ponownie uruchom program Gimp.

Narzędzie do korekcji aberracji uruchom, klikając: Filtry, Colors, Chromatic Abberation. W oknie dialogowym zobaczysz kilka suwaków, które pozwalają na korekcję różnych typów aberracji. Suwaki Blue i Red w sekcji Lateral działają tak jak narzędzia w Photoshopie, czyli automatycznie usuwają aberrację o określonym kolorze. Z kolei suwaki w sekcjach X axis i Y axis umożliwiają precyzyjną korekcję przesunięcia koloru w danej osi.

Defekty zdjęć wynikające z optycznych wad obiektywów najłatwiej usunąć, gdy korzysta się z plików RAW. Dotyczy to w szczególności aberracji chromatycznej, która przy poprawnej konfiguracji konwertera RAW-ów przestaje być problemem. W warsztacie pokażemy, jak skorzystać z najlepszego, komercyjnego programu Adobe Lightroom 3 (do pobrania w wersji testowej ze strony www.adobe.com/lightroom).

Po zainstalowaniu i uruchomieniu programu zaimportuj do niego zdjęcia, klikając File, a potem Import Photos. W oknie dialogowym, które się pokaże w sekcji Source, zaznacz aparat na liście Devices lub dysk i folder (lista Files) z zapisanymi zdjęciami i kliknij Import. Po zakończonym imporcie obrazy pojawią się w module Library.

Narzędzia do korekcji, w tym do usuwania skutków wad optycznych, znajdziesz w module Develop, do którego przełączasz się, klikając przycisk w górnej części ekranu. Teraz znajdź z prawej strony ekranu zakładkę Lens Corrections. Rozwiń ją, klikając trójkąt.

Podobnie jak Photoshop CS5, Lightroom 3 potrafi korzystać z profili obiektywów, w których są zapisane dane o zniekształceniach dla poszczególnych ogniskowych. Dzięki nim program potrafi automatycznie poprawić niedociągnięcia. Aby włączyć tę funkcję, w sekcji Lens Corrections kliknij odnośnik Profile i zaznacz opcję Enable Profile Corrections.

Na podstawie informacji zapisanych w EXIF (nagłówku zawierającym parametry zdjęcia) program powinien rozpoznać obiektyw. Jeśli odczyt jest błędny, wskaż za pomocą rozwijanej listy producenta obiektywu, np. Canon, a z listy Model wybierz swoje urządzenie. Jeśli nie ma identycznego modelu, spróbuj wybrać inną wersję tego samego obiektywu.

Po zastosowaniu profilu przyjrzyj się zdjęciu. Jeśli korekcja jest niewystarczająca, możesz zmodyfikować natężenie efektów suwakami w sekcji Amount. Zazwyczaj dystorsja jest dobrze korygowana, natomiast aberracja chromatyczna nie zawsze. Możesz to poprawić, zwiększając wartość suwakiem C. Abberation .

Lightroom pozwala także na bardzo precyzyjną ręczną korektę każdej fotografii. Odznacz opcję Enable Profile Corrections i kliknij odnośnik Manual. W sekcji Transform znajdziesz suwaki pozwalające na kompensację wszelkich geometrycznych zniekształceń obrazu. Najważniejsze to Distortion oraz Scale, pozwalający na usunięcie ubytków obrazu pojawiających się po korekcji dystorsji.

Poza tym w sekcji Transform znajdują się narzędzia do usuwania winiety – sekcja Lens Vignetting i aberracji chromatycznej – sekcja Chromatic Abberation. Warto także zwrócić uwagę na opcję Defringe. To narzędzie do automatycznego usuwania aberracji na krawędziach o wysokim kontraście, czyli tam, gdzie są najbardziej widoczne. Wybierz opcję All Edges, co powinno spowodować usunięcie najbardziej rzucających się w oczy przebarwień.

Teraz spróbujemy zrobić te same operacje w bezpłatnym konwerterze RawTherapee 3, który bazuje na doskonałym, opensource’owym silniku DC Raw. Jego możliwości są zbliżone do Light-rooma, tyle że ustępuje programowi Adobe pod względem wygody i szybkości działania.

Program można pobrać ze strony www.rawtherapee.com/releases_head/windows/. Najlepiej wybrać najbardziej aktualną wersję kompilacji (ostatnia na liście). Programu nie trzeba instalować. Wystarczy rozpakować archiwum i uruchomić plik rt.exe.

Program jest zorganizowany inaczej niż Lightroom. Nie ma biblioteki, więc nie trzeba importować zdjęć. Po uruchomieniu zobaczysz okno z przeglądarką plików. Za pomocą drzewa katalogów z lewej strony wskaż miejsce, w którym trzymasz zdjęcia. Program odczyta katalogi i wyświetli miniaturki. Aby rozpocząć korekcję, kliknij dwukrotnie wybrane zdjęcie.

Najważniejsze ustawienia związane z korekcją błędów optyki znajdziesz w zakładce Transform znajdującej się w panelu ustawień z prawej strony okna programu. Aby dostać się do suwaków określających natężenie efektu edycyjnego, rozwiń zakładkę Lens / Geometry.

Teraz kliknij zakładkę Distortion, żeby przejść do narzędzi korekcji błędów geometrii. W RawTherapee nie ma predefiniowanych profili dla poszczególnych obiektywów. Korekcję musisz przeprowadzić, zmieniając suwakiem wartość Amount – kontroluj efekt edycji na podglądzie.

Jeśli na obrazie pojawiają się ubytki, zaznacz opcję Auto Fill w zakładce Lens / Geometry, co spowoduje rozciągnięcie obrazu. Jeśli po korekcji dystorsji zdjęcie jest przekrzywione, przejdź do zakładki Rotate, kliknij przycisk Select Straight Line i przeciągnij linię wzdłuż horyzontu lub innej linii, która powinna być prosta.

W celu skorygowania aberracji chromatycznej rozwiń zakładkę C/A Correction. Znajdziesz tam dwa suwaki, które służą do usuwania dwóch najczęściej występujących przebarwień. Jeśli chcesz dokładnie widzieć efekty na podglądzie, znajdź w dolnej części ekranu sekcję Zoom i kliknij ikonę 1:1 i w razie potrzeby dodatkowo zwiększ powiększenie, klikając +.

Do usuwania efektu winiety z fotografii jest przeznaczony suwak Amount w zakładce Vignetting Correction, a suwakiem Radius możesz zwiększyć zasięg rozjaśnienia. RawTherapee, podobnie jak Lightroom, ma narzędzie do automatycznego usuwania aberracji na kontrastowych krawędziach. Aby znaleźć narzędzie, kliknij zakładkę Detail i przejdź do panelu z narzędziami służącymi do korekcji szczegółowości zdjęcia. Tam rozwiń zakładkę Defringe i zaznacz opcję Enabled.