Najważniejszą cechą metadanych jest ich uporządkowana struktura. Informacje są precyzyjnie przypisane do kategorii oraz mają określoną postać i format. Na przykład kategorię Czas utworzenia można wypełnić tylko za pomocą formatu zapisu daty i godziny, a nie np. opisem tekstowym. Dzięki ustrukturalizowanej postaci metadane są czytelne nie tylko dla człowieka, ale także dla komputerów. Dlatego mogą być przetwarzane maszynowo i wykorzystane do wielu zastosowań, takich jak: indeksowanie, wyszukiwanie, agregowanie czy automatyczne przetwarzanie.
Metadane w plikach graficznych
Każdy typ pliku ma swój standard metadanych. W przypadku plików graficznych, takich jak zdjęcia z aparatu cyfrowego czy smartfonu (formaty JPEG, TIFF oraz RAW), mamy do czynienia z metadanymi Exif (Exchangeable image file format), które są bardzo rozbudowane w porównaniu do metadanych innych typów plików. Można w nich przechowywać informacje na temat: okoliczności powstania obrazu, lokalizacji wykonania zdjęcia, rodzaju i ustawień aparatu cyfrowego oraz informacji o prawach autorskich. Jest także miejsce na tagi opisujące motyw widoczny na obrazie. Jeśli zachodzi konieczność szczegółowego opisania treści zdjęcia, można Exif rozszerzyć o zestaw metadanych w standardzie IPTC (International Press Telecommunications Council), w którym oprócz pól związanych z tematem zdjęcia jest sekcja przeznaczona na dane kontaktowe fotografa. Z tego względu jest to standardowe uzupełnienie plików graficznych, które są udostępniane za pośrednictwem internetowych banków zdjęć.
Odczytywanie i edycja metadanych
Podstawowy zestaw metadanych, który jest automatycznie tworzony razem z plikiem graficznym przez aparat cyfrowy lub skaner, można odczytać za pomocą okna Właściwości pliku we wszystkich nowszych wersjach systemu Windows. Wygodnym narzędziem do odczytywania metadanych jest przeglądarka plików graficznych IrfanView, pod warunkiem że ma zainstalowaną paczkę z pluginami, która zawiera bibliotekę do dekodowania Exif. Choć brakuje możliwości edycji Exif, to w Irfanie jest możliwość utworzenia dla zdjęcia opisu w formacie IPTC.
Z metadanymi doskonale sobie radzą także wszystkie programy do obróbki zdjęć cyfrowych. Do amatorskich zastosowań można polecić program Google Picasa, który ma panel pozwalający na sprawdzenie wszystkich zapisanych ze zdjęciem informacji. Niestety możliwości edycji metadanych są ograniczone do modyfikacji czasu wykonania czy lokalizacji. Dlatego w przypadku poważniejszych zastosowań warto sięgnąć po Adobe Lightroom, który ma bardzo wyrafinowane narzędzia do przeglądania i edycji metadanych. Choć program kosztuje 400 zł, można z niego bezpłatnie korzystać przez 30 dni. Więcej na temat edycji metadanych w Light-
roomie dowiesz się z warsztatu.
Wyszukiwanie za pomocą metadanych
Doskonałym sposobem wykorzystania metadanych jest wyszukiwanie zdjęć na podstawie jednego z pól Exif. Można to robić na przykład w programie Google Picasa. Służą do tego specjalne komendy, które wpisuje się do pola wyszukiwania wewnątrz programu. Aby wyselekcjonować zdjęcia zrobione przy określonej czułości matrycy, wpisz komendę np. ISO 200. Jeśli wpiszesz nazwę aparatu, aplikacja wybierze zdjęcia zrobione tym modelem aparatu. Program rozpoznaje także wszystkie tagi dodane do fotografi, zapisane w Exif. Ponadto obok pola wyszukiwania jest suwak, który umożliwia łatwe selekcjonowanie zdjeć na podstawie zakresu czasowego. Ciekawą funkcją Picasy jest możliwość zapisania takiego zapytania w formie albumu. Komendę zapisania wyszukiwania jako folderu znajdziesz w menu Narzędzia, Eksperymentalne, Zapisz wyniki wyszukiwania. W tym samym menu znajduje się opcja zapisania do jednego albumu zdjęć oznaczonych tym samym tagiem. Podobne narzędzie jest w aplikacji Adobe Lightroom oraz w Eksploratorze Windows – szczegóły w warsztatach.
Metadane w internecie
W galeriach standardem jest prezentacja metadanych obok oglądanego zdjęcia. Serwisy internetowe robią doskonały użytek także z tych fragmentów EXIF, w których zapisana jest pozycja geograficzna fotografii. Jeśli takie zdjęcie znajdzie się np. w galerii Google, w serwisie Google+ lub Picasa Web Albums, obok fotografii pojawi się mapka z podglądem.
