Pamięć na przyszłość

Co to jest moduł DIMM?

Moduł DIMM (Dual In-Line Memory Module) to płytka montażowa, do której jest przylutowanych osiem (dziewięć w pamięciach do serwerów) układów pamięci RAM. Taką właśnie płytkę kupuje się w sklepie i montuje w komputerze. Jedna z krawędzi płytki jest wyposażona w styki (piny) służące do zasilania kości RAM i do przesyłania danych. Moduły pamięci DDR2 i DDR3 są do siebie podobne, ale mają w różnych miejscach nacięcie między stykami, co uniemożliwia montaż płytki pamięci w niewłaściwym gnieździe.

Tymczasem opóźnienia w pamięciach DDR3 są większe niż w DDR2. Standardowe opóźnienia dla pamięci DDR2 wynoszą 5-5-5-15, a w wielu modelach na rynku są znacznie niższe. Dla pamięci DDR3 opóźnienia wynoszą 7-7-7-15. Aby zatem pamięci DDR3 były w praktyce szybsze od DDR2, muszą mieć znacznie większą częstotliwość efektywną. Układ DDR2 800 MHz będzie zawsze szybszy od układu DDR3 800 MHz, a jak pokazały testy – na razie tylko minimalnie wolniejszy od DDR3 1066 MHz czy 1333 MHz.

Po co są zatem wprowadzane DDR3? Otóż górna granica efektywnych częstotliwości DDR2 – 800 MHz – jest dolną granicą częstotliwości DDR3. Te ostatnie mogą mieć częstotliwości, które były nie do osiągnięcia dla pamięci poprzedniej generacji, a więc 1066 MHz, 1333 MHz, 1600 MHz. Jest to możliwe dzięki temu, że pamięci DDR3 są wytwarzane w nowocześniejszym procesie produkcyjnym – 90 nm, podczas gdy DDR2 – w technologii 130 nm. Dzięki „obniżeniu” technologii produkcji w DDR3 stosuje się mniejsze tranzystory i ścieżki między nimi, więc przełączanie stanów tranzystorów (ze stanu zaporowego w stan przewodzenia, w którym odczytywana jest wartość komórki pamięci i odwrotnie) odbywa się szybciej, a tym samym układ może być taktowany z większą częstotliwością. Poza tym mniejsze tranzystory potrzebują mniej energii – napięcie zasilające wynosi 1,5 V w porównaniu z 1,8 V dla pamięci DDR2. To powoduje, że pamięci DDR3 pobierają o około 40 proc. mocy mniej niż pamięci DDR2.

Co ważne, pamięci DDR3 i DDR2, a także DDR nie są ze sobą kompatybilne. Do płyty głównej przystosowanej do pracy z chipsetem DDR2 nie da się włożyć pamięci DDR3 i na odwrót. Aby zapobiec włożeniu nieodpowiedniego modułu w niewłaściwe gniazdo na płycie głównej, moduły DIMM, na których znajdują się kości pamięci (patrz ramka), różnią się budową w zależności od typu pamięci, a moduł DIMM z pamięcią DDR ma nawet mniej pinów niż dwie pozostałe pamięci. Moduły DIMM pamięci DDR3 i DDR2 mają po 240 pinów, ale zastosowano na nich inny system nacięć. Otwór na krawędzi modułu DIMM DDR2 znajduje się po 112. pinie, a w module pamięci DDR3 po 96. pinie.

Czy już czas na DDR3?

Pamięci DDR3 obecnie kosztują kilka razy drożej niż pamięci DDR2. Na przykład za moduł 1 GB pamięci DDR2 800 MHz CL 5-5-5-12 firmy GoodRAM zapłacimy 63 zł, a za kość 1 GB 1066 MHz DDR3 CL 7-7-7-21 tego samego producenta i o porównywalnej wydajności – 275 zł, czyli ponad cztery razy więcej. Można jednak znaleźć trochę tańsze układy 1 GB DDR3 1066. Na przykład A-data oferuje taki za niecałe 200 zł, a Patriot za niewiele ponad 150 zł. Przyczyną takich różnic może być np. to, że jedni producenci selekcjonują moduły do wydajniejszych układów, inni nie. Dodany radiator może podwyższać cenę. Część producentów zarabia na marżach, a część na wielkości sprzedaży – to zależy od polityki firmy.

Drugą, po cenie, przeszkodą w popularyzacji pamięci DDR3 jest skromna oferta płyt głównych, na których będą działać. Są one przeznaczone głównie dla zaawansowanych użytkowników i graczy. Oprócz płyt z chipsetem Nvidia 790i SLI Ultra, przystosowanym do współpracy z pamięciami DDR3 1333 MHz, na razie jeszcze tylko chipsety płyt głównych Intela – P35 oraz nowy P45 – zapewniają obsługę zarówno pamięci DDR2, jak i DDR3. Od producenta płyty zależy, jakie i ile gniazd do danego typu pamięci na niej umieści (patrz tabelka „Przykłady płyt z obsługą pamięci DDR3”). Część producentów płyt głównych w oczekiwaniu na lepsze czasy dla pamięci DDR3 przygotowała urządzenia obsługujące dwa typy pamięci DDR2 i DDR3. Przykładem są płyty Foxconn P35AP-S (cena ok. 400 zł) czy Asus P5KC Intel P35 (ok. 330 zł). Zawierają one po cztery gniazda dla DDR2 i dwa dla DDR3, przy czym maksymalna pojemność pamięci może wynosić 4 GB dla DDR3 i 8 GB dla DDR2. Trzeba jednak pamiętać, że nie wolno stosować jednocześnie obu typów pamięci, gdyż grozi to uszkodzeniem płyty głównej lub pamięci.

Producenci pamięci liczą, że zainteresowanie układami DDR3 zacznie rosnąć od września, gdy w sklepach pojawią się pierwsze notebooki z nową mobilną platformą Intel Centrino 2, wykorzystującą pamięci DDR3. Również po wakacjach powinny się pojawić w sprzedaży procesory AMD do komputerów stacjonarnych, przeznaczone do gniazda AM3, i jednocześnie płyty główne z tym gniazdem. Jest ono przystosowane do współpracy właśnie z pamięcią DDR3.