Ratujemy stare zdjęcia

Większość fotografii sprzed 20–30 lat była wykonana na niskiej jakości enerdowskich negatywach i slajdach ORWO. Z upływem czasu marny od samego początku kolor dodatkowo się pogorszył i stracił nasycenie. Ponadto obraz jest w wielu miejscach uszkodzony z powodu zarysowań, przyklejonych paprochów czy degeneracji struktury emulsji, do której dochodzi pod wpływem światła, wilgoci czy drobnoustrojów.

Renowację starego zdjęcia najlepiej wykonać na bazie obrazu zeskanowanego bezpośrednio z filmu. Nowoczesne skanery są w stanie wydobyć znacznie więcej szczegółów obrazu niż przeciętnej jakości powiększalniki i minilaby używane w dawnych latach do produkcji odbitek fotograficznych.

Oczywiście, jeśli nie ma dostępu do negatywu, trzeba posłużyć się odbitką. Praca na takim materiale jest jednak bardziej żmudna i czasochłonna, bo trzeba usuwać złamania emulsji i odciski palców.

Zanim przystąpisz do retuszu, musisz zeskanować materiał. Niezbędny jest skaner wyposażony w przystawkę do negatywów. Na szczęście tę funkcję możesz obecnie znaleźć w większości niedrogich skanerów do zastosowań fotograficznych (np. Epson V300 Photo za 350 zł). Skanowanie na lepszym sprzęcie ma sens, jeśli zdjęcie było zrobione za pomocą aparatu z dobrą optyką. Wówczas warto oddać zdjęcia do zakładu usługowego, który dysponuje specjalistycznymi skanerami do filmów. Wiele ofert takich usług w dobrej cenie można znaleźć na Allegro.

Przed zeskanowaniem fotografii wyłącz wszystkie opcje korekcji zdjęcia poza autoekspozycją. Prezentowany ekran pochodzi ze sterownika skanera Epson. Aby w tym urządzeniu wyłączyć wszystkie korekcje podczas skanowania, uruchom sterownik w trybie Professional Mode, następnie odznacz wszystkie opcje, jakie znajdują się w sekcji Adjustments. Szczególnie ważne jest wyłączenie wyostrzania Unsharp Mask, ponieważ wyostrzanie przed retuszem obniża jakość końcowego efektu.

Rozdzielczość – Resolution w sekcji Destination – ustaw w przedziale 1800–2400 dpi. To wystarczy do wydruku w formacie A4.

Zeskanowany plik zapisz w bezstratnym formacie TIF, dzięki czemu żadne informacje zarejestrowane przez skaner nie zostaną utracone wskutek kompresji.

W warsztacie skupimy się na technice retuszu zeskanowanego slajdu za pomocą Photoshopa CS5, który jest dostępny w sieci w formie bezpłatnego, 30-dniowego triala. Po wejściu na stronę www.adobe.com/photoshop, kliknij przycisk TRY. Wszystkie opisane techniki można zastosować także do retuszu zdjęcia z negatywu.

Aby otworzyć zdjęcie w Photoshopie, kliknij Plik, Otwórz i wskaż plik do edycji. Pierwszą rzeczą, którą musisz zrobić, jest wykadrowanie zdjęcia. Jeśli zdjęcie jest przekrzywione, jak na przykładowej fotografii, na której widać, że linia horyzontu nie jest prosta, możesz kadr wyprostować. W tym celu wybierz z palety Narzędzie Miarka, następnie przeciągnij linię wzdłuż horyzontu. Aby wyrównać zdjęcie, wybierz kolejno z menu: Obraz, Obracanie obrazu, Swobodnie, a w okienku Obróć obszar roboczy nie zmieniaj nic i kliknij OK. Na końcu wybierz z palety narzędzie Kadrowanie i przytnij fotografię tak, by usunąć zbędne fragmenty z boku kadru.

Błędy koloru na starych zdjęciach są związane przede wszystkim ze złym balansem bieli. Najprościej go poprawić, korzystając z narzędzia filtrów fotograficznych. Kliknij kolejno: Obraz, Dopasowania, Filtr fotograficzny. Jeśli zdjęcie ma zbyt ciepłe barwy (wpadające w żółć i czerwień), z menu Filtr wybierz Filtr zimny (80). Teraz pod kontrolą wzroku dobierz siłę jego działania, korzystając z suwaka Gęstość. Jeśli fotografia ma zbyt chłodne barwy (wpadające w kolor niebieski), skorzystaj z opcji Filtr ciepły (85).

Kolejnym krokiem jest ustawienie punktów bieli i czerni, tak by na zdjęciu znalazły się wszystkie tony. W tym celu kliknij w menu kolejno: Obraz, Dopasowania, Poziomy. W oknie Poziomy białą strzałkę z prawej strony ustaw w miejscu, gdzie kończy się histogram, natomiast czarną strzałkę z lewej strony ustaw w miejscu, w którym histogram się rozpoczyna. Dzięki temu upewnisz się, że najciemniejszy ton na zdjęciu będzie czarny, a najjaśniejszy biały. To zagwarantuje poprawną rozpiętość tonalną zdjęcia. Na końcu kliknij OK.

Jeśli zdjęcie jest cały czas zbyt rozmyte, możesz zwiększyć kontrast. W tym celu kliknij: Obraz, Dopasowania, Krzywe. Następnie znajdź listę Ustawienia domyślne i rozwiń ją. Znajdziesz na niej cztery opcje automatycznie poprawiające kontrast. Do lekkiego wzmocnienia kontrastu skorzystaj z opcji Kontrast liniowy RGB. Aby mocniej zwiększyć kontrast, użyj opcji Średni kontrast RGB. Dwie pozostałe opcje zbyt mocno podnoszą kontrast, by przydały się przy obróbce typowych zdjęć.

Teraz czas na najważniejszy etap korekcji, czyli usuwanie zanieczyszczeń. W pierwszej kolejności usuń zabrudzenia punktowe. Najprościej to zrobić za pomocą narzędzia Punktowy pędzel korygujący, które znajdziesz na palecie. Po jego wybraniu klikaj w miejsca, w których zauważyłeś pyłki. Program sam wybierze próbki, którymi przykryje ubytki. Jeśli nie będzie sobie z tym radził, co zdarza się przy ostrych krawędziach, skorzystaj z narzędzia Pędzel korygujący, które pozwala na wskazanie źródła próbki kliknięciem z wciśniętym klawiszem [Alt].

Pędzel korygujący nie radzi sobie niestety z przebarwieniami, które występują na dużych powierzchniach, np. na niebie. Możesz się ich pozbyć za pomocą techniki tzw. airbrushingu. Aby z niego skorzystać, wybierz z palety Pędzel. Następnie spójrz na belkę powyżej obszaru roboczego. Tam w polu Krycie wpisz wartość 30%, a obok pola Krycie, zaznacz ikonę aerografu. Następnie kliknij prawym klawiszem zdjęcie i dobierz odpowiednio duży rozmiar pędzla, np. 329 piks a jego twardość ustaw na 0. Potem, przytrzymując [Alt], kliknij w miejsce, gdzie kolor najbardziej przypomina pożądaną barwę nieba, i na końcu zamaluj pędzlem obszary z plamami.

W przypadku starych fotografii wyostrzenie jest szczególnie ważne ze względu na niską jakość obiektywów, jakimi były robione te zdjęcia. Aby wyostrzyć zdjęcie, użyjemy filtru Maska wyostrzająca. Zanim go uruchomisz, powiększ obraz do 100 proc., klikając dwa razy lupkę na palecie narzędzi. Dzięki temu będziesz mógł precyzyjnie obserwować efekt. Następnie w menu Filtr kliknij kolejno opcje: Wyostrzanie, Maska wyostrzająca. W oknie Maska wyostrzająca ustaw parametry pod kontrolą wzroku. W przypadku zeskanowanego starego negatywu lub slajdu Promień powinien mieć wartość w przedziale 1–2, Wartość – 150–300 proc., Próg zostaw bez zmian. Ustawienia potwierdź, klikając OK.

Ostatnim etapem retuszu zdjęcia jest kadrowanie do docelowego formatu wydruku. W tym celu wybierz z palety narzędzie Kadrowanie i spójrz na belkę powyżej zdjęcia. Tam w polach Szerokość i Wysokość wpisz rozmiary papieru, jakiego chcesz użyć, np. 15 cm i 10 cm. W polu Rozdzielczość wpisz 300 dpi. Następnie zaznacz myszą obszar, który chcesz mieć na odbitce. Jak zauważysz, proporcje boków są sztywne, więc nie ma ryzyka, że proporcje zdjęcia będą inne niż papieru. Po zaznaczeniu kadru naciśnij [Enter].

Zdjęcie jest gotowe do wydrukowania. Jeśli masz drukarkę, możesz wydrukować je bezpośrednio z Photoshopa poleceniami: Plik, Drukuj. Jeśli chcesz oddać plik do fotolabu, zapisz go poleceniami: Plik, Zapisz jako. A w oknie Zapisz jako z listy Format wybierz opcję JPEG i kliknij Zapisz. W oknie Opcje JPEG, w sekcji Opcje obrazu, w polu Jakość wpisz wartość 10. Na końcu kliknij OK.