Wikitechnologia
Tym, co umożliwiło sukces Wikipedii, na pewno była technologia za nią stojąca i pomysł na edycję wpisów. W przeciwieństwie do nieistniejącej już Nupedii w Wikipedii autorem haseł może być każdy. Co jednak ważniejsze – tworzenie haseł nie ma utajonego charakteru i odbywa się bezpośrednio w oknie przeglądarki. To otwarty proces, każda modyfikacja jest widoczna dla pozostałych użytkowników i zapisywana w historii edycji – bez problemu można więc przywrócić poprzednią wersję lub wprowadzić kolejną korektę. Co ciekawe, by edytować Wikipedię, nie trzeba mieć nawet konta w tym serwisie – wówczas należy się jednak liczyć z faktem, że nasz adres IP zostanie zapisany i posłuży do oznaczenia edycji. Jeśli konto posiadamy – zmiany zostaną przypisane do niego i będą identyfikowane za jego pośrednictwem.
Wszystko to jest możliwe, gdyż Wikipedia opiera się na oprogramowaniu typu wiki. Witryny stworzone z jego udziałem umożliwiają prostą edycję treści z poziomu przeglądarki internetowej, łatwe linkowanie wewnątrz tych treści, np. między różnymi sekcjami danego wpisu, a także współpracę wielu użytkowników. Ten rodzaj stron WWW pojawił się w 1995 roku, spopularyzowała je jednak dopiero Wikipedia i pakiet MediaWiki rozwijany przez właściciela Wikipedii.
To darmowe oprogramowanie open source jest używane w Wikipedii od lipca 2002 roku i równolegle przez fundację Wikimedia rozwijane – zarówno na potrzeby samej Wikipedii, jak i innych projektów fundacji, a także dla osób lub organizacji niezwiązanych z wymienionymi. Obecnie MediaWiki jest najbogatszym pakietem tego typu – za jego pomocą każdy w parę chwil może stworzyć własną stronę typu wiki, z czego zresztą korzystają np. firmy wydające skomplikowane gry komputerowe czy oprogramowanie, tworząc towarzyszące im silnie wyspecjalizowane encyklopedie.
Włodarze encyklopedii
Jak nietrudno się domyślić, firma Bomis, czyli założyciele Nupedii, nie zdecydowała się dźwigać na swoich barkach projektu otwartej i darmowej Wikipedii – tym bardziej, że w chwili, kiedy zainteresowanie encyklopedią eksplodowało, pękła internetowa bańka spekulacyjna tzw. dot-comów. Zyski z serwisów internetowych dosłownie wyparowały, ciągnąc w dół swych właścicieli. Również Bomis odczuła wspomniany krach. Wówczas też stało się jasne, że Sanger i Wales mają inne wizje rozwoju internetowych encyklopedii. O ile obaj widzieli drogę w otwartym dostępie do treści i jej edycji, o tyle ten pierwszy opowiadał się za bardziej sformalizowanym nadzorem nad zawartością encyklopedii – co pociągnęło za sobą decyzję o rychłym opuszczeniu Wikipedii i dogorywającej już Nupedii. Jimmy Wales z kolei widział Wikipedię jako organizację zrzeszającą entuzjastów i środowisko zdolne do samoregulacji.
Jako że Wikipedia rosła w zastraszającym tempie, jasne stało się, że koszty utrzymania serwisu będą wysokie. Równocześnie założenia otwartego charakteru serwisu i rosnącej w astronomicznym tempie społeczności ideologicznie kłóciły się z perspektywami komercjalizacji ruchu. Jimmy Wales, opierając się na wcześniejszych ustaleniach poczynionych jeszcze z Sangerem, postanowił więc przerzucić koszty utrzymania witryny na społeczność i chętnych darczyńców, zakładając fundację, która miała zająć się kwestiami organizacyjnymi i zapleczem technologiczno-finansowym Wikipedii. 20 czerwca 2003 roku założona została fundacja Wikimedia, która opiekuje się m.in. omawianą encyklopedią do chwili obecnej.
Wikipedia dziś
Jako ogólnoświatowe medium Wikipedia od wielu już lat utrzymuje mocną pozycję. Według rankingu Alexa utrzymuje piąte miejsce na świecie. Ma 80 milionów zarejestrowanych użytkowników, w tym prawie 300 000 aktywnych, którzy pracują nad zawartością encyklopedii. Według badań przeprowadzonych przez fundację parę lat temu przeciętny użytkownik ma 36 lat, zaś niemal połowa odwiedzających Wikipedię wraca do niej co najmniej pięć razy w miesiącu.
Wikipedia nie jest stroną komercyjną. Od czasu pierwotnych ustaleń poczynionych przez Walesa jeszcze w 2002 na witrynie nie pojawiła się ani jedna reklama, brak tu również linków afiliacyjnych czy płatnej ekspozycji produktów. Takie podejście wiąże się z zasadą neutralności treści. Artykuły dodawane przez użytkowników muszą być pisane w sposób pozbawiony nacechowania światopoglądowego, przedstawiać dany temat, prezentując różne punkty widzenia bez wskazywania, który z nich jest słuszny. Należy opierać się na wiarygodnych źródłach, wskazując wszystkie argumenty za i przeciw oraz to, kto i dlaczego je popiera. Artykuły powinny być pisane językiem neutralnym, bez posługiwania się zwrotami wartościującymi. Wikipedysta zobowiązany jest też do zachowania określonej formy, np. poprzez posługiwanie się szablonami.
Konieczność stosowania wszystkich tych zaleceń merytoryczno-technicznych, a także fakt istnienia dużej liczby haseł zarówno w polskiej, jak i w angielskiej wersji językowej sprawiają, że bariera wejścia jest dziś wyższa niż jeszcze kilka lat temu. Nie zmienia to jednak podstawowego i fundamentalnego dla tej witryny faktu, że Wikipedię mogą tworzyć wszyscy. Każdy wpis, każda aktualizacja hasła czy najmniejsza nawet poprawka stylistyczna przyczyniają się do zwiększenia jakości tego medium i składają się na olbrzymią sumę wiedzy ludzkości – dostępnej teraz, ale i dla przyszłych pokoleń. Choćby dlatego warto od czasu do czasu Wikipedię wspomóc – umiejętnościami lub finansowo.
