W pułapce social mediów

Lepsza wersja mnie

Co ciekawe, pokazywanie światu lepszej wersji siebie nie odbywa się wyłącznie za pomocą obrazu, ale poprzez umiejętnie autocenzurowane komentarze. Bo o ile w świecie realnym na ogół szybciej mówimy niż myślimy, w mediach społecznościowych lubimy dobrze się zastanowić nad tym, co napiszemy. Naukowcy z Carnegie Mellon University odkryli, że ponad trzy czwarte ankietowanych użytkowników autocenzurowało co najmniej jeden post lub komentarz w ciągu 17 dni. Często dostosowujemy wiadomości do tego, co zakładamy, że nasi odbiorcy chcieliby usłyszeć. Tak więc poza próbą użycia języka, który nie obraża (co jest akurat pozytywne), staramy się również dopasować do obowiązujących w danej grupie standardów, które mogą być sprzeczne z naszym systemem wartości. I tak właśnie dzień po dniu, godzina po godzinie (zajmie nam to w sumie pięć lat i cztery miesiące życia), budujemy własny nieprawdziwy wizerunek. A że inni robią to samo, strzelamy sobie wszyscy w kolano.

Gorsze od papierosów

Na alarm biją nie tylko psycholodzy i naukowcy, ale i organizacje pozarządowe. Brytyjskie RSPH i Young Health Movement wzywają rząd, firmy z branży mediów społecznościowych oraz polityków do podjęcia odpowiednich działań. Miałyby one pomóc w promowaniu pozytywnych aspektów wykorzystania mediów społecznościowych, jednocześnie łagodząc ciemne efekty ich obecności... „Nie bez przyczyny wskaźniki lęku i depresji u młodych ludzi wzrosły o 70 proc. w ciągu ostatnich 25 lat” – czytamy w raporcie „#StatusofMind: Social Media and Young People’s Mental Health and Wellbeing” („#StanUmysłu: Media społecznościowe i zdrowie psychiczne oraz samopoczucie młodych osób”). Wiele takich prac opisuje social media jako bardziej uzależniające niż papierosy i alkohol, wskazując, że nasilenie się samobójstw wśród młodzieży przypadło na czas, w którym gwałtownie wzrosło korzystanie ze smartfonów i mediów społecznościowych.

Co na te wszystkie rewelacje sami twórcy cyfrowych platform? – Żadna dyskusja na temat wad mediów społecznościowych nie powinna przesłaniać faktu, że zaspokajają one głębokie potrzeby wielu użytkowników – takie oświadczenie wygłosił rzecznik prasowy Facebooka, komentując wyniki jednego z badań naukowych. Mimo to Facebook przyznał w swoim newsroomie, że „niektóre sposoby korzystania z niego mogą być złe dla dobrego samopoczucia użytkowników”. Jack Dorsey, dyrektor generalny Twittera, w jednym z tweetów przyznał, że jego firma „nie przewidywała w pełni negatywnych konsekwencji w świecie rzeczywistym”.

Po prostu zacznij żyć

Co możemy więc zrobić, aby poradzić sobie z tymi konsekwencjami? Radykałowie proponują całkowite odcięcie się od social media. Okazuje się jednak, że nie zawsze jest to takie łatwe. Mimo że czterech na dziesięciu użytkowników Face­booka twierdzi, że robiło sobie długie przerwy w zaglądaniu do tej platformy, Facebook wciąż rośnie w siłę. Jak pokazał projekt badawczy zrealizowany w ubiegłym roku przez połączone siły akademików z Uniwersytetu Nowojorskiego oraz Uniwersytetu Stanforda, suma, za którą przeciętny użytkownik Face­booka zgodziłby się na miesięczną abstynencję, to ok. 100 dolarów. A co się stanie, jeśli faktycznie zrezygnujemy? Ano – jak pokazało to samo badanie – nic wielkiego. Zwiększy się nasza aktywność w trybie offline: spędzimy więcej czasu z rodziną i przyjaciółmi, będziemy oglądać więcej telewizji. Będziemy też w lepszym nastroju. A negatywne skutki? Mniejsza dawka informacji i wiedzy o polityce, ale i mniej niezdrowej ekscytacji związanej z tą sferą życia. Nie tak strasznie, prawda?

Jednak nawet jeśli nie damy się skusić na całkowite zniknięcie z radarów sieci społecznościowych, możemy po prostu ograniczyć czas spędzany w social mediach. Służą do tego różne proponowane zresztą również przez samych dostawców sprzętu i usług społecznościowych (więcej w ramce „Człowieku, kontroluj się”). Naukowcy z Uniwersytetu Pensylwanii „w celu poprawy nastroju i zdrowia psychicznego” zalecają ograniczenie użycia mediów społecznościowych do 30 minut dziennie. Brzmi to jak cudowna recepta na szczęście, ale jeśli tak prosty zabieg miałby nam dać go odrobinę więcej, to czemu nie? – Często mam ochotę po prostu powiedzieć użytkownikom social media: odłóż wreszcie telefon i spędzaj czas z ludźmi w prawdziwym życiu – mówi Melissa G. Hunt.

W wyścigu autoprezentacji

Rozmowa z doktorem Jakubem Kusiem z Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu, zajmującym się wpływem nowych technologii na funkcjonowanie człowieka i relacje międzyludzkie.

Jakie są ciemne strony korzystania z mediów społecznościowych?
Media społecznościowe na dobre zagościły w naszym życiu. Obecnie nie wyobrażamy sobie w wielu sytuacjach funkcjonowania na przykład poza Facebookiem. Jednak jednocześnie są one przestrzenią, w której praktycznie cały czas dochodzi do autoprezentacji. Wielu użytkowników wpada więc w swoistą pułapkę autoprezentacji, zaś konsekwencją przebywania w takim stanie może być znacznie obniżenie samooceny. Permanentnie konfrontujemy samych siebie z tym, co widzimy w internecie. Dla przykładu: młoda dziewczyna wrzuca swoje zdjęcie na Instagram, ale jednocześnie widzi tam całą masę wystylizowanych zdjęć, na których prezentują się profesjonalne modelki. Mimowolnie zaczyna więc porównywać swój wizerunek do wizerunku z tych zdjęć, co może nieść za sobą negatywne konsekwencje.

Wiele badań naukowych pokazało, że media społecznościowe mogą zwiększać poczucie samotności i stan przygnębienia. Skoro tak, dlaczego wciąż tak chętnie z nich korzystamy?
Bo nie chcemy mieć poczucia, że coś nas omija, nie chcemy niczego przegapić. I choć szereg badań jasno wskazuje, że media społecznościowe mogą wywierać negatywny wpływ na nasze funkcjonowanie psychiczne, mimo wszystko dla bardzo wielu użytkowników subiektywne plusy będą przeważały nad minusami. Chcemy wiedzieć, co dzieje się w życiu naszych znajomych, chcemy ich w pewnym sensie podglądać, dlatego też godzimy się na to, aby uczestniczyć w takim wyścigu autoprezentacyjnym. Dla wielu z nas jest to po prostu zbyt kuszące.

Czy wiadomo, które z platform społecznościowych „szkodzą” najbardziej?
Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Wydaje się natomiast, że najbardziej szkodliwe będą te, które wywołują największą liczbę porównań społecznych. Wszędzie tam, gdzie staramy się nieco „podrasować” swój wizerunek, zawsze musimy liczyć się z tym, że może to w konsekwencji wywrzeć na nas mocno negatywny wpływ.

Jak korzystać z mediów społecznościowych, by nas to wspierało, a nie szkodziło?
Przede wszystkim musimy pamiętać o tym, że media społecznościowe są tylko narzędziem, które może być wykorzystane zarówno do dobrych celów, jak i do złych. Nie możemy pozwolić na to, abyśmy sami wpadali w pułapkę uzależniania swojej samooceny i poczucia własnej wartości na przykład od liczby lajków czy komentarzy pod zdjęciami, które umieszczamy w mediach społecznościowych. Znaczymy znacznie więcej od naszego wizerunku internetowego, nie możemy zapominać o tym – wydawałoby się oczywistym – fakcie.