Solar Orbiter zajrzał Słońcu pod spódnicę. Pierwsze w historii zdjęcia południowego bieguna naszej gwiazdy
Europejska sonda Solar Orbiter, która od jakiegoś czasu bada naszą dzienną gwiazdę, jako pierwsza w historii sfotografowała południowy biegun Słońca. To przełom, który może znacząco zmienić nasze rozumienie słonecznego pola magnetycznego i jego cyklu aktywności.
Wspomniana sonda znajduje się w przestrzeni kosmicznej już od niemal pięciu lat. Dopiero niedawno jednak osiągnęła odpowiedni kąt względem równika, co pozwoliło jej po raz pierwszy w historii ludzkości bezpośrednio zarejestrować obraz południowego bieguna Słońca.
Nowa orbita – nowa perspektywa
Dotychczas wszystkie zdjęcia Słońca były wykonywane z perspektywy zbliżonej do ekliptyki – czyli płaszczyzny, po której porusza się Ziemia i inne planety Układu Słonecznego. Wynika to z faktu, że niemal wszystkie sondy i teleskopy krążą wokół Słońca w tej samej płaszczyźnie. Solar Orbiter, dzięki odpowiednio zaplanowanym manewrom grawitacyjnym z użyciem Wenus, stopniowo wychyla swoją orbitę, co pozwala na bezpośrednie obserwacje słonecznych biegunów z unikalnego, wcześniej niedostępnego kąta. Taka konfiguracja otwiera zupełnie nowe możliwości badawcze, szczególnie w kontekście obserwacji pól magnetycznych i zjawisk zachodzących w okolicach biegunów Słońca.
Dziś prezentujemy pierwsze w historii ludzkości obrazy bieguna Słońca. Słońce to nasza najbliższa gwiazda – źródło życia, ale także potencjalne zagrożenie dla nowoczesnych systemów w kosmosie i na Ziemi, dlatego musimy zrozumieć, jak działa, i nauczyć się przewidywać jego zachowanie. Te wyjątkowe obrazy z misji Solar Orbiter rozpoczynają nową erę w badaniach Słońca.
Pierwsze spojrzenie na słoneczny biegun
W marcu 2025 roku Solar Orbiter wykonał swoją pierwszą serię zdjęć południowego bieguna Słońca z dużego kąta. Zostały one zarejestrowane przy pomocy trzech instrumentów naukowych sondy, które pozwalają na jednoczesne badanie różnych warstw atmosfery słonecznej i pola magnetycznego. Zdjęcia pokazują południowy biegun Słońca w niespotykanej dotąd szczegółowości, ukazując złożone struktury i zjawiska, których istnienia wcześniej nie byliśmy pewni.
Jednym z najważniejszych odkryć dokonanych podczas tej kampanii obserwacyjnej było potwierdzenie, że południowy biegun Słońca w obecnym momencie cyklu słonecznego wykazuje dużą złożoność magnetyczną. Zamiast jednorodnego pola o jednej dominującej biegunowości, zarejestrowano mieszane obszary o przeciwnych polaryzacjach. Takie zjawisko występuje zazwyczaj w okolicach maksimum słonecznego, kiedy dochodzi do odwrócenia globalnego pola magnetycznego Słońca.
Kolejnym przełomem były obserwacje wykonane przez instrument SPICE, który po raz pierwszy umożliwił dokładny pomiar prędkości cząstek w atmosferze Słońca w okolicach bieguna. Dzięki analizie przesunięć linii widmowych, zespół badaczy uzyskał szczegółowe mapy ruchu plazmy w tzw. regionie przejściowym – warstwie, gdzie temperatura gwałtownie wzrasta z około 10 tysięcy do kilkuset tysięcy stopni Celsjusza.
To dopiero początek
Dokładne zrozumienie dynamiki biegunów słonecznych ma fundamentalne znaczenie dla przewidywania przebiegu 11-letniego cyklu słonecznego. Obecnie naukowcy nie są w stanie precyzyjnie określić, kiedy nastąpi kolejne maksimum i jak intensywne będzie. Obserwacje Solar Orbiter mają szansę dostarczyć brakujących danych, które pozwolą na stworzenie dokładniejszych modeli aktywności słonecznej.
Grzegorz Karaś, dziennikarz pcformat.pl
