Wygląda, jakby galaktyka pękła. Nowe, spektakularne zdjęcia M82 z teleskopu Webba
Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba uchwycił nowe, spektakularne oblicze galaktyki M82 – znanej jako Galaktyka Cygaro. Choć znajduje się zaledwie 12 milionów lat świetlnych od Ziemi, to jej niezwykła jasność i tempo powstawania gwiazd zaskakują naukowców.
M82, mniejsza od naszej Drogi Mlecznej, świeci pięciokrotnie jaśniej i produkuje nowe gwiazdy dziesięć razy szybciej. To właśnie czyni ją galaktyką typu "starburst" – miejscem, gdzie formowanie gwiazd przebiega z wyjątkową intensywnością. Nowe zdjęcia z instrumentu NIRCam na pokładzie Webba ujawniają niedostępne wcześniej szczegóły centrum galaktyki, ukryte dotąd za chmurami pyłu i gazu.
Plamy światła, pył i kosmiczne wiatry
Obserwacje Webba pokazały gigantyczne plamy światła i obłoki związków organicznych – wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (PAH) – unoszone przez potężne wiatry gwiazdowe z jądra M82. Każdy z tych pióropuszy ma około 160 lat świetlnych szerokości, a ich struktura obejmuje obłoki mierzące od 16 do 49 lat świetlnych. Taka precyzja była możliwa tylko dzięki wysokiej czułości instrumentów teleskopu.
Wewnątrz galaktyki znajduje się ponad 100 tzw. supergromad gwiazdowych – skupisk zawierających setki tysięcy gwiazd. Niektóre z nich wciąż się formują, osłonięte gęstymi warstwami pyłu. To właśnie one są odpowiedzialne za wypychanie gazu z dysku galaktyki, kształtując potężne wiatry widoczne na najnowszych zdjęciach.
M82 była przez lata obiektem różnych obserwacji, ponieważ jest uznawana za modelową galaktykę typu starburst. Zarówno teleskopy kosmiczne Spitzer, jak i Hubble obserwowały ten obiekt. Dzięki rozmiarom i rozdzielczości Webba możemy spojrzeć na tę gwiazdotwórczą galaktykę i zobaczyć wszystkie te piękne, nowe szczegóły.
Sąsiedztwo, które zmienia historię galaktyki
Intensywny rozkwit gwiazd w M82 najprawdopodobniej został wywołany przez bliskie spotkanie z większą galaktyką spiralną M81. Oddziaływania grawitacyjne spowodowały napływ gazu do centrum M82, tworząc idealne warunki dla powstawania nowych gwiazd.
Nowe dane z Webba pozwalają naukowcom zidentyfikować szczegółowe struktury tych procesów – od tworzenia gwiazd, przez ich wpływ na środowisko, aż po zjawiska wywołujące masowe "wietrzenie" galaktyki z gazu.
Kosmiczny laboratoryjny model formowania gwiazd
Obraz M82 stanowi cenny materiał do badania procesów odpowiedzialnych za narodziny gwiazd w młodym Wszechświecie. Badania prowadzone na podstawie danych z pracującej w podczerwieni NIRCam pomogą także lepiej zrozumieć, w jaki sposób galaktyki zużywają swoje zasoby gazu i dlaczego okresy intensywnego powstawania gwiazd trwają relatywnie krótko – średnio 100 milionów lat.
Jak podkreślają badacze, M82 to jedno z najlepszych "laboratoriów" kosmicznych, w którym można badać burzliwe narodziny i ewolucję masywnych gwiazdowych gromad. Z tego też względu nowe, pozyskane przez Teleskop Webba materiały są bardzo cenne. A dla nas – cóż, atrakcyjne wizualnie.
PS. Pierwsze ze zdjęć dostępne jest w bardzo dużej rozdzielczości ok. 11 x 5 tys. piseli. Znajdziecie je tutaj, zajmuje 18,5 MB, więc tym razem dramatu nie ma.
Grzegorz Karaś, dziennikarz pcformat.pl
