Błyskawiczny start

W czasie użytkowania system Windows nieuchronnie robi się coraz bardziej ociężały. Odpowiadają za to instalowane w systemie aplikacje, które dodają do systemu swoje własne komponenty, wpisy w rejestrze, a także dodają programy oraz usługi systemowe startujące razem z Windows.

O tym, ile aplikacji jest uruchamianych w tle podczas startu Windows, można przekonać się przeglądając zasobnik systemowy. W miarę instalacji kolejnych aplikacji lista elementów uruchamianych z systemem rośnie, bo obecnie duża część programów instaluje komponenty w autostarcie. Robią to w celu monitorowania stanu czy zdarzeń w systemie operacyjnym, skanowania ruchu sieciowego albo po to, by samoczynnie sprawdzać i instalować aktualizacje.

Aplikacje autostartu można znaleźć w folderze Autostart w Menu Start. Folder ma swoją wersję globalną, pozwalającą uruchomić program niezależnie od konta, oraz wersję dla konkretnego użytkownika. Drugim, trudniej dostępnym miejscem, gdzie znajdują się skróty uruchamiające programy podczas startu systemu, jest rejestr. Do obydwu lokalizacji można się łatwo dostać za pomocą aplikacji Msconfig, która umożliwia nie tylko kontrolę programów startujących z systemem, ale także usług, które są dodawane do systemu przez aplikacje. Szczegóły operacji znajdziesz w warsztacie o usuwaniu zbędnych aplikacji z autostartu Windows. Funkcję przeglądania autostartu mają także dwie inne aplikacje, które omawiamy w warsztatach, Starter i CCleaner.

Usługa systemowa jest procesem, który uruchamia się razem ze startem komputera i następnia działa w tle, bez interakcji z użytkownikiem. Nagromadzenie usług dodanych przez instalowane aplikacje oraz aktywne, nieużywane usługi systemowe potrafią znacząco wydłużyć start Windowsa, gdyż wiele usług jest aktywowanych w momencie rozruchu systemu. W skrajnych wypadkach, szczególnie na starszym sprzęcie, uruchamianie usług może trwać wiele minut, uniemożliwiając pracę na komputerze przez dłuższy czas po jego uruchomieniu. Dlatego warto usługi, które nie są niezbędne do działania systemu Windows, przełączyć do trybu opóźnionego startu. Tę funkcję można aktywować w konsoli Zarządzanie systemem, o czym szczegółowo piszemy w warsztacie.

Czas startu komputera można znacząco skrócić dzięki poprawieniu konfiguracji BIOS-u lub jego nowoczesnej odmiany, czyli UEFI. Jeśli nie masz w komputerze stacji dyskietek, wyłącz w BIOS-ie jej wykrywanie. Następnie ustaw jako pierwsze urządzenie startowe dysk twardy, na którym masz zainstalowany system Windows. Dzięki temu zaoszczędzisz czas, jaki zajmuje sprawdzenie, czy nie ma nośnika rozruchowego w stacji dysków optycznych. Każda wersja BIOS-u umożliwia także skracanie sekwencji startowej, np. poprzez pominięcie ekranu powitalnego oraz informacji o wykrytym sprzęcie.

W tym wypadku po wstępnej konfiguracji warto ustawić najszybszą opcję rozruchu, bo przy każdym uruchomieniu systemu zaoszczędzi to kilka cennych sekund.

Konfiguracja przebiega podobnie w przypadku UEFI, czyli następcy BIOS-u, który jest obecnie standardowym firmware’em płyt głównych. Tutaj także możesz wybrać szybką sekwencję startową, która skraca czas rozruchu oprogramowania płyty głównej do ułamków sekundy – na przykład w płytach firmy Gigabyte nazywa się ona Fast Boot. Uważaj jednak – ten mechanizm kryje pułapkę. Aby maksymalnie przyspieszyć sekwencję startową, w UEFI wyłączony zostaje mechanizm wykrywania klawiatury, w związku z czym nie można dostać się do panelu konfiguracji za pomocą klawisza DEL. Jedynym sposobem wyłączenia mechanizmu Fast Boot jest w związku z tym skorzystanie z narzędzia konfiguracji płyty głównej, które działa z poziomu interfejsu Windows. Ta aplikacja (w przypadku wspomnianego producenta jest to App Center) jest częścią oprogramowania dostarczonego z płytą główną, można ją też ściągnąć ze strony wsparcia technicznego produktu. Możesz także zresetować ustawienia zworką albo zainstalować nową wersję UEFI, co przywróci ustawienia domyślne.

Opisane sposoby na przyspieszenie startu Windows mają tę zaletę, że można z nich skorzystać nie ponosząc żadnych kosztów. Jednak aby zyskać radykalne przyspieszenie startu systemu, trzeba zmodyfikować konfigurację komputera, a w szczególności podsystemu pamięci. Najlepsze efekty daje wykorzystanie szybkiego dysku SSD i zainstalowanie na nim systemu operacyjnego. Tylko dyski bazujące na pamięci flash potrafią wykorzystać przepustowość nowoczesnego interfejsu SATA 3 (600 MB/s). W przypadku najnowszych płyt głównych wyposażonych w złącze M.2 dysk półprzewodnikowy można nawet podpiąć bezpośrednio do magistrali PCI-E 3.0 o przepustowości 985 MB/s, co skróci czas ładowania systemu do kilkunastu sekund.

Modernizując komputer pod kątem szybkiego startu można także rozszerzyć pamięć operacyjną RAM. Jest to w szczególności zalecane, gdy w pececie są tylko 2 GB RAM – obecnie rozsądne minimum to 4 GB RAM, a w praktyce warto w komputerze 8 GB RAM, co ograniczy potrzebę korzystania z pliku wymiany na dysku. Dzięki temu nie tylko skróci się czas startu systemu, ale także wzrośnie komfort pracy z kilkoma aplikacjami naraz lub korzystania z przeglądarki internetowej, w której zostało otwartych wiele kart jednocześnie.

Niepotrzebnych usług i aplikacji można także szukać na liście aktywnych procesów w oknie Menedżera zadań. Jeśli nie jesteś pewny, czy dany proces i związana z nim usługa bądź aplikacja są potrzebne w systemie, możesz zweryfikować je w jednej z internetowych baz danych. Zawierają one opisy dziesiątków tysięcy procesów, które pojawiają się w systemach z rodziny Windows. Weryfikacja procesów pozwala nie tylko na wykrycie zbędnego oprogramowania spowalniającego start i pracę systemu. W ten sposób można także wykrywać złośliwe oprogramowanie, które zalęgło się w systemie bez twojej zgody.
www.processlibrary.com/en/
www.pacs-portal.co.uk/

W celu wyłączenia automatycznego startu programu podczas uruchamiania systemu musisz skorzystać z aplikacji Msconfig. Możesz również wyłączyć komponenty za pomocą bezpłatnej aplikacji Starter (aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy), która ma bardziej przyjazny interfejs. Aby wykonać czynności opisane w warsztacie, musisz mieć dostęp do konta z uprawnieniami administracyjnymi.

Kliknij menu Start i w polu wyszukiwania wpisz msconfig, następnie kliknij znaleziony skrót do programu: msconfig.exe. W programie Msconfig przejdź do zakładki Uruchamianie. Znajdziesz tam listę wszystkich aplikacji, które uruchamiają się razem z systemem operacyjnym. Aby wyłączyć aplikację, odznacz pole wyboru znajdujące się z lewej strony nazwy, i kliknij przycisk OK.

Jeśli chcesz, aby zmiany zostały wprowadzone od razu, w oknie, w którym widnieje prośba o potwierdzenie zmian, naciśnij przycisk Uruchom ponownie. Jeśli wybierzesz Zakończ bez ponownego uruchamiania, modyfikacje zostaną wprowadzone przy okazji następnego uruchomienia systemu.

W oknie programu Msconfig możesz także podejrzeć, które usługi systemowe zostały dodane do systemu przez zainstalowane aplikacje. W tym celu kliknij zakładkę Usługi, a następnie zaznacz opcję Ukryj wszystkie usługi firmy Microsoft. Teraz przeanalizuj listę. Dzięki nazwie usługi oraz nazwie producenta oprogramowania można je łatwo przyporządkować do powiązanych aplikacji.

Niestety, Msconfig nie pozwala na zarządzanie usługami. Aby móc wyłączyć usługę lub opóźnić jej uruchomienie, tak by nie spowalniała rozruchu systemu, musisz skorzystać z konsoli zarządzania komputerem. Aby ją uruchomić, w oknie programu Msconfig kliknij zakładkę Narzędzia, zaznacz na liście Zarządzanie komputerem i kliknij przycisk Uruchom.

Konsolę możesz również uruchomić po kliknięciu prawym klawiszem myszy ikony Komputer na pulpicie. Z menu kontekstowego, które się pojawi, wybierz polecenie Zarządzaj. W oknie Zarządzanie komputerem rozwiń zakładkę Usługi i aplikacje i kliknij Usługi.

W panelu zarządzania usługami znajdziesz listę wszystkich usług, które są zainstalowane w systemie Windows. Kolumna Stan informuje, czy dana usługa jest uruchomiona, zaś kolumna Typ uruchomienia powie ci, jaki jest tryb jej aktywacji. Jeżeli obok danej pozycji widnieje wpis Automatyczny, usługa startuje z Windowsem.

Możesz opóźnić start automatycznej usługi tak, by jej uruchomienie nie spowalniało startu systemu. Radzimy, by tę metodę stosować tylko w przypadku usług, które pochodzą od producentów innych niż Microsoft – tych, które wykryłeś wykonując polecenia w kroku 3. Aby wywołać okno konfiguracji usługi, kliknij dwa razy jej nazwę w oknie Zarządzanie komputerem.

Aby opóźnić start usługi, w oknie właściwości odszukaj listę Typ uruchomienia, a następnie wybierz opcję Automatycznie. Jeśli jesteś pewien, że usługa jest nieużywana, jak np. w wypadku panelu kontrolnego zintegrowanej karty graficznej Intel (bo zamiast niej działa dedykowana karta), możesz zablokować usługę wybierając opcję Wyłączony.

Instalacja narzędzia jest bezproblemowa: należy kolejno potwierdzać komunikaty instalatora, a w kroku Choose interface language kliknąć Polish. Po zaakceptowaniu pozostałych komunikatów program zostanie uruchomiony, a w głównym oknie wyświetli się podgląd elementów autostartu.

Starter ma wygodny interfejs przeglądania usług, który pozwala na sprawdzenie z którym kontem użytkownika powiązane są poszczególne programy autostartu Windows (Sekcje). Jeśli chcsz sprawdzić, które programy są związane z aktywnym kontem, przyjrzyj się zakładce Bieżący użytkownik.

Aby wyłączyć element autostartu, kliknij pole wyboru, które znajduje się z lewej strony nazwy aplikacji. W oknie z potwierdzeniem kliknij Tak. Program Starter pozwala także wygodnie podglądać procesy i usługi działające w systemie. Kliknij zakładkę Procesy, aby przejść do podglądu wszystkich aktywnych procesów, a nie tylko tych powiązanych z kontem użytkownika.

Na liście procesów możesz sprawdzić, jaki program go uruchamia, a także ile pamięci operacyjnej dany proces zajmuje. Jeśli masz podejrzenia, że proces może być uruchomiony przez złośliwe oprogramowanie, kliknij go prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybierz Szukaj w Internecie, a następnie Google:nazwa_procesu. Prześle to nazwę procesu do wyszukiwarki Google, która zwróci odnośniki do baz danych właściwości procesów.

W zakładce Services znajdziesz informacje o usługach w twoim systemie. Jest ona bardziej przejrzysta niż podobne okno w systemie Windows. Działające usługi są wyróżnione kolorem, z kolei widoczna przy części usług ikona, informuje, z jaką aplikacją powiązana jest dana pozycja. Jeśli klikniesz element listy prawym klawiszem myszy i wybierzesz polecenie Search Internet, znajdziesz źródła informacji, które pomogą w podjęciu decyzji o ewentualnym zablokowaniu usługi.

W celu przyspieszenia startu komputera warto przeprowadzić czyszczenie systemu operacyjnego ze złogów starych, niepotrzebnych plików tymczasowych, które spowalniają nie tylko rozruch, ale także zwykłą pracę systemu Windows. Najprościej zrobić to za pomocą wyspecjalizowanej, bezpłatnej aplikacji CCleaner (www.piriform.com/ccleaner).

W pierwszym oknie Instalator programu, z listy Wybierz swój język wybierz Polski, w kolejnym kroku kliknij Zainstaluj. Po zakończeniu instalacji program uruchomi się automatycznie. Jako domyślnie aktywny jest moduł czyszczenia dysku. Zaznaczone są tam zalecane czynności. Jeśli chcesz zwiększyć zakres czyszczenia, zaznacz kwadracik obok opisu czynności. Zwróć uwagę, że wiele czynności znajduje się w zakładce Programy.

Po dokonaniu wyboru kliknij Analiza, co pozwoli programowi zebrać informacje o danych, które można usunąć w celu odciążenia systemu. Po zakończeniu analizy pojawi się lista plików do skasowania. Jeśli znalazły się na niej elementy, które chcesz zachować, odznacz je na liście zadań z lewej strony i ponownie kliknij Analiza.

Znalezione śmieci możesz usuwać indywidualnie. W tym celu kliknij interesującą pozycję na liście prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybierz polecenie Pokaż szczegółowe wyniki. Jeśli chcesz się upewnić, co kasujesz, listę plików zobaczysz po naciśnięciu Uruchom CCleaner. Aby usunąć wszystkie elementy, kliknij przycisk i potwierdź naciskając OK.

Po oczyszczeniu dysku przejdź do zakładki Narzędzia i kliknij Autostart. W tym miejscu znajduje się lista programów uruchamianych podczas rozruchu Windows. Aby wyłączyć element, zaznacz go i kliknij Wyłącz. CCleaner pozwala nie tylko wyłączyć pozycje znajdujące się w Autostarcie, ale i np. kontrolować rozszerzenia do przeglądarek, których nadmiar spowalnia uruchamianie tych programów.

Wśród zakładek w górnej części okna znajdź nazwę twojej przeglądarki internetowej, np. Firefox. Jeśli na liście rozszerzeń znajdziesz zbędny element, zaznacz go myszą i kliknij przycisk Wyłącz. Zanim zamkniesz okno, kliknij zakładkę Menu Kontekstowe. Zobaczysz listę poleceń dodanych do menu Eksploratora Windows przez aplikacje. Zaznacz zbędne elementy i kliknij przycisk Wyłącz, by przyspieszyć wywoływanie menu.