Druga młodość

Ceny nowych notebooków, nawet markowych, spadły znacznie poniżej 2000 zł. Z tego powodu również wtórny rynek notebooków jest bardzo bogaty, bo wiele osób stać na nowy sprzęt i po niewielkiej cenie mogą sprzedać starsze komputery.

Konfiguracje i ceny używanych notebooków
Za 500–1000 zł można kupić notebook, który po modernizacji wystarczy do wielu zadań. Będzie zazwyczaj zawierał:
procesor Pentium M lub Celeron 1000–1500 MHz,
128–512 MB pamięci,
dysk 20–30 GB,
CD‑ROM lub napęd typu combo.
Często sprzedawane są również notebooki bez poszczególnych komponentów, np. pamięci i dysków, wtedy mogą być jeszcze tańsze.

Części wymagające wymiany
Jeśli kupisz notebook bez pewnych części lub ze starymi komponentami, możesz w nim wymienić:
procesor, np. Pentium M 1,7–1,8 GHz w cenie 100–150 zł,
pamięć RAM, np. dwa moduły po 512 GB w cenie 120 zł,
dysk o pojemności 100 GB w cenie ok. 200 zł,
nagrywarkę DVD w cenie 100 zł.

Już wymiana pamięci i dysku daje znaczny wzrost wydajności i stary notebook nabiera wigoru. W efekcie 1000 zł w zupełności wystarcza, by mieć markowego laptopa, który 3–4 lata temu mógł kosztować grubo ponad 5000 zł.

Komputery PC swoją popularność zdobyły między innymi dzięki możliwości łatwej rozbudowy przez wymianę dowolnych podzespołów. Inaczej sprawa wygląda w świecie laptopów, gdzie tylko na niektóre elementy mamy wpływ. Pokażemy, jakie to są komponenty, na jakie można je wymienić, a także w skrócie sposób ich wymiany.

W każdym notebooku można dołożyć nowe moduły pamięci lub je wymienić na pojemniejsze. To rozbudowa dająca zdecydowanie najlepsze efekty, bo współczesne programy mają znaczne wymagania co do pamięci RAM. Bez problemu można też wymienić dysk twardy. Trochę trudniej jest z procesorem, ale wymiana na szybszy model również bywa możliwa. Niektóre komputery przenośne są też przystosowane do instalacji wewnętrznych kart rozszerzeń mini-PCI, w tym np. kart Wi-Fi.

Wymiana niektórych podzespołów może być nawet łatwiejsza niż w komputerze stacjonarnym, a to za sprawą gniazd rozszerzeń PC Card. Można w nich instalować karty sieciowe i Wi-Fi, modemy, dobre karty dźwiękowe, kontrolery USB 2.0 i inne.

Niestety, nie zawsze jest tak dobrze. Ekranu notebooka czy klawiatury nie da się zmienić tak łatwo, jak w komputerze stacjonarnym, bo są to elementy zintegrowane z obudową. To samo zresztą dotyczy pewnych elementów wewnętrznych – płyty głównej i karty graficznej.

Starszy notebook, na którym działają współczesne, bardziej pamięciożerne programy, zwykle dostaje zadyszki. Wymiana lub dołożenie kolejnego modułu pamięci znacznie poprawi komfort pracy. Dotyczy to zwłaszcza komputerów, które mają 128–256 MB pamięci, ale i niektóre konfiguracje wyposażone w 512 MB kwalifikują się do rozbudowy (szczególnie gdy korzystasz z wielu aplikacji jednocześnie).

Pamięci do notebooków są produkowane w postaci modułów SO-DIMM, a niekiedy Micro SO-DIMM stosowanych w ultralekkich laptopach. Na każdym z takich modułów mogą się znajdować kości DDR2, starsze DDR, a w jeszcze wcześniejszych konfiguracjach także SDRAM. Musisz dokupić dokładnie takie pamięci, jakie masz w komputerze – najczęściej będzie to DDR lub DDR2 w postaci modułów SO-DIMM.

Jeśli twój notebook nie ma wolnego gniazda pamięci (co można stwierdzić, dostając się do gniazd pamięci lub używając np. programu CPU-Z), pozostaje wymiana zainstalowanej pamięci na bardziej pojemną. Można więc kupić jeden pojemny moduł, np. 1 GB, ale jeśli masz dwa gniazda pamięci, znacznie lepiej nabyć dwa moduły, np. 512 MB. Wynika to z ograniczenia pojemności dla pojedynczego modułu (w bardzo starych laptopach) lub z możliwości trybu dwukanałowego, który zazwyczaj daje kilkuprocentowy wzrost wydajności (w nowszych konstrukcjach).

Dobrze, jeśli pamięć jest „oryginalna”, tzn. dostosowana do konkretnego modelu notebooka, bo komputery przenośne bywają „wybredne” pod tym względem. Można oczywiście kupić moduł niemarkowy, ale wtedy najlepiej przyjść z komputerem do sklepu lub umówić się ze sprzedawcą na ewentualny zwrot. Pamiętaj również, że nie ma sensu dokupować modułów szybszych niż te, które już masz, bo i tak ich prędkość zostanie dostosowana do wolniejszych pamięci.

Komputery przenośne są dobrze przygotowane na wymianę pamięci, najczęściej mają jeden wolny slot przeznaczony na rozbudowę. Zlokalizowany jest zwykle od spodu obudowy, pod pokrywą przykręconą za pomocą śrubek. Jeśli jest ich kilka, bez obaw możesz odkręcić śrubki mocujące wszystkie pokrywy i znaleźć tę odpowiednią.

Czasami pamięci są zamontowane pod klawiaturą, konieczny może więc być jej demontaż. Niestety, z tym bywa różnie – trzeba odblokować odpowiednie zatrzaski albo odkręcić mocujące ją śrubki, ewentualnie wcześniej zdejmując panel umiejscowiony ponad klawiaturą.

Jeśli dostaniesz się do banków pamięci, nowy moduł możesz zamontować samodzielnie. Wystarczy wsunąć pod kątem pamięć do gniazda, a następnie „położyć” na płycie głównej, by zamknęły się metalowe zatrzaski. W razie problemów szczegółowe informacje na ten temat możesz znaleźć w artykule na dołączonej do numeru płycie CD.

Instalacja nowszych procesorów, modułów pamięci czy pojemniejszych dysków twardych czasami może wymagać aktualizacji BIOS-u komputera. Daje to większą pewność, że notebook poprawnie rozpozna te nowe elementy i będzie mógł je w pełni wykorzystać. Odwiedź więc stronę internetową producenta komputera i zaopatrz się w najnowszy BIOS, a przy okazji także sterowniki. Podczas wgrywania nowego BIOS-u zalecana jest duża ostrożność. Wgranie BIOS-u od innego modelu lub zanik napięcia w trakcie zapisu kości EEPROM może zakończyć się trwałym unieruchomieniem komputera i koniecznością wizyty w serwisie. Pamiętaj więc o wcześniejszym naładowaniu baterii, a także sieciowym zasilaniu notebooka (nawet przy naładowanych bateriach).

Procesor znacząco wpływa na ogólną wydajność komputera, a możliwości jego wymiany są podobne jak w komputerach stacjonarnych. Naturalnie ma to sens tylko wtedy, jeśli masz słaby układ, np. 1 GHz, a możesz go wymienić na znacznie szybszy, np. 1,5 GHz z tej samej rodziny. Raczej należy unikać procesorów z innej rodziny, bo można wpaść w pułapkę. Jedną z nich jest to, że procesor Celeron jest starszy niż procesory Pentium M, ale już Celeron M jest układem nowszym. Wymiana Celerona na Pentium M ma więc sens, natomiast Celerona M na Pentium M już niekoniecznie, choć ten ostatni ma lepsze mechanizmy zarządzania energią.

Przed zakupem musisz sprawdzić kilka warunków. Za pomocą programu CPU-Z sprawdź typ podstawki procesora w notebooku. W przypadku Intela jest to zwykle mPGA-479, w AMD są to zazwyczaj podstawki Socket 754 lub Socket S1. Naturalnie, musisz kupić procesor dokładnie dla takiej samej podstawki.

Konieczne jest też sprawdzenie zgodności procesora z płytą główną i układem chłodzenia – słowem, czy procesor uruchomi się na danej płycie (obsłuży go BIOS, chipset i elektroniczne układy zasilania), a także, czy będzie chłodzony w dostatecznym stopniu. Pomoże w tym przejrzenie konfiguracji zbliżonych do twojej. Jeżeli w swoim notebooku masz Celerona, a podobne modele były sprzedawane z bardziej wymagającym Pentium M czy Pentium 4, jest bardzo duża szansa na udaną wymianę procesora.

Wymiana procesora w notebooku może być bardzo łatwa, o ile producent przewidział specjalną pokrywę od spodu obudowy, która pozwala łatwo dostać się do tego układu. Jeśli trzeba rozkręcać całą obudowę notebooka, lepiej nie rób tego samodzielnie (a tym bardziej, jeśli nie masz doświadczenia ze sprzętem elektronicznym). Liczba śrubek i zatrzasków potrzebnych do dostania się do obudowy jest tak duża, że czasami trudno je znaleźć. Niekiedy trzeba użyć trochę siły, ale z kolei stwarza to ryzyko uszkodzenia obudowy. A ponadto, nawet po udanym demontażu, mogą pojawić się poważne problemy ze złożeniem komputera.

Jeśli pokrywa procesora jest łatwa do zdemontowania, po jej zdjęciu natrafisz na układ chłodzenia, który jest przykręcony śrubkami. Składa się on z samego radiatora lub częściej z radiatora z wentylatorem. Po jego zdjęciu pozostaje już tylko odbezpieczyć procesor za pomocą dźwigni lub specjalnego układu blokującego, wyjąć go, włożyć nowy układ i zabezpieczyć go w gnieździe. Trzeba też pamiętać o usunięciu starej pasty termoprzewodzącej z radiatora i nałożeniu nowej. Pomocne informacje na ten temat znajdziesz w artykule na naszej płycie CD.

Nowsze procesory mają odpowiednie zabezpieczenia i na niekompatybilnej płycie głównej po prostu się nie uruchomią, nie ma więc ryzyka ich uszkodzenia. Natomiast gdy komputer uruchomi się bez problemu, przeprowadź testy, które pokażą, czy nowy procesor się nie przegrzewa. Można wykorzystać do tego program Orthos, który obciąży procesor złożonymi obliczeniami, a także program do monitorowania temperatury, który często jest dostarczony przez producenta notebooka.

W notebookach sprzed kilku lat pracują dyski 2,5-calowe o pojemności kilku do kilkudziesięciu GB. Można nawet kupić używane komputery pozbawione dysków. Tymczasem obecnie standardem jest pojemność znacznie przekraczająca 100 GB. Napędy dysponują wszystkimi najnowszymi technologiami: zapisem prostopadłym, kolejkowaniem komend (NCQ), pracują z prędkością obrotową 7200 obr./min (a także wolniejsze, ale bardziej energooszczędne 5400 obr./min). Nie są tak szybkie, jak dyski do komputerów stacjonarnych, ale spisują się bez porównania lepiej niż napędy do notebooków sprzed 3–4 lat. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że wymiana dysku da większy przyrost wydajności niż wymiana procesora.

Podstawowym kryterium wyboru dysku jest interfejs. Prawdopodobnie komputer ma złącze ATA (równoległe) i właśnie taki napęd musisz zakupić. Jeśli jednak rozbudowujesz nowszy notebook, kupiony 2–3 lata temu, bardzo możliwe, że ma już dysk SATA. Najszybciej to sprawdzisz w internecie (znając model dysku wyświetlany np. przez Menedżer urządzeń w Windows) lub wyjmując dysk z komputera.

Drugi parametr to pojemność, a ta już zależy niemal wyłącznie od twoich wymagań. Jeśli notebook – choćby z uwagi na niewielki stopień głośności – zostanie przeznaczony do całodobowej pracy w sieci P2P, musi mieć bardzo pojemny dysk. Inne zastosowania wymagające dużej pojemności (obróbka dźwięku czy filmów) raczej odpadają, więc można uznać, że w pozostałych przypadkach 100 GB to maksimum.

Należy pamiętać, że dyski o pojemności przekraczającej 128 GB (lub 137 GB rozumianych jako 137 mld bajtów) mogą być nieprawidłowo obsługiwane przez niektóre starsze notebooki – możesz nie mieć dostępu do przestrzeni dyskowej ponad tę wartość. W bardzo starych komputerach ograniczenie dotyczy pojemności 8,4 GB lub 32 GB. Problem można często rozwiązać, aktualizując BIOS.

Dysk twardy znajdziesz zawsze pod klapką na spodzie komputera lub w specjalnej kieszeni z boku obudowy. Wystarczy odnaleźć pokrywę, odkręcić dwie–trzy śrubki i wysunąć dysk. Jeśli dysk jest mocowany w specjalnej ramce, trzeba go z niej uwolnić, odkręcając kilka dodatkowych śrubek. Szczegółowe instrukcje znajdziesz w artykule na naszej płycie CD.

Po włożeniu nowego dysku warto sprawdzić, czy nie nagrzewa się zbyt mocno. Dotyczy to szczególnie najszybszych modeli o prędkości 7200 obr./min, ale i wolniejszy napęd innego producenta może wydzielać więcej ciepła niż poprzednik. Testy możesz przeprowadzić za pomocą darmowego programu HD Tune, najlepiej pod obciążeniem, np. podczas defragmentacji dysku.

W ciągu ostatnich lat zmieniały się standardy napędów optycznych, dawniej były to czytniki CD i DVD, a także nagrywarki CD. Jeśli w swoim notebooku masz jeden z napędów tego typu, możesz go wymienić na nagrywarkę DVD, która obecnie kosztuje 100–150 zł. Wymiana wydaje się sensowna również z tego powodu, że napędy optyczne są dość awaryjne.

Napędy do notebooków mają ustandaryzowany format „slim” (12,7 mm wysokości). Jednak nietrudno natknąć się na pułapkę w postaci niedopasowania przedniego panelu lub zupełnie nietypowej konstrukcji całego urządzenia. Nieodpowiedni kształt może całkowicie uniemożliwić montaż, dlatego przed zakupem sprawdź, z jakimi notebookami jest zgodny napęd. Najlepiej oczywiście wymontować go z komputera i udać się z nim do sklepu. W najprostszym wypadku demontaż polega na zwolnieniu jednej blokady od spodu obudowy komputera, czasem też trzeba odkręcić jedną lub dwie śrubki od spodu lub wewnątrz obudowy.

Ponieważ napęd optyczny nie jest kluczowym elementem komputera i można się bez niego obejść, w ostateczności możliwe jest wykorzystanie zewnętrznej nagrywarki DVD, podłączanej do USB.