Dysk pod kontrolą

Mechanizm monitoruje wiele parametrów, przede wszystkim liczbę błędów, które udało się skorygować, temperaturę napędu, liczbę cykli uruchomienia, sumaryczny czas pracy dysku i wiele innych. Łącznie jest to kilkadziesiąt parametrów. Na ich podstawie można oszacować stan każdego dysku twardego. Oczywiście analizy nie przeprowadza się ręcznie. Służą do tego odpowiednie programy, a jednym z bezpłatnych jest HD Tune.

Inną metodą oceny sprawności dysku jest wykorzystanie narzędzi producentów dysków. Każdy oferuje specjalne oprogramowanie, które – uruchomione przez użytkownika – jest w stanie zdiagnozować napęd (również wykorzystując SMART, a także inne funkcje). Dzięki temu może się okazać, że przyczyną awarii jest nie sam dysk twardy, lecz np. uszkodzona struktura znajdujących się na nim danych.

Aby można było korzystać z mechanizmu SMART, trzeba umożliwić jego obsługę w BIOS-ie Niestety, w większości płyt głównych jest on domyślnie wyłączony, więc trzeba odszukać i włączyć odpowiednie funkcje.

W BIOS-ach typu Phoenix (z szarym tłem) ustawienia związane ze SMART zwykle znajdują się w sekcji Main.

Wejdź do BIOS-u, naciskając klawisz [F2] lub [Esc] podczas uruchamiania komputera.

Odszukaj opcję HDD SMART Monitoring. Jeśli jest ustawiona na Disabled, klawiszem [+] lub [-] zmień jej wartość na Enabled lub Auto.

Jeśli nie widzisz jej w głównym oknie BIOS-u, przejdź do listy napędów ATA/SATA, do twojego dysku twardego, np. WDC WD740D i naciśnij [Enter].

W oknie, które się otworzy, odszukaj opcję SMART Monitoring i ustaw jej wartość na Enabled lub Auto.

Klawiszem [Esc] wróć do głównego okna BIOS-u, a następnie opuść BIOS, zapisując zmiany.

W BIOS-ach typu Award (z niebieskim tłem) ustawienia związane ze SMART znajdziesz zazwyczaj w sekcji Advanced BIOS Features.

Wejdź do BIOS-u, naciskając klawisz [F2] lub [Esc] podczas uruchamiania komputera.

Strzałką w dół przejdź do sekcji Advanced BIOS Features i naciśnij [Enter].

Odszukaj funkcję HDD S.M.A.R.T. Capability lub podobną i klawiszem [PgUp] lub [PgDown] zmień jej wartość na Enabled lub Auto.

Klawiszem [Esc] wróć do głównego okna BIOS-u, a następnie opuść BIOS, zapisując zmiany.

Nie wszystkie parametry rejestrowane przez SMART są krytyczne dla działania dysku. Te najważniejsze to Raw Read Error Rate, Reallocated Sectors Count, Reallocation Event Count, Current Pending Sector Count, Uncorrectable Sector Count oraz Disk Shift. Program HD Tune wyświetla stan tylko niektórych. O ich dokładnym znaczeniu można poczytać (po angielsku) pod adresem www.pcformat.pl/u/7.

Odpowiedni montaż napędu
Konstrukcja dysku jest dostosowana do pracy w pozycji poziomej i tak napęd powinien być montowany w komputerze. W razie potrzeby dopuszczalny jest montaż w pionie (na dłuższej krawędzi), za to należy unikać montowania go „na plecach” (na płasko, elektroniką do góry). Zdania na ten temat sa podzielone, jednak warto zachować takie środki ostrożności.

Poprawne chłodzenie
Pojedynczy dysk twardy właściwie nie ma możliwości się przegrzać. Jeśli jednak są to dwa napędy umieszczone jeden przy drugim, powinno się zastosować dodatkowe chłodzenie w postaci wiatraka zamontowanego w przedniej części obudowy.

Unikanie wstrząsów
W wielu domach komputer stoi pod biurkiem, bezpośrednio na podłodze, przez co łatwo go kopnąć podczas pracy czy stuknąć nogą od krzesła. Fatalnie wpływa to na kondycję dysku, więc komputer trzeba postawić na stole lub przynajmniej jakimś podwyższeniu.

System Windows nie ma wbudowanych narzędzi, dzięki którym można śledzić stan poszczególnych parametrów monitorowanych przez SMART. Możemy jednak polecić dobre i darmowe oprogramowanie HD Tune, które jednocześnie służy do testowania wydajności dysków.

Po uruchomieniu instalatora HD Tune w kolejnych oknach należy kliknąć Next, zaznaczyć I accept the agreement, ponownie kliknąć Next. Pięciokrotne naciśnięcie klawisza [Enter] w kolejnych oknach pozwoli zakończyć instalację programu.

Po zainstalowaniu program zostanie automatycznie uruchomiony. Przejdź do zakładki Health, która zawiera parametry zarejestrowane przez SMART.

Z listy wybierz dysk twardy, którego stan chcesz sprawdzić (o ile w komputerze masz kilka dysków).

Zobaczysz listę parametrów SMART. Nie chodzi o to, by je dokładnie analizować, lecz zwrócić uwagę, czy program nie podświetla niektórych na żółto, co może sygnalizować nadchodzące problemy z dyskiem.

Parametr zaznaczony na czerwono oznacza, że dysk nadaje się praktycznie do wymiany. W wielu przypadkach może poprawnie działać jeszcze przez kilka tygodni czy miesięcy, ale przechowywane na nim dane należy traktować jako zagrożone.

Wiele awarii komputera ma charakter programowy (wynika z uszkodzenia struktury danych na dysku), a użytkownicy przenoszą winę na sprzęt. Dlatego producenci dysków zapewniają specjalne narzędzia, dzięki którym użytkownik jest w stu procentach pewien, czy ma odesłać dysk do naprawy, czy tylko go sformatować i zainstalować system od nowa.

Możliwości oprogramowania każdego producenta są mniej więcej takie same. Sprowadzają się do szybkiej oceny stanu napędu, krótkiego testu dysku oraz długotrwałego testu całej powierzchni nośnika. My posłużymy się oprogramowaniem firmy Seagate o nazwie SeaTools. Oczywiście ten program jest przeznaczony głównie do testowania dysków Seagate, ale ponieważ korzysta z mechanizmu SMART (standardu obowiązującego wszystkich producentów), może służyć także do testowania innych modeli dysków.

Wejdź na stronę z oprogramowaniem Sea gate (www.pcformat.pl/u/7).

Kliknij Download SeaTools for Windows. W kolejnym oknie zaakceptuj warunki licencji, klikając I Accept. Pobierz program, klikając przycisk Download Now.

Po pobraniu programu uruchom instalator i w pierwszym oknie wybierz wersję językową i kliknij OK. W kolejnym oknie kliknij Next, w następnym zaznacz I accept the license agreement i ponownie kliknij Next. Czterokrotne naciśnięcie klawisza [Enter] w kolejnych oknach instalatora pozwoli zakończyć instalację.

Odszukaj program SeaTools w menu startowym Windows i uruchom go. W oknie programu pojawią się dyski w trzech grupach: PATA/SATA, SCSI/FC/SAS (niektóre kontrolery SATA są widoczne jako SCSI ) oraz dyski zewnętrzne USB/1394.

Zaznacz pole wyboru koło dysku, który chcesz przetestować.

Naprowadź myszkę na przycisk Basic Tests i zaczekaj chwilę, aż rozwinie się menu z opcjami.

W celu wykonania krótkiego testu dysku wybierz test Short Drive Self Test, a następnie Short Generic. Pierwszy wykonuje procedury testowe SMART, a drugi sprawdza (odczytuje) niektóre obszary dysku. Oba trwają po kilkadziesiąt sekund.

Jeśli chciałbyś dokładniej przetestować napęd, ponownie zaznacz pole wyboru obok niego, wybierz testy Long Drive Self Test, a następnie Long Generic. Oba testy dokładnie sprawdzają napęd. Mogą trwać kilkadziesiąt minut, a nawet 3, 4 godziny. Podobnie jak w przypadku krótkich testów Drive Self Test wykorzystuje standardowe procedury testowe SMART, a drugi wykonuje własny (niestandardowy) test powierzchni dysku.

Każdy test zakończony komunikatem PASS świadczy o sprawności dysku, a komunikat FAIL oznacza błędy działania napędu. Taki dysk można odesłać do punktu napraw.

Okazuje się, że w Windows nie każdy dysk daje się przetestować, co może wynikać z ograniczeń kontrolerów, sterowników czy samego systemu. W takiej sytuacji warto skorzystać z oprogramowania do systemu DOS, które okazuje się bardziej niezawodne. Dostępne są dwie wersje: obraz dyskietki (do utworzenia dyskietki startowej) oraz obraz ISO . Polecamy drugą wersję (zresztą nie wszyscy mają stację dyskietek).

Wejdź na stronę z oprogramowaniem Seagate (www.pcformat.pl/u/7).

Kliknij Download SeaTools for DOS. W kolejnym oknie zaakceptuj warunki licencji, klikając I Accept.

W następnym oknie może się pojawić prośba o rejestrację. Niezbędne jest podanie tylko adresu e-mail. Po podaniu adresu kliknij przycisk SUBMIT.

Pobierz program, klikając przycisk DOWNLOAD NOW przy pozycji ISO CD-ROM Image.

Pobrany plik ISO możesz wypalić na płycie CD, np. za pomocą programu Nero, korzystając z polecenia Nagraj plik obrazu z menu Nagrywarka. Będzie to płyta startowa, z której da się uruchomić system DOS, a następnie program SeaTools.

Tak przygotowaną płytę pozostaw w napędzie optycznym i uruchom ponownie komputer. Z płyty załaduje się system DOS, a następnie automatycznie uruchomi program SeaTools. Najnowsza wersja ma semigraficzny interfejs użytkownika.

Po uruchomieniu programu musisz wcisnąć klawisz [Y], gdy wyświetlą się warunki licencji i pojawi się prośba o ich zatwierdzenie.

Po chwili w dolnej części okna pojawi się lista napędów obsługiwanych przez program. Jeśli masz kilka napędów, możesz przełączać się między nimi, używając klawisza [D].

Do uruchamiania poszczególnych testów również służą konkretne klawisze, zgodnie z informacjami w górnej części ekranu:

Do uruchomienia krótkiego testu służy klawisz [S]. W czasie trwania testu wyświetlany jest pasek postępu. Test można przerwać w dowolnym momencie za pomocą klawisza [Esc]. Analogicznie pełny test (trwający kilka godzin) można uruchomić klawiszem [L]. Wyjście z programu umożliwia klawisz [Q].

Programy diagnostyczne, szczególnie te wykorzystujące mechanizm SMART, są bezpieczne dla dysku i danych. Ich zadaniem jest jedynie analiza informacji na bieżąco gromadzonych przez dysk twardy. Jednak są funkcje, które mogą spowodować utratę danych (choćby „zerowanie” napędu) i nie należy ich używać do profilaktycznego testowania napędów.