Elektroniczna książka

Jedynym legalnym źródłem e-książek z treścią chronioną prawem autorskim, czyli tak naprawdę elektronicznych wersji wszystkich książek, jest księgarnia. Poza tym w sieci jest około 2 mln książek, do których wygasły prawa autorskie bądź których autorzy zgodzili się na ich bezpłatne rozpowszechnianie.

Duże księgarnie internetowe, które oprócz e-booków oferują własny czytnik, zazwyczaj blokują możliwość czytania na nim książek sprzedawanych przez konkurencję. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu mechanizmu zarządzania prawami autorskimi – DRM, który w teorii ma zabezpieczać przed nielegalnym kopiowaniem, a w praktyce służy kreowaniu zamkniętych, monopolistycznych enklaw dystrybucji elektronicznych treści. Doskonałym przykładem takiego schematu działania jest Amazon. Księgarnia oferuje w korzystnej cenie najlepszy na rynku czytnik – Kindle. Niestety, można na nim czytać tylko nowości kupione w tej jednej księgarni, bo czytnik nie obsługuje zabezpieczeń stosowanych przez innych sprzedawców. Podobnie zorganizowana jest sprzedaż w Barnes and Noble czy w polskim sklepie eClicto.

Jedyną możliwością załadowania konkurencyjnych treści do tych czytników jest użycie formatów e-booków bez DRM-ów (np. niezabezpieczone pliki: TXT, ePub, PDF czy MOBI). Niestety nie można w internecie kupić nowości bez zabezpieczeń, bo nie zgadzają się na to wydawcy. Dlatego, jeśli w księgarni, z którą związany jest twój czytnik, nie ma interesującej cię książki, a jest u konkurencji, nie możesz jej kupić i legalnie przeczytać. Tak samo nie będziesz mógł korzystać z kupionych wcześniej plików, jeśli zdecydujesz się w przyszłości na zmianę czytnika.

System DRM w książkach elektronicznych pociąga za sobą też inne konsekwencje niekorzystne dla legalnych użytkowników. Książkę papierową po przeczytaniu możesz pożyczyć znajomym. Gdy stanie się zbędna, książkę możesz sprzedać w antykwariacie, na aukcji internetowej czy po prostu komuś oddać.

E-book po pierwszym otwarciu przywiązuje się do twojego loginu w systemie kontroli treści online. Od tego momentu możesz zrobić to, na co zgodził się właściciel treści. W przypadku e-booków z DRM Adobe Digital Editions, sprzedawanych w polskich sklepach internetowych, książkę możesz otworzyć w sześciu różnych urządzeniach, oczywiście po wcześniejszej autoryzacji swojego loginu, bo na jednym czytniku nie można czytać książek należących do różnych osób. Możesz także wydrukować kilkadziesiąt stron, choć to prawo nie jest już powszechnie przyznawane.

W praktyce bardzo ograniczone pole użytkowania legalnie kupionych treści byłoby do zaakceptowania, gdyby e-książki z DRM-em były znacznie tańsze od zwykłych papierowych kopii. Tak niestety nie jest, bo e-booki, szczególnie na naszym rynku, kosztują niemal tyle samo, a czasem nawet więcej niż książki. A ceny bardzo się różnią między księgarniami.

Na przykład w Empiku bestsellerowa książka Steiga Larssona, „Zamek z piasku, który runął”, w formacie ePub kosztuje 44,90 zł. Co ciekawe, ten sam tytuł e-booka w księgarni eClicto można nabyć już za 36,21 zł. Papierowa książka Larssona w Merlinie kosztuje 43,64 zł, czyli mniej niż e-book w Empiku. Nowa powieść Janusza Głowackiego, „Good night, Dżerzi”, w formacie ePub jest sprzedawana w Empiku za 32,40 zł, w eClicto ten sam e-book nie jest dostępny, a w Merlinie, w wersji papierowej można go kupić za 31,49 zł.

Porównanie innych tytułów pokazuje podobne prawidłowości. Jeśli e-booki są tańsze, to niewiele, a często są droższe od wersji papierowej.

Wysokie ceny e-booków wydawcy tłumaczą wyższym podatkiem VAT na książki elektroniczne, który wynosi 23 proc., podczas gdy stawka na zwykłe publikacje wynosi 5 proc. Tak jednak nie sposób wytłumaczyć różnic cen, gdyż przy e-bookach odpadają koszty druku, logistyki, prowizje dystrybutorów i marże księgarzy oraz ryzyko zwrotów i kosztów ich ewentualnego przemiału. Oczywiście dystrybucja elektroniczna to także koszt serwera oraz DRM-u (kilkanaście groszy za kopię), ale trudno porównać to z kosztami tradycyjnej dystrybucji. Wydawcy argumentują także, że produkcja e-booków dużo kosztuje, ale trudno uwierzyć, by był to koszt znacząco wyższy niż przygotowanie do druku książki papierowej.

Zagraniczni księgarze są mniej pazerni. Wspomnianą książkę Steiga Larssona można kupić w Amazon za 10 dol (12 dol. z polskim VAT-em), podczas gdy wydanie papierowe kosztuje 18 dol. Amazon większość popularnych powieści sprzedaje w tej cenie (droższe są nieliczne nowości i książki non-fiction), a starsze i mniej chodliwe pozycje są sprzedawane po 5 dol. (6 dol. z VAT-em). Podobnie kształtują się ceny w księgarni Barnes and Noble.

Dlatego jedynym sensownym wytłumaczeniem drożyzny na polskim rynku e-booków jest polityka wydawców i sprzedawców książek, którzy ewidentnie nie chcą robić dużej konkurencji papierowym wydaniom książek. Albo liczą na to, że e-booki uda im się sprzedawać z większą marżą. Jednak, dopóki cena e-booka nie będzie znacznie niższa niż papierowej książki, ten rynek się nie rozwinie i będzie zdominowany przez pirackie kopie.

Na szczęście można korzystać z czytnika e-booków bez angażowania się w niekorzystny system dystrybucji publikacji skrępowanych DRM-ami. W sieci krążą miliony bezpłatnych książek, które można odczytać na dowolnym czytniku. Przykładem miejsca, gdzie można znaleźć takie rzeczy po polsku, jest serwis Wolnelektury.pl, który oferuje e-booki z klasycznymi dziełami polskiej i światowej literatury. Jeśli potrafisz czytać po angielsku, odwiedź serwis Archive.org/texts, który jest największą na świecie biblioteką z elektronicznymi tekstami. Znajdziesz tam dzieła z całej historii piśmiennictwa ludzkiego, których wciąż przybywa dzięki dużym nakładom na digitalizację treści w amerykańskich bibliotekach. Dobrym źródłem bezpłatnych książek jest także serwis Google Books, gdzie można znaleźć miliony pozycji zdigitalizowanych przez amerykańskiego giganta. Znaczna część z nich to pozycje, do których prawa już wygasły, więc są dostępne bezpłatnie.

Poza tym na format do przeczytania w czytniku e-booków można przerobić każdy tekst znaleziony w sieci. Jeśli są to dokumenty np. w formatach DOC, RTF lub TXT, możesz je przekonwertować na standard książki elektronicznej za pomocą bezpłatnego programu Calibre (patrz warsztat). Na e-book możesz także skonwertować dowolny tekst znaleziony na stronie WWW, np. długie artykuły itp. Najprościej to zrobić za pomocą serwisu internetowego Instapaper, który także opisujemy w warsztatach.

Internet Archive
Największa na świecie biblioteka z darmowymi tekstami, która zawiera ponad 2,5 mln pozycji. Jest wśród nich klasyka literatury zdigitalizowana w ramach projektu Guttenberg. Są to zeskanowane zasoby z kilkudziesięciu bibliotek z całego świata. Książki można przeglądać online w formie skanów, a następnie pobrać w formacie ePub lub PDF do czytania na przenośnym czytniku lub pececie.
www.archive.org/texts

Książki Google
W serwisie jest dostępnych ponad 1 mln zeskanowanych książek, które można bezpłatnie pobrać. Oprócz czytnika online, który jest częścią serwisu, można pobrać pliki PDF z treścią książki. W przypadku książek bez ilustracji zazwyczaj dostępny jest także plik ePub. Ponadto serwis oferuje aplikacje do czytania książek na komórce.
http://books.google.pl

Wolne Lektury
Polski odpowiednik projektu Guttenberg. Wbrew nazwie nie są to same lektury szkolne. Oprócz klasycznych pozycji jak np. „Krzyżacy” czy „Anielka” w serwisie można znaleźć wiele perełek polskiej i obcej literatury. Wszystkie pliki są dostępne zarówno online, jak też w formacie ePub i PDF do czytania na urządzeniach przenośnych.
www.wolnelektury.pl

Scribd
Serwis przeznaczony do publikowania własnych tekstów i książek. Kolekcja obejmuje kilkadziesiąt tysięcy pozycji o różnej wartości, począwszy od profesjonalnie wydanych książek, po rozmaite skrypty i poradniki pisane przez internautów. Każdy z dostępnych plików można pobrać w PDF-ie przygotowanym pod kątem konkretnego urządzenia mobilnego lub w pliku tekstowym.
www.scribd.com

Free Ebooks
Serwis, w którym autor lub wydawca może udostępnić bezpłatnie swoją książkę. Wśród tysięcy pozycji nie brakuje zarówno poradników, książek popularnonaukowych, jak też zwykłej beletrystyki. Plik można pobierać w wielu formatach, m.in. w ePub, Mobi oraz PDF.
www.free-ebooks.net

Empik
Księgarnia oferuje 5 tys. książek w formatach ePub oraz PDF, które są zabezpieczone za pomocą mechanizmu Adobe DRM. Pliki można kupować online lub bezpośrednio z czytnika OYO. Do zarządzania książkami na komputerze przeznaczony jest program Adobe Digital Editions.
www.empik.com/ebooki

eClicto
Księgarnia wyłącznie z książkami elektronicznymi. Oferuje obecnie ok. 500 tytułów. Są dostarczane w formacie ePub zabezpieczonym za pomocą Adobe DRM i przeznaczone do czytania w urządzeniu eClicto. Dodatkowo sklep dostarcza program eClicto Manager, który pozwala na czytanie książek w PC oraz ładowanie ich do czytnika.
www.eclicto.pl

Virtualo
Księgarnia oferuje 6500 książek oraz ponad 600 audiobooków. Pliki są dostarczane w formatach PDF i Pub, zabezpieczone przez Adobe DRM. Brakuje specjalistycznego czytnika, ale książki można ładować na wszystkie urządzenia, które obsługują Adobe DRM. Do zarządzania kolekcją służy program Adobe Digital Editions.
www.virtualo.pl

Amazon
Najbardziej znana księgarnia internetowa oferuje ponad 600 tys. anglojęzycznych książek przeznaczonych do czytania na czytniku Kindle. Dodatkowo można pobrać aplikacje do czytania kupionych e-booków na telefonach komórkowych, iPadzie oraz w pececie. Serwis używa własnego systemu DRM, który jest niezgodny z niezależnymi urządzeniami i programami.
www.amazon.com/ebooks

Barnes and Noble
Serwis oferuje rekordową liczbę 2 mln książek elektronicznych w języku angielskim. Są przeznaczone do czytania na oferowanym przez sklep czytniku Nook. Dodatkowo można skorzystać z oprogramowania na pecety, telefony komórkowe oraz iPad. Unikatową funkcją serwisu jest mechanizm LendMe umożliwiający pożyczanie wybranych książek znajomym na 2 tygodnie bez dodatkowych opłat.
www.barnesandnoble.com/ebooks/

Większość zabezpieczeń stosowanych w e-bookach zostało złamanych. Jeśli masz legalnie kupioną książkę, którą chcesz przeczytać w czytniku niewspierającym danego systemu DRM, np. książkę kupioną w Empiku odczytać na czytniku Kindle, możesz posłużyć się narzędziami do zdejmowania zabezpieczeń. Znajdziesz je na stronie http://i-u2665-cabbages.blogspot.com/

Podobnie jak w przypadku treści wideo i dawniej muzyki system zabezpieczeń DRM uderza tylko w legalnych użytkowników. Piraci nie mają problemu, bo w sieci można znaleźć większość nowości wydawniczych w otwartych formatach. Zazwyczaj są to zeskanowane z OCR-em książki papierowe, zapisane następnie albo w plikach tekstowych, albo w gotowych e-bookach w formatach ePub lub MOBI. W przeciwieństwie do zabezpieczonych plików można korzystać z nich swobodnie na wszelkich urządzeniach.

W warsztacie pokażemy, jak kupować i korzystać z e-booków zabezpieczonych DRM-em Adobe Digital Editions, który jest powszechnie używany w polskich księgarniach z książkami elektronicznymi. Warsztat bazuje na interfejsie księgarni Virtualo, ale w podobny sposób działają inne sklepy na naszym rynku.

Po znalezieniu książki w księgarni www.virtualo.pl warto się zapoznać z jej fragmentem, który możesz ściągnąć, klikając przycisk Darmowy fragment. Jeśli pozycja jest warta kupienia, kliknij przycisk Do koszyka. Poniżej przycisku znajdziesz informacje o tym, jakie są prawa eksploatacji pliku.

Kliknij przycisk Kupuję. Po podsumowaniu zawartości koszyka kliknij Kasa. Zanim zapłacisz, musisz zalogować się do serwisu. Jeśli nie masz konta, kliknij odnośnik Zarejestruj się. W następnym kroku wypełnij prosty formularz, podając nazwę użytkownika, adres e-mailowy i hasło, których chcesz używać, i kliknij przycisk Dalej. W kolejnym kroku wpisz ponownie adres e-mailowy i hasło. Kliknij Zarejestruj konto.

Aby przejść do płatności, kliknij Płacę. Wybierz sposób płatności i dokonaj autoryzacji. Po zakończonej płatności zobaczysz przycisk Pobieram, który pozwoli ci na pobranie książki. Wszystkie zakupione książki trafiają także do twojej biblioteki w serwisie. Aby do niej przejść ze strony głównej, kliknij zakładkę Moja biblioteka.

Niestety, kupionych książek nie można tak po prostu pobrać. Plik, który ściąga się po kliknięciu przycisku Pobieram, to skrót do książki w formie pliku ACSM. Można go odczytać tylko w programie Adobe Digital Editions (ADE), który musisz zainstalować. Znajdziesz go na stronie www.adobe.com/products/digitaleditions/.

Instalacja z internetu jest prosta. Klikasz przycisk Install, następnie w oknie, które się pojawi, klikasz Yes. W oknie instalatora Adobe Digital Editions Setup pozostaw wszystkie opcje bez zmian i naciśnij Next, a w kolejnym oknie kliknij Install. Program pobierze i zainstaluje aplikację. Po zakończonej pracy zamknij okno instalatora, klikając Close. Program automatycznie się uruchomi.

Teraz czas na skonfigurowanie aplikacji ADE. Kreator Setup Assistant pojawia się automatycznie przy pierwszym uruchomieniu programu, aby przejść dalej, kliknij Continue. Następnie utwórz login, klikając w tym celu link get an AdobeID online. Po uruchomieniu przeglądarki i wczytaniu strony kliknij przycisk Create an Adobe Account. Teraz utworzony login wpisz w oknie kreatora i kliknij Activate. Kreator zakończ, klikając przycisk Finished.

Możesz już pobrać zakupioną książkę. W tym celu przejdź w Virtualo do zakładki Moja Biblioteka. Teraz znajdź przy zakupionej książce i kliknij przycisk Pobieram. Następnie kliknij dwukrotnie pobrany plik ACSM, co spowoduje uruchomienie aplikacji ACE i rozpoczęcie pobierania książki.

Uruchamiając pobieranie, musisz pamiętać, że zakupiony plik zwiąże się z loginem Adobe ID, za którego pomocą został autoryzowany program ACE. Próba otwarcia tej książki w programie autoryzowanym za pomocą innego loginu Adobe ID wywoła komunikat o błędzie. Aby odczytać książkę na innym komputerze, na którym ACE jest związane z innym loginem Adobe ID, trzeba zmienić autoryzację.

W celu zmiany autoryzacji naciśnij kombinację klawiszy [Ctrl]+[Shift]+[D]. W oknie, które się pojawi: Deauthorize Computer kliknij przycisk Deauthorize. Uwaga! W tym momencie książki związane z dezautoryzowanym loginem staną się nieczytelne. W kolejnym oknie kliknij przycisk Quit, co spowoduje zamknięcie programu. Przy ponownej próbie uruchomienia ACE pojawi się podczas startu kreator autoryzacji, który opisaliśmy w kroku 6.

Aby przeczytać książkę, kliknij dwa razy jej miniaturkę. Do nawigacji po treści książki służy elektroniczny spis treści, który znajduje się po lewej stronie ekranu. Aby dopasować widok tekstu, możesz skorzystać z przycisków ulokowanych powyżej tekstu. Jeśli prawa do korzystania z kupionej książki na to pozwalają, z programu ACE możesz wydrukować fragmenty książki, klikając ikonę drukarki.

Do konwersji książek zapisanych w różnych formatach najlepiej posłużyć się bezpłatnym programem do zarządzania kolekcją e-książek – Calibre. Najczęstsze operacje, z jakimi możesz mieć do czynienia, to zmiana plików TXT lub RTF na ePub, które dobrze czyta się na e-czytnikach, lub zmiana jednego z tych trzech formatów na MOBI w celu wgrania książki do Kindle. Uwaga! Konwersja z DOC jest niemożliwa, więc plik trzeba najpierw otworzyć w edytorze i zapisać jako ODT lub RTF. Program można zainstalować z naszego CD lub pobrać ze strony http://calibre-ebook.com. Instalacja przebiega standardowo i sprowadza się do klikania przycisku Dalej i potwierdzania komunikatów na ekranie.

Po pierwszym uruchomieniu musisz zaimportować książki, które chcesz konwertować. W tym celu rozwiń menu obok ikony z czerwoną książką z lewej strony okna programu. Wybierz z menu Dodaj książki z pojedynczego folderu. Jeśli chcesz dodać całą kolekcję e-booków, wybierz trzecią opcję Dodaj książki z folderów, włączając w to podfoldery.

Jeśli wybrałeś pierwszą opcję, wskaż za pomocą okna Select books miejsce, gdzie zapisałeś książki, a następnie zaznacz myszą pliki, które chcesz zaimportować. W innym wypadku za pomocą tego samego okna wskaż folder z zawartością, którą chcesz zaimportować. Na końcu kliknij przycisk Otwórz. W tym momencie program zeskanuje metadane z plików i umieści je w bibliotece programu Calibre.

Program działa według filozofii znanej aplikacji do muzyki, sortuje i pozwala wyszukiwać pozycje na podstawie metadanych. Dlatego po ściągnięciu książek musisz sprawdzić na liście plików, czy autor i tytuł zgadzają się z oryginałem. Jeśli czegoś brakuje, kliknij pozycję na liście książek, następnie wybierz z menu kontekstowego polecenie Edytuj metadane, a następnie Edytuj metadane pojedynczo.

W oknie dialogowym Edytuj metadane uzupełnij pola Tytuł i Autor(zy). Jeśli tytuł i autor są zamienione miejscami, co czasem się zdarza np. przy imporcie tekstów z Worda, możesz je zamienić jednym kliknięciem ikony symbolizującej zielone strzałki, między polami Autor(zy) i Tytuł. W tym samym oknie możesz zamienić okładkę książki. Aby wskazać nowy plik, kliknij przycisk Browse.

Aby zamienić format pliku, kliknij książkę w bibliotece prawym klawiszem myszy. Z menu wybierz opcję Konwertuj książki, a następnie Konwertuj pojedynczo. W oknie Konwertuj wybierz z listy Format wyjściowy typ pliku, w którym chcesz zapisać książkę. Jeśli chcesz, aby struktura i formatowanie były dopasowane do konkretnego czytnika, kliknij przycisk Ustawienia strony.

W opcjach ustawienia strony, w polu Profil wyjściowy znajdź na liście urządzenie, na które konwertujesz plik, np. Kindle. Wybór potwierdź, klikając OK. Uruchomi się konwersja, która w zależności od książki może trwać do kilku minut. Gdy konwersja się zakończy, zobaczysz nowy format pliku poniżej okładki książki. Jeśli chcesz zobaczyć zawartość książki po konwersji, kliknij ten format myszą.

Bezpośrednio z Calibre możesz przesłać książkę do czytnika. W tym celu podłącz urządzenie do portu USB i poczekaj, aż system je wykryje i zainstaluje. Następnie kliknij wybraną książkę prawym klawiszem myszy i z menu wybierz opcję Prześlij na urządzenie, następnie Prześlij do pamięci głównej. Program sam dobierze odpowiedni rodzaj pliku.

Po przesłaniu pojawi się przy nazwie książki zielony znaczek potwierdzający, że na czytniku znajduje się kopia książki. To potwierdzenie pojawi się za każdym razem, gdy program wykryje w czytniku książki przechowywane w bibliotece. Aby skasować książkę z urządzenia, także kliknij prawym klawiszem tytuł i wybierz kolejno: Usuń książki, Usuń pasujące książki z urządzenia.