Gwiazdy na ekranie

Stellarium to aplikacja dla miłośników astronomii. Sprawdzi się w zastosowaniach półprofesjonalnych, pracy, nauce czy zabawie. Na podstawie katalogów gwiazd, informacji z astronomicznych baz danych, zdjęć różnych obiektów w kosmosie wykonanych przez NASA oraz inne organizacje i instytucje tworzy obraz nieba i otaczającego Ziemię wszechświata. Pozwala obserwować z bliska planety, oglądać mgławice, a także wykonywać wirtualne podróże po naszej galaktyce oraz poza jej granicami.

Program należy pobrać ze strony producenta, a następnie standardowo zainstalować. Menu Stellarium różni się od tradycyjnych menu innych aplikacji. Zanim zaczniesz korzystać z programu, powinieneś najpierw poznać sposób obsługi jego interfejsu i przeznaczenie poszczególnych przycisków.

Otwórz program. W zależności od pory dnia, w której to zrobisz, na ekranie będzie symulowany dzień, noc, poranek bądź wieczór. Zegar programu przyjmuje te same wartości co zegar systemowy, a wszystkie obiekty pozostają, tak jak w rzeczywistości, cały czas w ruchu. Ma to znaczenie, ponieważ wpływa na widoczność elementów nieba i funkcji w menu oraz opisów gwiazd. Zaznaczona jest linia horyzontu, wyświetlony krajobraz oraz niebo i notatka na temat wybranego obiektu:

W lewej części ekranu, na dolnej krawędzi znajduje się menu sterujące funkcjami aplikacji, u dołu lewej krawędzi menu z opcjami konfiguracyjnymi. Aby rozwinąć jedno bądź drugie menu, wystarczy przesunąć kursor myszy do dołu ekranu bądź do jego lewej strony. W lewym dolnym rogu ekranu wyświetlone są niewielkie strzałki. Kliknięcie jednej z nich spowoduje zablokowanie wybranego menu w pozycji rozwiniętej. W prawym górnym rogu ekranu umieszczone jest menu standardowej wtyczki symulującej widok wybranego na niebie obiektu przez różne teleskopy.

Pierwsza od góry ikona na pasku konfiguracyjnym służy do definiowania lokalizacji użytkownika. Warto ustawić tu miejsce, w którym się mieszka. Dzięki temu widok pór roku oraz dnia i nocy będzie dopasowany do rzeczywistego. Kliknij ikonę. Zacznij wpisywać w pole poniżej listy miejscowości nazwę swojego miejsca zamieszkania. W miarę pisania lista będzie się zawężać. Zaznacz miejscowość. Jeżeli nie ma jej na liście, w polach poniżej umieść długość i szerokość geograficzną miejsca, w którym mieszkasz oraz jego wysokość na poziomem morza. Po prawej wprowadź nazwę i kliknij przycisk Dodaj do listy. Jeżeli chcesz, by twoja miejscowość była ustawiana automatycznie po uruchomieniu programu, zaznacz pole Ustaw jako domyślne. Zamknij okno przyciskiem z krzyżykiem w prawym górnym rogu. Data i czas pobierane są z systemu, więc nie trzeba ich modyfikować.

Trzecia w kolejności ikona wywołuje okno konfiguracji widoku nieba. Nie sposób szybko opisać wszystkich zawartych w nim opcji, ale za jego pomocą konfiguruje się na przykład widoczność oraz opis planet, gwiazd i mgławic. Służy do tego karta Niebo i sekcja Etykiety i znaczniki. Im bardziej w prawo są przesunięte suwaki, tym większa liczba obiektów na niebie będzie miała wyświetlone opisy. Widok włącza się i wyłącza, stawiając zaznaczenie obok wybranej kategorii. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt duża liczba opisów powoduje, że obraz jest nieczytelny. Zwiększa także obciążenie komputera.

W sekcji Meteory można określić intensywność ich występowania. Większa liczba poprawia dynamikę widoku nieba i atrakcyjność prezentacji. Na karcie Znaczniki można włączyć wyświetlanie różnego rodzaju siatek, charakterystycznych linii, granic gwiazdozbiorów i wybrać rodzaj odwzorowania, jakie jest używane do wyświetlenia mapy nieba.

Karta Krajobraz służy do określenia rodzaju używanego tła. Można włączyć jedno z dostępnych w programie, stworzyć własne bądź dodać krajobraz z bogatych zasobów internetowych umieszczonych na stronie aplikacji. Na karcie Historie gwiazdozbiorów umieszczono opisy gwiazdozbiorów funkcjonujące w różnych kulturach i cywilizacjach.

Kolejna ikona z symbolem lupy z gwiazdką otwiera okno wyszukiwania, które zawiera rozbudowane opcje poszukiwania różnych obiektów i informacji o nich. Po kliknięciu ikony Okno konfiguracji otworzy się okno z globalnymi ustawieniami programu. Wszystkie ustawienia są jednak dobrane optymalnie i dla podstawowych zastosowań nie trzeba ich modyfikować.

Po poznaniu tajników konfiguracji czas na zapoznanie się z przyciskami sterującymi oraz podstawowym zastosowaniem najważniejszych funkcji. O ile pasek konfiguracyjny jest z lewej strony, o tyle pasek narzędziowy wyświetlony jest u dołu ekranu.

Początkujący astronom będzie zapewne najczęściej używał przycisków z trzeciej i czwartej grupy, licząc od lewej strony. Służą one do włączania i wyłączania widoku elementów nieba i ziemi. Standardowo widać na ekranie horyzont, elementy krajobrazu, a liczba obiektów na niebie jest nieduża ze względu na symulację atmosfery, która przesłania widok. Taka konfiguracja jest bardzo realistyczna, ale mało efektowna i zmniejsza przyjemność obserwacji nieba. Kliknij przyciski Ziemia oraz Atmosfera, a obraz stanie się dużo ciekawszy i zobaczysz to, co kryje się za horyzontem.

Klikając przycisk Mgławice, spowodujesz wyświetlenie znaczników galaktyk. Przycisk Etykiety planet doda do obrazu nieba nazwy wyświetlanych planet. Trzeba jednak uważać z liczbą wyświetlanych obiektów. Po pierwsze zbyt duża liczba powoduje bałagan i kłopoty z rozróżnieniem poszczególnych elementów, a po drugie znacząco obciąża komputer. Liczba klatek wyświetlanych na sekundę (fps) umieszczona jest powyżej przycisków. W tej samej linii, od lewej widoczny jest opis lokalizacji, z której prowadzona jest obserwacja oraz rodzaj włączonego odwzorowania. Tryb nocny przydaje się natomiast wtedy, gdy komputerową mapę porównuje się z rzeczywistym widokiem nieba. Jego włączenie zmniejsza oślepianie użytkownika. Po kliknięciu przycisku Tryb pełnoekranowy program przełącza się na cały ekran i znikają elementy interfejsu Windows. Użycie przycisku Wyśrodkuj na wybranym obiekcie powoduje umieszczenie w centralnym punkcie ekranu zaznaczonej wcześniej planety, gwiazdy czy innego obiektu. Jednocześnie w lewym górnym rogu okna wyświetlone są szczegółowe informacje na jego temat. Korzystając z kółka myszy, bądź wciskając [Ctrl]+[klawisze strzałek], można przybliżać lub oddalać obraz i w ten sposób podróżować po kosmosie, przyglądając się z bliska różnym ciałom niebieskim.

W katalogu programu znajdują się także dane sztucznych satelitów Ziemi. Przebieg ich orbit można włączyć przyciskiem Oznaczenia satelitów. Funkcja Widok w okularze uruchamia wtyczkę pozwalającą na obserwację za pomocą teleskopu. Automatycznie rozwija się także menu w prawym górnym rogu, które pozwala dopasować soczewki, obiektywy, zmieniać czujniki. Na niebie można umieścić także różne siatki kartograficzne. Służą do tego dwa przyciski z lewej.

Ciekawa jest pierwsza grupa funkcji na pasku. Służy ona do włączania informacji o gwiazdozbiorach. Przyciski pozwalają wyświetlić kolejno linie gwiazdozbiorów, ich nazwy oraz rysunki. Standardowo w Stellarium wszystkie zmiany postępują w czasie rzeczywistym. Z tego powodu trudno obserwować dobowe zmiany położenia obiektów na nieboskłonie. Autorzy przewidzieli jednak możliwość sterowania upływającym czasem. Odpowiednie przyciski znalazły się w prawym skrajnym położeniu na pasku. Wystarczy kilka razy kliknąć Zwiększ tempo upływu czasu, by przyspieszyć ruch na ekranie. Powrót do normalnej szybkość możliwy jest po użyciu przycisku Ustaw normalną prędkość. Aby wyłączyć program, kliknij przycisk Zakończ.

Standardowo do Stellarium dołączono opisy około 600 tysięcy gwiazd, planet i różnych galaktyk. Jeżeli wydaje ci się to zbyt małą liczbą i chciałbyś przeprowadzać dokładniejsze obserwacje, możesz dodać kolejne. Dostępne katalogi zawierają ponad 200 milionów (!) obiektów. W domowych warunkach instalacja wszystkich katalogów mija się jednak z celem. To opcja dla pasjonatów. Można jednak pobrać rozszerzenie rozbudowujące bazę programu na przykład o dwa miliony rekordów. Przesuń kursor do lewej krawędzi ekranu, by rozwinąć pasek konfiguracyjny. Kliknij ikonę Okno konfiguracji. Przejdź na kartę Narzędzia i za pomocą przycisku Pobierz katalog rozpocznij instalację dodatkowej bazy danych. Możesz zamknąć okno. Pobieranie odbywa się w tle, a jego postęp sygnalizowany jest na pasku w prawym dolnym rogu okna aplikacji. Powtarzając kroki tej wskazówki, dodasz kolejne katalogi. W drugim kroku jest dostępnych prawie 8 milionów gwiazd.