Musztra dla twardziela

partycja
obszar dysku twardego widoczny dla użytkownika w systemie operacyjnym jako wyodrębniona logicznie całość (pod osobną nazwą, tak jakby to był oddzielny dysk twardy), na której można przechowywać pliki i katalogi

fragmentacja
zjawisko polegające na zapisywaniu danych na dysku nie w ciągłym obszarze, lecz na nieprzylegających do siebie sektorach, co powoduje systematycznie rosnące spowolnienie zapisu i odczytu danych z dysku

backup
kopia bezpieczeństwa danych wykonywana w celu możliwości odzyskania danych w razie awarii dysku i utraty danych podstawowych; zalecana w przypadku wykonywania jakichkolwiek działań na dyskach

macierz dyskowa
rozwiązanie polegające na współpracy co najmniej dwóch, ale i większej liczby dysków w celu uzyskania możliwości nieosiągalnych w przypadku korzystania z jednego tylko urządzenia (dysku twardego)

RAID 0 (striping)
konfiguracja macierzowa dysków, która pozwala na rozdzielenie danych między dwa lub więcej napędów; efektem jest prawie dwukrotny wzrost wydajności odczytu i zapisu danych z całego zestawu dysków

wolumin
logicznie spójny i dostępny jak jeden „dysk” obszar, który – w przeciwieństwie do partycji – może się składać z fragmentów dysku czy nawet z kilku dysków twardych zainstalowanych w komputerze

Najczęściej podział dysku wygląda tak, że dysk… w ogóle nie jest podzielony. Użytkownik ma do dyspozycji całą przestrzeń dysku w postaci jednej wielkiej partycji . Z dużą przestrzenią, na której są przechowywane wszystkie dane, wiążą się potencjalne kłopoty. Na przykład z wydajnością. Im więcej danych na dysku, z których regularnie korzysta zarówno użytkownik, jak i system operacyjny, tym coraz większa fragmentacja tych danych. To z kolei ma niekorzystny wpływ na szybkość odczytu danych i na kondycję samego dysku.

Zwłaszcza ten drugi aspekt jest często pomijany, gdyż osoby udzielające porad związanych z fragmentacją danych skupiają się zwykle na wydajności dysku, a nie na jego trwałości. Kolejnym problemem jest backup . Wykonanie kopii zapasowej jednego wielkiego obszaru zawierającego zarówno ważne dane, jak i „śmiecie” to marnotrawstwo czasu i miejsca (nośników backupowych). A przecież wystarczy umiejętnie podzielić dysk, by kopia zapasowa tylko ważnych danych wykonywała się znacznie szybciej. Warto też mieć na uwadze, że im mniejsza kopia zapasowa, tym krótszy jest czas odzyskiwania danych po awarii.

Jeszcze kilka lat temu, proponując uporządkowanie danych na dysku, można było polecić ogólną strategię podziału dysku na partycje i przyporządkować im określone zadania bez względu na to, czym faktycznie się użytkownik na komputerze zajmował. Dziś takie podejście nie wydaje się już jednak słuszne. Nie dość, że zmieniły się pojemności dysków (znacznie wzrosły), to jeszcze bardzo zróżnicowały się objętości poszczególnych danych. Przykładowo, jeżeli ktoś używa komputera do pracy biurowej, tworzenia i edycji dokumentów tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych czy prezentacji, to do takich zadań w zupełności wystarcza przestrzeń rzędu kilkudziesięciu gigabajtów. Tymczasem dla kogoś, kto zajmuje się obróbką wideo, zwłaszcza w wysokiej rozdzielczości HD (High Definition), i pół terabajta (ok. 500 GB) może się okazać pojemnością niewystarczającą.

Kolejny aspekt to kwestia zabezpieczenia danych i wydajności zapisu i odczytu. Wiele komputerów domowych ma kontrolery macierzowe na płycie głównej. Jeżeli możliwości finansowe na to pozwalają i zależy ci na wydajności podsystemu dyskowego, zastanów się, czy nie lepiej kupić np. dwa dyski o pojemności 250 GB każdy niż pojedynczy dysk o pojemności 500 GB. Cenowo drożej wyjdą dwa dyski niż jeden – mimo różnic w pojemności.

W momencie opracowywania tego tekstu za 2 egzemplarze standardowych 3,5-calowych dysków o pojemności 250 GB i prędkości obrotowej 7200 obr./min trzeba zapłacić co najmniej 230 zł, a za jeden egzemplarz (także 3,5” i 7200 obr./min) o pojemności 500 GB – 186 zł. Jednak za niewielką dopłatę zyskasz – pod warunkiem wyposażenia twojego komputera w kontroler macierzowy – nawet 70-procentowy wzrost wydajności w stosunku do szybkości działania pojedynczego dysku. Warto? Na pewno. Szczegóły, jak podłączyć dwa dyski do komputera i skonfigurować je w jedną macierz typu RAID 0 (striping), znajdziesz w archiwalnym artykule, w numerze 9/2006. W bieżącym artykule zajmiemy się głównie konfiguracją i organizacją przestrzeni dyskowej za pomocą oprogramowania – systemowego i dodatkowego. Dodamy tylko, że opisywane operacje wykonuje się w podobny sposób zarówno na pojedynczym dysku, jak i na macierzy skonfigurowanej w jeden wolumin .

Wielkość miejsca na partycję dla systemu operacyjnego zależy od tego, jakiego systemu używasz. W przypadku Windows XP Home Edition i Professional teoretycznie wystarczą 2 GB. Jednak w praktyce warto pozostawić na sam system ok. 5–10 GB, a do tego dochodzą jeszcze aplikacje. Windows Vista ma większe potrzeby, ten system nie zainstaluje się na dysku mniejszym niż 20 GB.

W przypadku, gdy komputer jest wykorzystywany przede wszystkim do pracy, także z grafiką czy filmami, mamy do czynienia z bardzo dużymi plikami. Dlatego sugerujemy następujący podział:
1. Partycja systemowa
– system operacyjny i aplikacje wykorzystywane do pracy, także graficzne i obróbka wideo. Przestrzeń ok. 50 GB.
2. Partycja robocza
– odrębną partycję warto przygotować na aktualnie wykonywane projekty. Przestrzeń powinna być wystarczająca na przechowywanie plików z aktualnymi pracami, a także z plikami tymczasowymi. Na tej partycji warto też skonfigurować przestrzeń tymczasową dla aplikacji (np. roboczą przestrzeń dla programu Photoshop). Ilość wolnego miejsca jest zależna od rodzaju prac. W przypadku zdjęć kilkadziesiąt GB powinno wystarczyć, na wideo warto przeznaczyć wartość o rząd wielkości większą.
3. Partycja archiwizacyjna
– przeznaczona na zapis zrealizowanych i zakończonych już projektów. Tutaj zapisuj prace, do których już raczej nie będziesz wracał w celu dokonywania jakichkolwiek poprawek. Umieszczając wszystkie zakończone zadania w jednym miejscu, ułatwiasz sobie wykonanie w przyszłości szybkiej archiwizacji.

Współczesne gry to pożeracze pojemności dyskowej. Wymieńmy kilka tytułów: Wiedźmin: 8,5 GB, Test Drive Unlimited: 8 GB; Gears of War: 12 GB. Wystarczy mieć zatem zainstalowanych kilkanaście takich gier i dysk o pojemności 200 GB może się okazać niewystarczający. Sugerujemy następujący podział:
1. Partycja systemowa
(najczęściej oznaczona literką C:) – 20–40 GB – tylko system i aplikacje inne niż gry; jeżeli masz już jakieś gry zainstalowane na partycji systemowej, zapisz stany gier i odinstaluj je - zainstalujesz ponownie na innej partycji, przeznaczonej tylko do gier.
2. Partycja „rozrywkowa”
– cała pozostała pojemność dysku. Na tej partycji powinny być instalowane tylko gry. W zależności od pojemności dysku proponujemy na niej przechowywać także pliki multimedialne.

Taki podział ułatwia archiwizację ważnych danych. Graczy uspokajamy, jeżeli chodzi o stany gier. We współczesnych tytułach stany gier są zapisywane nie w folderze instalacyjnym gry, lecz w folderze tworzonym wewnątrz profilu danego użytkownika (w jego folderze „Moje dokumenty”), a ten znajduje się na mniejszej i łatwiejszej do archiwizacji partycji.

Program GParted to samodzielna aplikacja całkowicie niezależna od systemu operacyjnego, jaki jest zainstalowany na komputerze, na którym będziesz zmieniał układ partycji. GParted jest dostarczany w formie pliku obrazu płyty ISO. Aby skorzystać z programu, należy z pliku ISO nagrać płytę. W funkcję nagrywania płyt na bazie plików obrazów płyt w formacie ISO jest wyposażony praktycznie każdy program do nagrywania płyt. Tutaj proces nagrywania płyty z pliku ISO przedstawimy na przykładzie darmowego programu CDBurnerXP 4.1.2694

Program instaluje się standardowo. Po prostu po uruchomieniu kreatora instalacji potwierdzasz kolejne etapy instalacji bez potrzeby modyfikowania jej domyślnych ustawień, z jednym wyjątkiem. Na etapie Select Additional Tasks w sekcji Other tasks zaznacz pole Associate ISO files with CDBurnerXP. Dalej postępuj już zgodnie z sugestiami instalatora.

Po zainstalowaniu programu skorzystaj z faktu, że skojarzyłeś pliki ISO z zainstalowaną aplikacją. Dwukrotnie kliknij plik gparted-live. Zwróć uwagę, że będzie on miał charakterystyczną ikonę przedstawiającą płytę z napisem ISO. Takie ikony są automatycznie nadawane plikom ISO po ich skojarzeniu z programem CDBurnerXP. Jeżeli wolisz uruchomić program w tradycyjny sposób, dwukrotnie kliknij widoczną na pulpicie Windows ikonę CDBurnerXP.

Jeżeli uruchomiłeś program tradycyjną metodą, w oknie: Wybór działania, które się pojawi po uruchomieniu aplikacji, wybierz opcję Nagraj obraz ISO i zatwierdź wybór przyciskiem OK. Zobaczysz okno: Nagraj obraz ISO. Kliknij w nim przycisk .... Pojawi się okno Wybierz plik ISO do nagrania. Kliknij plik ISO z obrazem płyty z programem GParted i kliknij Otwórz.

Jeżeli dwukrotnie kliknąłeś plik ISO gparted-live, zobaczysz od razu okno: Nagraj obraz ISO z już automatycznie wypełnioną ścieżką do pliku obrazu. Pozostaje tylko umieścić w nagrywarce czystą płytę CD i kliknąć przycisk Nagraj płytę. Nie musisz zmieniać domyślnych ustawień zapisu płyty.

Zobaczysz okno, w którym wyświetlony będzie postęp operacji zapisu płyty. Po około minucie nagrywanie się zakończy, co zostanie potwierdzone odpowiednim komunikatem o zakończeniu nagrywania. Kliknij OK w oknie komunikatu, a następnie Anuluj w oknie programu CDBurnerXP i zamknij niepotrzebny już program. Masz gotową płytę z programem GParted.

Proponujemy, byś w celu dokonania podziału dysku na partycje posłużył się programem GParted. Możesz, co prawda, skorzystać z funkcji samego systemu operacyjnego, ale GParted oferuje po prostu więcej możliwości. Oto jak podzielić nowy dysk twardy na trzy partycje. Zakładamy, że na dysku nie ma jeszcze nic zainstalowanego, ani systemu, ani tym bardziej jakichkolwiek aplikacji. Zakładamy, że dysponujesz już płytą z nagranym programem GParted (szczegóły odnośnie tego procesu przedstawiliśmy na poprzedniej stronie.

Uruchom komputer i włóż do napędu optycznego płytę z programem GParted. Zakładamy, że komputer jest tak skonfigurowany, by poszukiwać informacji startowych najpierw na umieszczonej w napędzie optycznym płycie CD/DVD. Po chwili powinieneś zobaczyć menu startowe GParted. Upewnij się, że jest wybrana pozycja GPartedLive (Default settings), i wciśnij klawisz [Enter].

Rozpocznie się ładowanie środowiska uruchomieniowego GParted. Po chwili pojawi się zapytanie o mapę klawiatury. Pozostaw domyślnie zaznaczoną pozycję Don't touch keymap i wciśnij [Enter].

Na ekranie wyboru języka wciśnij [Enter]. Następnie jeszcze raz wciśnij [Enter]. Uruchomi się środowisko graficzne, w którym na pierwszym planie zobaczysz okno GParted. Program najpierw rozpocznie skanowanie podłączonych do komputera dysków, a następnie wyświetli strukturę partycji na pierwszym dysku twardym podłączonym do komputera (jeżeli na dysku znajdują się jakieś partycje).

Jeżeli w komputerze masz więcej niż jeden dysk twardy, wybierasz ten, nad którym w danej chwili chcesz pracować, rozwijając listę widoczną po prawej stronie okna programu.

Nową partycję możesz założyć w obszarze oznaczonym jako unallocated. W przypadku nowego dysku twardego cała jego powierzchnia będzie tak oznaczona. Zaznacz wiersz unallocated i kliknij ikonę New lub kliknij prawym klawiszem myszki obszar unallocated i z menu kontekstowego wybierz New.

Pojawi się nowe okno Create new Partition. Ustawiasz w nim następujące parametry:
Free Space Preceding) – określa ilość wolnego miejsca przed zakładaną partycją;
New Size – tu wpisujesz, jaką wielkość ma mieć tworzona partycja;
Free Space Following – pole na wpisanie ilości wolnego miejsca za partycją.
Zakładając, że chcesz utworzyć dysk podstawowy dla systemu Windows XP/Vista, wybierz z listy Create as pozycję Prmiary Partition oraz z listy Filesystem pozycję NTFS. Pole nie musi być wypełnione. Wpisujesz w nim nazwę tworzonej partycji. Podpowiemy jeszcze, że wielkość partycji możesz także określać, przesuwając kursorem myszki strzałki widoczne na brzegach widocznego paska obrazującego podział dysku. Kliknij Add.

Powrócisz do okna głównego GParted. Kliknij przycisk Apply. Pojawi się okno dialogowe z poleceniem potwierdzenia – kliknij ponownie Apply. Program rozpocznie wprowadzanie zmian na dysku. Po chwili powinieneś otrzymać komunikat o udanym utworzeniu partycji. Kliknij przycisk Close. Jeżeli nie chcesz już wykonywać działań na dyskach, ponownie uruchom komputer i wyjmij płytę z programem GParted z napędu optycznego

Jest zalecana w przypadku prawidłowego podziału.

Chcąc zmienić wielkość partycji za pomocą GParted, zaznacz ją i kliknij ikonę Resize/Move.

W oknie Resize/Move/dev/sdb3 zmień wielkość partycji, zmniejszając pasek obrazujący wielkość partycji lub wpisując w polu New Size nową wielkość partycji. Kliknij Resize/Move.

Powrócisz do okna głównego programu GParted. Kliknij w nim Apply, a następnie – w oknie potwierdzającym – ponownie Apply. Uwaga! Operacja ta może potrwać nawet kilka godzin. Pod żadnym pozorem nie należy jej przerywać, gdyż może to spowodować uszkodzenia tablicy partycji i w konsekwencji utratę danych znajdujących się na modyfikowanej partycji. Gdy program zakończy zmienianie wielkości partycji, kliknij Close.

Jeżeli zmienisz układ partycji i zdecydujesz, że programy mają być instalowane na innej partycji niż domyślna i w innym folderze, będziesz musiał podczas każdej instalacji modyfikować domyślne ustawienie docelowego foldera jako Program Files. Jest to jednak trochę kłopotliwe. Wystarczy się zapomnieć podczas instalacji jakiegoś programu, a ten wyląduje w niechcianym Program Files. Można na szczęście tego uniknąć. Co decyduje o tym, że domyślnym, nadrzędnym folderem instalacji dla każdej instalowanej w systemie Windows aplikacji jest Program Files? Otóż domyślny folder instalacyjny, czyli dobrze znany nam Program Files, jest określony w rejestrze Windows. Konkretnie taka, a nie inna nazwa i lokalizacja foldera zależy od wartości o nazwie ProgramFilesDir. Jeżeli ją zmodyfikujesz, to każda nowo instalowana aplikacja będzie domyślnie zapisywana we wskazanym przez ciebie folderze, a nie w Program Files. Oto jak dokonać takiej zmiany.

Uruchom Edytor rejestru. Najprościej, wywołując okno Uruchamianie skrótem klawiszowym [Windows]+[R], a następnie wpisując w pole Otwórz polecenie regedit i klikając OK.

W oknie Edytor rejestru odnajdź i zaznacz klucz: HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion

Po prawej stronie okna Edytora rejestru zobaczysz kilkanaście wartości. Ta, która nas interesuje, nazywa się ProgramFilesDir. Kliknij ją dwukrotnie.

W oknie: Edytowanie ciągu w polu Dane wartości wpisz nową ścieżkę dostępu do foldera, który chcesz ustawić jako domyślną lokalizację dla uruchamianych instalatorów aplikacji. Po wpisaniu ścieżki kliknij OK i ponownie uruchom komputer.

Po ponownym uruchomieniu systemu, gdy uruchomisz jakikolwiek instalator aplikacji, to domyślnie docelowym folderem instalacji będzie ten ustawiony przed chwilą w rejestrze systemowym (w naszym przykładzie jest to E:\Programy). Aby się o tym przekonać, możesz uruchomić instalator jakiegoś programu. Zobaczysz, że na etapie wyboru docelowego miejsca instalacji kreator automatycznie wybierze jako główny folder ten wskazany przez ciebie w rejestrze.