Odwracalna strata

Wszystkie opisywane w artykule programy znajdziesz na dołączonym do wydania krążku DVD. Dobraliśmy taki zestaw aplikacji, byś miał zapewnione wyjście z każdej sytuacji przypadkowego skasowania danych lub niemożności ich odczytania z nośników wymiennych. Zanim zaczniesz korzystać z proponowanych przez nas aplikacji, zapoznaj się z ramką „Zanim odzyskasz dane...”. Zawiera ona ważne porady, o których powinieneś pamiętać, by sobie zapewnić jak największe perspektywy odzyskania danych. Nawet instalacja programu do odzyskiwania, jeśli będzie niewłaściwie przeprowadzona, zmniejszy szanse odzyskania plików z dysku.

Program PC Inspector File Recovery jest przeznaczony głównie do odzyskiwania danych z dysków twardych. Aplikacja obsługuje systemy plików FAT 12/16/32 oraz standardowy w Windows XP i Vista – NTFS. Za pomocą tego programu można odzyskiwać całe partycje danych (program odnajduje je automatycznie). Odzyskiwane pliki mają odtwarzane oryginalne znaczniki czasu i można je zapisywać także na dyskach sieciowych, co ułatwia spełnienie wymogu zapisania odzyskanych danych na innym dysku niż ten, na którym nastąpiło uszkodzenie lub przypadkowa utrata danych. Ponadto PC Inspector File Recovery potrafi odtworzyć pliki w określonych formatach, nawet jeżeli nagłówek danego pliku (zawierający właśnie informacje o typie pliku) został zamazany. Obsługiwane typy plików to m.in.: ARJ, AVI, BMP, CDR, DOC, DXF, DBF, XLS, EXE, GIF, HLP, HTML, HTM, JPG, LZH, MID. Oto, jak korzystać z programu.

Instalację programu PC Inspector File Recovery rozpoczynasz, klikając dwukrotnie ikonę pci_filerecovery lub wybierając opcję instalacji z naszej płyty.

Ponieważ program jest dziełem niemieckich programistów, zobaczysz najpierw okno wyboru języka. Z rozwijanej listy wybierz English i kliknij OK. Kolejne etapy instalacji po prostu potwierdzaj, klikając Next. Potwierdź licencję przyciskiem Yes. Uwaga! Gdy dotrzesz do etapu, w którym możesz wybrać miejsce docelowe instalacji, upewnij się, że program będzie instalowany na innym dysku niż ten, z którego chcesz odzyskać dane. Ewentualną zmianę docelowego folderu przeprowadzisz, klikając przycisk Browse i wskazując inny docelowy dysk. W ostatnim etapie instalacji kliknij Finish.

Program domyślnie umieszcza ikonę skrótu na pulpicie Windows. Uwaga! W Windows Vista, aby uzyskać pełnię funkcji programu, należy go uruchomić z uprawnieniami administracyjnymi. W tym celu kliknij prawym klawiszem ikonę skrótu do programu i z menu kontekstowego wybierz Uruchom jako administrator. Może będzie trzeba potwierdzić tę akcję, podając hasło administratora. Po uruchomieniu zobaczysz okno wyboru języka Choose language. Niestety, na sporej liście języków do wyboru brak polskiego. Zakładamy więc, że będziesz korzystał z angielskiej wersji. Pozostaw domyślnie zaznaczoną pozycję English i kliknij symbol potwierdzenia.

Zobaczysz okno Welcome to PC Inspektor File Recovery. Możesz wybrać – poprzez jedną z trzech zakładek widocznych wzdłuż lewej krawędzi pola tekstowego – czy chcesz odzyskać skasowane pliki Recover deleted files, znaleźć dane utracone np. w wyniku szybkiego formatowania albo awarii systemu Find lost data, czy odnaleźć dysk, który przestał być widoczny w systemie Find lost drive. W dalszej części przewodnika założyliśmy, że twoim celem jest odzyskanie skasowanych plików. Wybierz górną zakładkę.

Pojawi się okno Select drive z domyślnie aktywną zakładką Logical drive, pod którą powinieneś zobaczyć wykryte przez program dyski (pamiętaj o uruchomieniu programu z uprawnieniami administratora, dotyczy to w szczególności użytkowników Windows Vista – w przeciwnym razie program nie wykryje żadnych dysków, z których można odzyskać dane). Wybierz ten, z którego chcesz odzyskać dane, i kliknij przycisk potwierdzenia.

W oknie głównym programu zobaczysz drzewo katalogów podobne do tego, które możesz zaobserwować, korzystając z Eksploratora Windows. Po prawej stronie okna jest wyświetlona lista wykrytych przez program, usuniętych plików. Kolor ikon sugeruje, czy łatwo da się odzyskać dany plik. Ponadto o tym, czy na odzyskanie danego pliku są duże szanse, informuje kolumna Condition. Jeżeli program uruchomiłeś krótko po skasowaniu potrzebnego ci pliku i zastosowałeś się do naszych zaleceń dotyczących postępowania przed odzyskiwaniem (patrz ramka), jest duża szansa, że na tej liście zobaczysz upragniony plik. Zaznacz go i kliknij widoczną po lewej stronie okna zakładkę Save file/directory.

Zobaczysz okno Select Directory. Wskaż w nim docelowy folder do zapisu odzyskiwanego pliku lub folderu. Po wskazaniu folderu kliknij przycisk potwierdzenia. Plik został odzyskany.

Ostatni scenariusz to próba odzyskania danych z „opornych” na odczyt nośników optycznych – płyt CD/DVD. W takim przypadku dobrym wyjściem jest posłużenie się programem ISOBuster.

Aby zainstalować ISOBustera, kliknij dwukrotnie ikonę isobuster_all_lang lub wybierz opcję instalacji bezpośrednio z naszego krążka. Gdy pojawi się okno Wybierz język instalacji, wybierz z rozwijanej listy Polski i kliknij OK.

Uruchomi się kreator instalacji. Kliknij Dalej. Następnie zaznacz opcję Akceptuję warunki umowy i kliknij Dalej jeszcze czterokrotnie, aż dotrzesz do etapu wyboru typów plików, jakie mają być skojarzone z programem.

Jeżeli nie chcesz się trudzić samodzielnym wyborem typów plików, najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie kliknięcie przycisku Zaznacz wszystkie. Następnie kliknij przycisk Dalej jeszcze dwukrotnie, odznacz pole wyboru Zainstaluj Ask Toolbar, co uchroni cię przed instalacją całkowicie zbędnego paska narzędziowego do przeglądarki, po czym kliknij przycisk Instaluj.

Gdy pliki zostaną przekopiowane na dysk, zamknij instalator, klikając Zakończ. Program uruchomi się automatycznie bezpośrednio po zakończeniu instalacji.

Bezpośrednio po instalacji zobaczysz okno: Rejestracja uaktywni funkcje wersji IsoBuster PRO zawierające pola, których wypełnienie uaktywnia wersję PRO programu. Tymczasem my będziemy bazowali na wersji darmowej. Kliknij przycisk Wersja podstawowa.

W oknie: Aktualizacja możesz potwierdzić sprawdzanie dostępności nowszej wersji programu, klikając Tak. Włóż uszkodzoną płytę (lub taką, co do której masz takie podejrzenia) do napędu optycznego.

Sposób postępowania może być różny w zależności do tego, czy daną płytę da się odczytać (tj. można odczytać strukturę katalogów, ale nie są odczytywane niektóre pliki), czy też system w ogóle „nie widzi” zawartości krążka. W warsztacie przedstawiamy jednak sposób uniwersalny, który warto stosować w każdym wypadku kłopotów z odczytem danych z płyt CD/DVD.

W oknie głównym programu kliknij prawym przyciskiem myszki ikonę CD i z menu kontekstowego wybierz: Szukaj utracone pliki i foldery.

Program wyświetli okno dialogowe z propozycją wykonania najpierw pliku obrazu płyty na dysku, co znacząco przyspieszy operacje odzyskiwania danych. Kliknij Tak. Dodatkowo, jeżeli nie chcesz być w przyszłości pytany o wykonanie obrazu płyty, zaznacz pole: Zawsze twórz plik obrazu i nie pytaj mnie w przyszłości.

W oknie Informacja potwierdź komunikat, klikając OK. Następnie w oknie Kopiuj plik wskaż docelowy folder zapisu danych z płyty. Oczywiście wybierz dysk z odpowiednio dużą wolną przestrzenią (pamiętaj, by np. w przypadku dwuwarstwowych płyt DVD zapewnić nawet 10 GB wolnego miejsca). Kliknij Zapisz.

Po skopiowaniu zawartości płyty i utworzeniu na dysku obrazu spróbuj rozwinąć strukturę katalogów w oknie programu. Następnie, jeśli chcesz odzyskać jakiś konkretny plik, kliknij jego nazwę prawym klawiszem myszki i z menu kontekstowego wybierz Kopiuj odzyskany plik 1.qz – w tym przypadku będzie to nazwa pliku, który czytelnik chce odzyskać.

W oknie: Kopiuj plik wskaż docelowe miejsce zapisu odzyskiwanego pliku i kliknij Zapisz. W analogiczny sposób możesz zapisać na dysku inne pliki z płyty.

Kolejny scenariusz zakłada odzyskanie danych, a ściślej – fotografii cyfrowych – z karty pamięci. W tym przykładzie posłużymy się programem PC Inspector Smart Recovery, który ułatwia automatyczne odtwarzanie plików JPG i RAW.

Instalację programu PC Inspector Smart Recovery rozpoczynasz dwukrotnym kliknięciem ikony pci_us_smartrecovery lub wybraniem z naszego krążka opcji instalacji. Instalacja programu jest bardzo prosta. Wystarczy potwierdzać kolejne etapy – nie musisz zmieniać domyślnych ustawień kreatora instalacji.

Program musisz uruchomić z uprawnieniami administracyjnymi. Kliknij prawym przyciskiem myszy ikonę skrótu (domyślnie jest umieszczana na pulpicie Windows) i z menu kontekstowego wybierz Uruchom jako administrator. Bez uprawnień administratorskich program nie uruchomi się poprawnie.

W oknie głównym programu, w sekcji Select Device wybierz z rozwijanej listy literę przydzieloną podłączonej do komputera karcie pamięci. W sekcji Select Format Type wybierz z rozwijanej listy typ plików, jakie mają być odzyskane. Najczęściej prawidłowym wyborem będzie domyślnie zaznaczana pozycja JPG. Następnie w kolejnej sekcji kliknij ikonę folderu i wskaż docelowy folder, do którego mają być zapisywane odzyskane pliki ze zdjęciami. Kliknij Start, by rozpocząć odzyskiwanie plików.

Proces odzyskiwania może potrwać dość długo. Czas ten zależy od szybkości odczytu danych z karty pamięci i od jej pojemności. O stanie aplikacji jesteś stale informowany w sekcji Progress. Wartość widoczna przy zapisie Found files informuje o liczbie odzyskanych fotografii. Po zakończeniu procesu pozostało przejście do wskazanego wcześniej folderu docelowego dla odzyskiwanych zdjęć i przejrzenie rezultatów działań programu. Niestety, nie w każdym przypadku odzyskanie pliku jest równoznaczne z odzyskaniem czytelnej fotografii, niektóre fragmenty plików mogą być zamazane.

Oprócz programów prezentowanych w warsztatach w głównej części artykułu znajdziesz na dołączonym do wydania krążku jeszcze dwa dodatkowe programy, które mogą być pomocne w rozwiązywaniu problemów z odczytem płyt czy z przypadkowo skasowanymi danymi.

• UNSTOPPABLE COPIER Program ten pozwala odzyskać wiele danych z uszkodzonych częściowo dysków czy porysowanych płyt CD/DVD, z których – posługując się standardowymi narzędziami systemu Windows (np. Eksploratorem) – nie można odczytać, czy też skopiować niektórych danych. Domyślnie kopiowanie plików w Windows działa w ten sposób, że jeżeli podczas kopiowania jakiegoś pliku system napotka błąd, to cały proces jest automatycznie przerywany i żadna część pliku nie jest kopiowana. Unstoppable Copier działa inaczej. Podczas odczytu danych z uszkodzonego nośnika program ten próbuje różnymi metodami odczytać uszkodzone fragmenty, a jeżeli to się nie uda, kopiuje tyle danych z danego pliku, ile tylko udało się odzyskać. Po skopiowaniu fragmentów, które udało się odczytać, program automatycznie je łączy. Ta metoda sprawdza się w wielu typach plików, które nawet przy braku części informacji mogą być otwierane (np. pliki tekstowe). Program jest darmowy.
• UNDELETEMYFILES PRO Program UndeleteMyFiles Pro to narzędzie komercyjne udostępniane w wersji próbnej zezwalającej na 10 uruchomień. W sytuacjach awaryjnych nie jest to jednak ograniczeniem. Jest raczej mało prawdopodobne wystąpienie problemu z utratą danych aż dziesięć razy. Program umożliwia odzyskiwanie danych z wielu typów nośników. Oprócz dysków twardych poradzi sobie także z kartami pamięci, flashdyskami USB i innymi nośnikami przenośnymi. Dodatkowe funkcje tej aplikacji to niszczarka plików oraz kreator umożliwiający odzyskanie e-maili z uszkodzonej skrzynki pocztowej. Program jest anglojęzyczny, ale dzięki przejrzystemu interfejsowi oraz dużej liczbie kreatorów dopasowanych do poszczególnych zadań łatwo się z niego korzysta, jest prosty w obsłudze.

Sposób postępowania przygotowawczego do odzyskania danych zależy od tego, jakie działania chcesz podjąć. Poniżej porady dotyczące trzech scenariuszy rozpatrywanych przez nas w artykule.

Przypadkowa utrata plików z dysku

• Nie instaluj programu do odzyskiwania danych na tej samej partycji, z której chcesz odzyskać pliki. To bardzo ważne, gdyż w przypadku usunięcia danych nie są one w całości usuwane, ale obszar, na którym się znajdowały, staje się dostępny dla wszystkich aplikacji i jest oznaczany jako wolna przestrzeń. Jeżeli zatem zainstalujesz program do odzyskiwania danych na tym samym dysku, istnieje prawdopodobieństwo, że pliki instalowanego programu zamażą obszary zajmowane przez dane, które chcesz odzyskać. Oprogramowanie do odzyskiwania instaluj zawsze na innym dysku czy partycji niż ta, z której chcesz odzyskać dane.
• Postaraj się ograniczyć jakąkolwiek aktywność na dysku, z którego chcesz odzyskać dane. Do czasu przeprowadzenia działań naprawczych nie otwieraj, nie edytuj i nie zapisuj żadnych dokumentów, nie kopiuj, nie przenoś plików na dysk ani partycję, z której chcesz odzyskać dane.
• Nie uruchamiaj żadnych niepotrzebnych aplikacji. Niektóre programy w trakcie uruchamiania zapisują dane na dysku, co może skutkować przypadkowym zamazaniem obszarów z plikami do odzyskania.
• Odzyskiwane dane zapisuj zawsze na innym dysku niż ten, z którego je odzyskujesz.

Odzyskiwanie danych z karty pamięci

• Nie formatuj karty pamięci nawet wtedy, jeżeli system operacyjny informuje o takiej konieczności i uniemożliwia dostęp do karty.
• Pliki odzyskiwane z kart pamięci zapisuj zawsze w innym miejscu, np. na dysku twardym. W żadnym razie nie zapisuj niczego na karcie, z której próbujesz odzyskać dane.
• Jeżeli po włożeniu karty do czytnika podłączonego do komputera zobaczysz okno funkcji autouruchamiania, anuluj jej działanie.

Nieczytelna płyta CD/DVD

• Kłopoty z odczytem płyty CD/DVD mogą być spowodowane jej zabrudzeniem. Zanim spróbujesz odczytać z płyty dane, oczyść spodnią (pozbawioną nadruków) powierzchnię płyty miękką, niepylącą i suchą ściereczką (dobrym materiałem jest ircha do okularów). Czyszcząc płytę, wykonuj ruch dłonią od środka na zewnątrz – nigdy dookoła płyty.
• W przypadku silniejszych zabrudzeń (np. plam słodkiego soku) nie stosuj żadnych detergentów ani środków czyszczących. Możesz próbować opłukać płytę pod bieżącą letnią (niegorącą!) wodą, następnie wytrzeć ją delikatnie do sucha bardzo miękką ściereczką. Pamiętaj o odpowiednim ruchu dłonią – płytę przecieraj od środka na zewnątrz, nigdy dookoła. Pamiętaj też, by nie włożyć wilgotnej płyty do napędu optycznego!

Uzbrój się w cierpliwość, odzyskiwanie danych to nie zabawa na pięć minut. Proces odzyskiwania może potrwać kilkanaście, a w przypadku dużych dysków twardych, nawet kilkadziesiąt godzin. Dotyczy to w szczególności prób odzyskiwania dostępu do przypadkowo skasowanych lub uszkodzonych partycji dyskowych. W przypadku pojedynczych plików proces trwa krócej.