Pecet bez usterek

Niestabilna praca komputera
Przyczyną frustracji wielu użytkowników jest niestabilna praca komputera: przypadkowe resety, komunikaty o błędach aplikacji itp. W bardzo prosty sposób można sprawdzić, czy któryś z podstawowych komponentów, szczególnie procesor lub pamięć, nie jest bezpośrednią przyczyną tych problemów.

Wyłącz wszystkie programy, nawet te pracujące w tle, widoczne w zasobniku systemowym.

Uruchom jeden z programów diagnostycznych z funkcją monitorowania temperatury. Może to być np. bardzo dobry Everest, którego wersję testową można pobrać z internetu, ze strony producenta, firmy Lavalys.

W lewej części okna rozwiń gałąź Komputer, kliknij i sprawdź temperaturę procesora. W spoczynku, gdy procesor nie jest obciążony, nie powinna przekraczać 30–40 stopni, jedynie w przypadku starych procesorów Intel Pentium 4 może być nieco wyższa. Zbyt wysoka prawie na pewno świadczy o niesprawnym chłodzeniu procesora lub całego wnętrza obudowy.

Nie zamykając Everesta, uruchom program Orthos. Z listy testów wybierz Small FFTs - stress CPU i kliknij Start. Jednocześnie w programie Everest obserwuj temperaturę procesora – w ciągu kilkudziesięciu sekund może wzrosnąć o kilkanaście stopni, ale w żadnym wypadku nie powinna przekroczyć 80–90 stopni. Zbyt wysoka świadczy o niesprawnym chłodzeniu, a jej gwałtowny wzrost – o niepoprawnym montażu radiatora. W skrajnym przypadku w tym teście komputer się zresetuje. By zatrzymać test, kliknij Stop.

Czas sprawdzić pamięć. Nie można łatwo monitorować jej temperatury, ale za to można sprawdzić jej jakość i stabilność pracy. Tym razem w programie Orthos wybierz z listy testów opcję Large, in-place FFTs - stress some RAM i kliknij Start. W razie ewidentnych problemów z pamięcią program zamiast zielonego okienka wyświetli komunikat na czerwonym tle. Zatrzymaj test, klikając Stop.

W przypadku problemu z procesorem można odkurzyć albo wymienić zestaw chłodzący, nałożyć pod radiator nową pastę termoprzewodzącą, poprawić obieg powietrza wewnątrz obudowy. W przypadku pamięci można się pokusić o zmniejszenie jej częstotliwości lub timingów albo wymianę modułów pamięci na inne. Niewykluczone, że w tym przypadku źródłem problemów może być też płyta główna.

Niestabilna praca komputera
Źródłem pozornych problemów ze sprzętem mogą być wirusy, a właściwie robaki internetowe, które do granic możliwości eksploatują procesor, pamięć i… połączenie sieciowe (najczęściej wtedy, gdy jest to połączenie szerokopasmowe). Oto kilka sposobów wykrycia robaka:

Zamknij wszystkie programy i uruchom listę procesów w Menedżerze zadań (kombinacją klawiszy [Ctrl]+[Shift]+[Esc]), a następnie kliknij na nagłówek listy, pole CPU. Na pierwszej pozycji listy powinien się znaleźć Proces bezczynności systemu, który musi zajmować powyżej 90 procent czasu CPU (zwykle nawet 99 proc.). Jeśli jest to jakiś inny proces (albo wiele różnych, po kilkadziesiąt procent każdy), podejrzenie pada na wirusa.

Innym sposobem na wykrycie robaka może być sprawdzenie stanu połączenia z internetem (szczególnie szerokopasmowego). By to zrobić, wejdź do Panel sterowania, odszukaj i kliknij Połączenia sieciowe. Następnie dwukrotnie kliknij połączenie służące do komunikacji z internetem, np. Połączenie sieci bezprzewodowej – pojawi się okno z jego statusem. Zwykle ikony komputerów są szare lub mrugają na niebiesko, jest to poprawny stan pracy. Jeśli jednak są cały czas niebieskie, a liczba pakietów odebranych czy wysłanych zwiększa się nawet o 100–200 w ciągu sekundy, oznacza to intensywną pracę sieci.

Jeśli podejrzewasz obecność wirusa, przeskanuj komputer kilkoma programami antywirusowymi. Mogą to być skanery online: Mks-vir (www.mks.com.pl/skaner), Panda ActiveScan (www.pandasoftware.com/activescan), Trend Micro HouseCall (http://housecall.trendmicro.com). Oczywiście nie powinny one działać jednocześnie, lecz jeden po drugim.

Obsługa pamięci RAM przez komputer i system
Niejednokrotnie możesz się zdziwić, gdy zobaczysz, że pojemność pamięci w komputerze jest inna niż powinna być. Wynika to z kilku czynników sprzętowych lub programowych. Podpowiemy, jak uniknąć takich niespodzianek.

Pojemność pamięci można w najprostszy sposób sprawdzić, klikając prawym klawiszem ikonę Mój komputer i z menu kontekstowego wybierając polecenie Właściwości. Pojemność pamięci jest widoczna w dolnej części okna Właściwości systemu, w zakładce Ogólne.

W starszych komputerach niemiłą niespodzianką może się okazać to, że zamiast 1 GB zobaczysz np. wartość 768 MB, albo zamiast 512 MB – zaledwie 256 MB. Zmniejszona pojemność bierze się stąd, że komputery z magistralą AGP część pamięci RAM przeznaczają dla karty graficznej – programy nie mogą z tej pamięci korzystać.

By rozwiązać opisany problem, wejdź do BIOS-u komputera i odszukaj parametr oznaczony jako Graphics Aperture Size lub Graphic Win Size (zwykle w ustawieniach zaawansowanych). Jeśli jest ustawiony na 256 albo 128 MB, można go zmniejszyć nawet do 8–16 MB. W ten sposób zwolnisz sporo dodatkowej pamięci dla systemu i programów.

Drugim problemem związanym z obsługą pamięci są ograniczenia wynikające z jej coraz większej pojemności. System 32-bitowy (Windows XP lub Vista) „widzi” maksymalnie 4 GB pamięci, tyle też pamięci znajduje się w wielu nowych komputerach. Niestety, w rzeczywistości system może wykorzystać w sumie nie więcej niż 3–3,5 GB, bo reszta jest używana do obsługi różnorodnych zasobów systemowych. Ponadto system dzieli tę pamięć „na pół” i przydziela aplikacjom nie więcej niż 2 GB, a np. dla wymagających gier jest to zbyt mało.

Rozwiązaniem jest odpowiednia optymalizacja obsługi pamięci (tzw. 4 GT RAM Tuning), która pozwala następująco przydzielić pamięć: 1 GB dla systemu, 3 GB dla aplikacji. W Windows XP kliknij prawym klawiszem myszy Mój komputer, z menu wybierz Właściwości. W oknie Właściwości systemu przejdź do zakładki Zaawansowane, w sekcji: Uruchamianie i odzyskiwanie kliknij Ustawienia. W nowym oknie kliknij Edytuj. W notatniku otworzy się plik boot.ini. Na końcu ostatniej linii z opisem systemu dodaj opcję /3GB i zamknij edytor, zapisując zmiany. W przypadku Windows Vista uruchom w trybie administratora linię poleceń, wpisz BCDEdit /set IncreaseUserVA 3072 i ponownie uruchom system.

Jest jeszcze jedno rozwiązanie problemu – kupno komputera z pamięcią o pojemności 3 GB (zamiast 4 GB) – będzie się jej mniej marnowało. Wiele notebooków ma w konfiguracji fabrycznej właśnie 3 GB pamięci, ale trzeba pamiętać, że taka konfiguracja nie może pracować w trybie Dual Channel . Z drugiej strony, pamięć jest tak tania, że kupując 4 GB, nie warto się przejmować problemem niepoprawnej obsługi części z tej pamięci.

Zarządzanie energią jest bardzo użyteczną funkcją, ponieważ pozwala na zmniejszenie poboru mocy przez komputer, cichszą pracę peceta, a w przypadku notebooka także na dłuższą pracę na akumulatorze. Funkcjami oszczędzania energii dysponuje każdy współczesny procesor, a potrafi je wykorzystać każda płyta główna. Co zrobić, by je wykorzystać i czym będzie się objawiało włączenie tych funkcji?

Przede wszystkim funkcje oszczędzania energii muszą być włączone w BIOS-ie płyty głównej, a nie zawsze tak jest. Aby się upewnić co do poprawności konfiguracji, podczas uruchamiania komputera wejdź do BIOS-u (naciskając klawisz [Del] lub [F2]), przejdź do sekcji ustawień zaawansowanych i odszukaj w niej odpowiednią opcję. W komputerach z procesorami AMD będzie to opcja np.: AMD Cool'n'Quiet Function, z procesorami Intela może to być: Intel SpeedStep(tm) Tech. lub CPU EIST Function. W każdym przypadku musi być ustawiona wartość Enabled lub Auto. Zapisz zmiany i wyjdź z BIOS-u.

W przypadku Windows XP i komputerów z procesorami AMD do wykorzystania mechanizmów oszczędzania energii potrzebny jest sterownik Cool’n’Quiet – zamieszczamy go na płycie CD. W przypadku procesorów Intela lub Windows Vista żadne sterowniki nie są potrzebne.

Ustaw też w systemie poprawny profil zasilania. Przejdź do Panel sterowania, a następnie odszukaj i otwórz Opcje zasilania. W Windows XP z listy wybierz Minimalne zarządzanie energią, a w Windows Vista profil Zrównoważony lub Oszczędzanie energii, jeśli ten pierwszy działa nieprawidłowo.

Sprawdź funkcjonowanie oszczędzania energii. Uruchom np. CPU-Z i sprawdź mnożnik – parametr Multipler. W spoczynku zazwyczaj wynosi 6. Teraz uruchom np. program Stress Prime Orthos, a w nim wybierz test Small FTTs - stress CPU i kliknij Start. Mnożnik powinien wzrosnąć, co oznacza, że procesor prawidłowo zmienia częstotliwość w zależności od obciążenia.

Interfejsy pamięci masowych w komputerach
Zmiany w pamięciach masowych nie następują zbyt szybko, jednak wiele osób wciąż ma komputery ze starymi interfejsami dyskowymi ATA . Tymczasem do dyspozycji mamy dodatkowo dwa standardy dysków SATA. Wszystkie te interfejsy stwarzają jednak sporo problemów, więc wyjaśniamy wątpliwości.

Jeden z problemów może wystąpić przy wymianie dysku w starym komputerze. Załóżmy, że ma on dysk zgodny ze standardem UltraATA/66 (szybkość interfejsu 66 MB/s), wymianiasz go na nowszy, zgodny z UltraATA/100 lub UltraATA/133. Po wymianie można zaobserwować pogorszoną stabilność systemu, nawet już na etapie jego instalacji. Wynika to z faktu, że starsze dyski pracowały na 40-żyłowej taśmie IDE, a wszystkie nowe muszą mieć podłączoną taśmę 80-żyłową. Płyta główna powinna rozpoznać rodzaj taśmy i ustawić bezpieczny tryb pracy, jednak nie zawsze funkcjonuje to tak jak powinno – stąd problem.

Kolejnym dokuczliwym szczegółem dla użytkowników starszych komputerów jest niezgodność równoległego interfejsu ATA z szeregowym SATA. Kiedyś furorę robiły przejściówki pozwalające podłączyć napęd ATA do portu SATA nowej płyty głównej. Dziś dostępne są też przejściówki działające „w drugą stronę”, tzn. pozwalające podłączyć dysk SATA do bardzo starej płyty, która ma tylko złącza ATA. W obu przypadkach przejściówka kosztuje 20–30 zł i raz na zawsze rozwiązuje problem niezgodności interfejsów.

Inną kwestią jest rozróżnienie interfejsów SATA i nowszego SATA II. Są one ze sobą zgodne, dyski jednego standardu można podłączać do kontrolerów drugiego standardu, praktycznie bez żadnego uszczerbku na wydajności. Jedynym chyba wyjątkiem są dyski Seagate z serii Barracuda 7200.11, które mogą pracować w standardzie SATAII, ale mają fabrycznie założoną malutką, ledwie widoczną zworkę wymuszającą tryb SATA, a jednocześnie znacznie ograniczającą wydajność dysku. Jeżeli więc masz taki dysk, zdejmij zworkę – bardzo możliwe, że dzięki temu komputer zacznie pracować znacznie szybciej.

W ciągu ostatnich kilku miesięcy w sprzedaży pojawiło się sporo zewnętrznych dysków twardych z interfejsem eSATA (External SATA) o takich samych osiągach jak SATA, a więc 2–3-krotnie lepszych niż inne interfejsy zewnętrzne. I choć niewiele komputerów ma port eSATA , podłączenie takiego dysku do peceta jest banalnie proste – wystarczy kupić kabel z jednej strony zakończony zwykłą wtyczką SATA, a z drugiej – eSATA. Ponieważ kabel ten nie zasila dysku, a jedynie przesyła dane, koniecznie do takiego dysku trzeba podłączyć zasilanie.

Regulowanie szybkości i poziomu hałasu napędu optycznego
Napędy optyczne sprawiają użytkownikom sporo problemów, ponieważ soczewki często ulegają zanieczyszczeniu. O usuwaniu takich awarii przeczytasz w artykule na naszej płycie CD. Spotyka się także usterki w postaci bardzo powolnego odczytu danych albo wręcz przeciwnie – bardzo szybkiej pracy związanej z potwornym buczeniem napędu. Można sobie z tym łatwo poradzić.

Jeśli napęd optyczny bardzo wolno odczytuje płyty, sprawdź konfigurację BIOS-u, w szczególności tryb pracy interfejsów IDE. Podczas uruchamiania wciśnij klawisz [Del] lub [F2], by wejść do BIOS-u. Następnie odszukaj ustawienie związane z tymi interfejsami, zwłaszczaUDMA Mode oraz PIO Mode. Oba parametry powinny być ustawione na wartości maksymalne lub Auto.

Podobny problem z konfiguracją portów może wystąpić w systemie operacyjnym. W przypadku Windows XP kliknij prawym klawiszem myszy w Mój komputer i z menu kontekstowego wybierz opcję Zarządzaj. W lewej części okna kliknij gałąź Menedżer urządzeń. Następnie w prawej rozwiń gałąź Kontrolery IDE ATA/ATAPI. Prawym klawiszem kliknij np. na Podstawowy kanał IDE, z menu kontekstowego wybierz Właściwości. W kolejnym oknie przejdź do zakładki Ustawienia zaawansowane i upewnij się, że na obu listach Typ transferu jest wybrana opcja DMA jeżeli dostępne. Kliknij , by zapisać ewentualne zmiany i w taki sam sposób sprawdź ustawienia wszystkich portów IDE.

Część osób nie chce przyspieszać działania napędu optycznego, a wręcz przeciwnie – pragnie go zwolnić, by ciszej pracował. W tym celu powstał darmowy program Nero DriveSpeed. Nie wymaga on instalacji – po jego uruchomieniu z listy wybierz napęd, który chcesz ustawić, by pracował ciszej i kliknij Silent. Możesz też z listy Prędkość odczytu wybrać inny limit prędkości dla napędu. By program uruchamiał się po starcie systemu, kliknij Opcje. Następnie w nowym oknie zaznacz Uruchom przy starcie. Zatwierdź zmiany, klikając OK, a w głównym oknie programu kliknij Zamknij. Program będzie pracował w tle, o czym świadczy ikona w zasobniku systemowym.

timingi
są to opóźnienia w dostępie do danych wyrażane w liczbie cykli zegara; są cechą charakterystyczną każdej pamięci SDRAM i wynikają z jej zasady działania; im mniejsze opóźnienia ma dana pamięć, tym lepiej

pakiet
porcja danych przesyłana przez sieć komputerową, zawiera tzw. nagłówek z informacją o nadawcy i odbiorcy, a także obszar danych z informacjami przeznaczonymi dla użytkownika, np. fragment obrazu czy strony WWW

Dual Channel
tryb pracy pamięci RAM pozwalający na zwiększenie przepustowości dzięki połączeniu dwóch 64-bitowych kanałów w jeden kanał 128-bitowy; wymaga pary modułów umieszczonych w odpowiednich gniazdach płyty głównej

mnożnik
ustawiona przez producenta liczba, która określa częstotliwość pracy procesora względem częstotliwości podstawowej; konieczność stosowania mnożnika wynika z powolności układów współpracujących z procesorem

ATA
ang. Advanced Technology Attachment; interfejs starszych kontrolerów dysków twardych oraz napędów optycznych, ma przepustowość do 133 MB/s, do komunikacji wykorzystuje kable 40-żyłowe lub 80-żyłowe

SATA
szeregowa magistrala zastępująca ATA, oferuje przepustowość 150 lub 300 MB/s, wykorzystuje cieńsze i bardziej elastyczne kable z mniejszą liczbą styków niż w ATA, umożliwia m.in. podłączanie dysków „na gorąco”

Próba rozbudowy komputera lub jego samodzielnej naprawy może przynieść więcej szkody niż pożytku. Zdarza się, że komputera po otwarciu jego obudowy nie udaje się już więcej włączyć. Bywa również, że pamięć lub karta graficzna nie działają ani w tym, ani po zainstalowaniu w żadnym innym komputerze. Watro poznać błędy, jakie robią inni, by nie popełnić ich samemu

• WYŁĄCZ ZASILANIE Wszystkie czynności połączone z otwieraniem obudowy wykonuj przy wyłączonym zasilaniu. Nawet jeśli komputer nie działa, płyta główna jest pod napięciem. Co prawda, nie jest ono wysokie (5 V), jednak przypadkowe zetknięcie jakichś elementów w komputerze może spowodować włączenie peceta, podanie pełnej mocy na wszystkie komponenty i ich uszkodzenie.
• PAMIĘTAJ O UZIEMIENIU Wrogiem układów elektronicznych są statyczne ładunki elektryczne zgromadzone m.in. na człowieku. Przy dotknięciu do układu może dojść do mikroskopijnego wyładowania i uszkodzenia sprzętu. Zanim włożysz rękę do komputera, dotknij jego obudowy, by wyrównać potencjał między tobą a podzespołami.
• PRZYWRÓĆ DOMYŚLNE USTAWIENIA BIOS-U Wszelkich zmian w konfiguracji sprzętu dokonuj przy domyślnych ustawieniach BIOS-u. Zdarza się, że płyta główna „niszczy” np. wszystkie zainstalowane w niej pamięci RAM, a winę ponosi właśnie konfiguracja BIOS-u, w którym ustawiono na stałe zbyt wysokie napięcie zasilania dla pamięci. Zresztą ta sama kwestia dotyczy procesora.