Pecet nie działa!

Opisywane tu czynności stanowią głęboką ingerencję w sprzęt. Jej skutki mogą być nieodwracalne. Informujemy, że redakcja z dużą starannością przygotowuje i sprawdza wszelkie materiały. Jednak liczba różnych możliwych produktów, przypadków, konfiguracji jest tak duża, że nie sposób przewidzieć wszystkiego. Czytelnik musi mieć świadomość, że wszelkich zmian w systemach lub produktach dokonuje na własną odpowiedzialność.

Rozmiar szkód wynikłych z awarii pojedynczego urządzenia jest zależny od jego roli w komputerze, bo na przykład uszkodzenie zasilania może pociągać za sobą kolejne usterki: płyty głównej, pamięci, procesora. Większość tych usterek da się jednak zdiagnozować w domu. Wystarczy mieć drugi, sprawny komputer o podobnej konfiguracji, który można bez przeszkód zdemontować, aby móc tymczasowo wykorzystać jego podzespoły.

Ponieważ przy diagnostyce uszkodzeń niezbędne są umiejętności z zakresu składania komputera, warto się zapoznać z tematem numeru poprzedniego wydania PC Formatu 4/2008. W artykule odsyłamy także do kilku starszych tekstów, które są zamieszczone w formacie PDF na dołączonej do numeru płycie CD.

Przyczyny niestabilnej pracy komputera to zazwyczaj zbyt wysoka temperatura, słaby zasilacz lub uszkodzone pamięci. Do przypadków sprzętowych dochodzą także potencjalne problemy z oprogramowaniem, sterownikami bądź wirusami.

Wadliwe pamięci RAM z reguły nie uniemożliwiają uruchomienia komputera, jednak podczas jego pracy powodują problemy ze startem systemu operacyjnego, pojawianie się niespodziewanych błędów oprogramowania, błękitnych „ekranów śmierci” albo samoczynnych resetów. Wtedy do sprawdzenia pamięci można wykorzystać np. program RightMark Memory Analyzer.

Przegraj program z naszej płyty CD na dysk i rozpakuj go w dowolnym katalogu.

Wejdź do katalogu z programem i dwukrotnie kliknij ikonę rmma. W otwartym oknie przejdź do zakładki RAM Stability.

Przejdź do listy Preset i z jej wariantów wybierz opcję RAM Stability. Kliknij przycisk Run.

Program będzie obciążał pamięć przez równą godzinę. Jeśli pamięci są sprawne, po tym czasie zaprzestanie jakichkolwiek działań. Jeśli pamięci są wadliwe, podczas testu pojawi się komunikat o błędzie lub komputer się zresetuje.

Jeżeli po tym teście nie masz pewności co do jakości pamięci, możesz posłużyć się programem, np. Memtest86 lub Goldmem. Sposób używania tego pierwszego został dokładnie opisany na dołączonym na płycie pliku PDF.

Charakterystycznym objawem przegrzewającego się procesora jest częste zawieszanie się systemu lub jego resety, zazwyczaj podczas wytężonej pracy (gry, kompresji filmu, długotrwałych obliczeń itp.). Do sprawdzenia temperatury najlepiej wykorzystać oprogramowanie diagnostyczne dołączone przez producenta płyty głównej – w naszym przykładzie jest to Asus PC Probe II.

Uruchom program PC Probe II, a następnie program mocno obciążający procesor, np. przygotowany specjalnie w tym celu Stress Prime 2004 Orthos (jest na naszej płycie CD).

W otwartym okienku Stress Prime 2004 Orthos kliknij rozwijaną listę Test i wybierz Small FFTs - stress CPU. Następnie kliknij przycisk Start. W programie PC Probe II obserwuj wskaźnik temperatury.

Jeśli temperatura przekroczy 60 stopni, pojawi się komunikat ostrzegawczy, a okienko ze wskazaniami temperatury zabarwi się na czerwono. Oczywiście próg ostrzegawczy możesz niemalże dowolnie modyfikować.

Gdy temperatura procesora wzrośnie ponad 60–65 stopni (może również komputer się zawiesi lub zresetuje), oznacza to jednoznacznie, że wystąpił problem z systemem chłodzenia. Rozwiązaniem może być oczyszczenie zestawu chłodzącego, ale usterka może mieć także inne źródło. W artykule na płycie CD znajdują się dodatkowe wskazówki.

Problem wysokiej temperatury dotyczy także procesorów graficznych. Pierwszymi objawami są błędy wyświetlania obrazu w grach, później komputer się zawiesza lub resetuje, szczególnie podczas grania. Długotrwała praca karty w takich warunkach może skutkować jej trwałym uszkodzeniem. Temperaturę grafiki możesz zmierzyć np. programem Riva Tuner.

Zainstaluj, a następnie uruchom program Riva Tuner. W oknie programu kliknij Customize i z rozwiniętej listy wybierz ikonę z lupą. Zobaczysz kilka wykresów – ostatni na bieżąco wyświetla temperaturę procesora graficznego.

Pograj przez kilkadziesiąt sekund w dowolną grę 3D, następnie wyłącz ją i przejdź do programu Riva Tuner, do wykresu temperatury.

Prawym przyciskiem myszy kliknij w dowolnym miejscu wykresu. Z otwartego menu kontekstowego wybierz opcję Mark maximum core temperature. Funkcja ta zaznaczy automatycznie najwyższą odczytaną temperaturę. Wartość 80 stopni sugeruje problemy z chłodzeniem, a w wypadku kart chłodzonych pasywnie dopuszczalna jest nawet wartość 100 stopni.

Awarie zasilaczy występują bardzo często. Problemem bywa też ich słaba jakość. W konsekwencji komputer się resetuje lub system zawiesza. Mogą wystąpić także inne błędy sugerujące wadliwe działanie np. pamięci RAM czy kontrolera ATA/SATA. Przy poważniejszej usterce zasilacza uszkodzeniu mogą ulec pozostałe podzespoły komputera. Jednym ze sposobów sprawdzenia napięć zasilających jest zajrzenie do BIOS-u.

Uruchom komputer i klawiszem [Del] (lub innym właściwym dla twojej płyty głównej) wejdź do BIOS-u. Następnie przejdź do menu Power, później do funkcji Hardware monitor i naciśnij [Enter].Oczywiście nazwy funkcji zależą od typu BIOS-u.

Tutaj możesz sprawdzić wartości napięć zasilających. Najważniejsze są te wartości. Podawane napięcia ulegają ciągłym zmianom w zależności od obciążenia.

Przyjmuje się, że bezpieczne wahania napięcia to 10 procent wartości napięcia nominalnego (np. 3,3 V ± 10 proc.). Dokładne wartości graniczne napięć podane są w ramce „Napięcia dostarczane przez zasilacz ATX”. Jeśli któreś przekroczy dopuszczalną wartość (będzie za duże lub za małe), wskazuje to na problemy z zasilaczem – powinieneś go wymienić.

Wartości napięć możesz także sprawdzić w systemie operacyjnym podczas normalnej pracy. Uruchom program do monitorowania parametrów pracy komputera, w naszym przykładzie jest to Asus PC Probe II.

Uruchom program Stress Prime 2004, jak pokazaliśmy w rozdziale „Za gorący procesor”. Następnie obserwuj wskazania programu monitorującego. Jeśli któreś z napięć przekroczą dopuszczalną wartość, pojawi się komunikat ostrzegawczy, a okienko z przekroczonym napięciem zabarwi się na czerwono. Możesz wykorzystać także inne programy mocno obciążające komputer, choćby gry.

Jeśli opisane metody nie dadzą efektów, możesz się posłużyć miernikiem uniwersalnym (woltomierzem). Przełącz go na zakres 20 V. Ujemną sondą dotknij wewnętrznej części obudowy, a czerwoną kolejnych styków złącza ATX. Styki i odpowiadające im napięcia są opisane w ramce „Napięcia dostarczane przez zasilacz ATX”. Obserwuj wskazania miernika – jeśli choć jedno jest niepoprawne, powinieneś wymienić zasilacz.

Następnie sprawdź woltomierzem napięcia dla złączy molex podłączonych do dysków twardych. Postaraj się o to, by dysk w tym czasie pracował, np. uruchom defragmentację.

Istnieje grupa usterek, które się objawiają tym, że komputera nie można uruchomić, ale nie jest on całkiem „martwy”, bo na przykład świecą się kontrolki, pracują też wiatraki chłodzące. Prawdopodobne jest wtedy, że podzespoły, takie jak zasilacz czy płyta główna, są sprawne, a awarii uległ jeden z pozostałych komponentów.

Zanim zaczniesz sprawdzać wszystkie podzespoły, upewnij się, że źródłem problemów nie jest BIOS. Czasami wystarczy przywrócić jego fabryczne ustawienia. Pewnym wskaźnikiem poprawności działania BIOS-u są kontrolki na klawiaturze. Jeśli podczas uruchamiania komputera na chwilę mrugną, a klawisz [Num Lock] spowoduje zaświecenie kontrolki Num Lock, przyczyna usterki jest prawdopodobnie inna. Jeśli nawet kontrolki nie chcą się zaświecić, źródła kłopotów możesz szukać właśnie w BIOS-ie.

Odłącz zasilanie od komputera i otwórz jego obudowę. Na płycie głównej odszukaj baterię, a w jej pobliżu zworkę do resetowania pamięci z ustawienia BIOS-u.

Zdejmij zworkę z pinów i załóż ją tak, aby zwierała dwa sąsiednie piny. Odczekaj ok. 20 sekund i załóż zworkę na pierwotną pozycję.

Jeśli nie możesz odnaleźć zworki lub płyta w ogóle jej nie ma, musisz wyjąć baterię. Małym płaskim śrubokrętem przyciśnij sprężynę do obudowy gniazda bateryjki. Jeśli bateria sama nie wyskoczy, podważ ją i wyjmij. Po 20 sekundach zamontuj ponownie.

Chociaż awarie pamięci zazwyczaj powodują niestabilną pracę komputera, mogą go również unieruchomić. Ponieważ nie da się wtedy przetestować pamięci, trzeba postąpić inaczej.

Wyjmij moduły pamięci z gniazd. W każdym gnieździe odchyl na bok zatrzaski i wyjmij moduły.

Wyjmij pamięci z innego komputera i zamontuj je w swoim, a następnie uruchom komputer. Gdy problem zniknie, możesz być pewien, że jego źródłem była pamięć.

Dla pewności możesz zamontować kolejno wszystkie budzące wątpliwości moduły w drugim komputerze. Moduły, na których pecet nie będzie w stanie się uruchomić, można uznać za poważnie uszkodzone.

Procesory ulegają awariom bardzo rzadko, jednak czasem jest to skutek niepoprawnego chłodzenia lub agresywnego podkręcania. Sposób postępowania z uszkodzonym procesorem jest podobny jak w przypadku pamięci RAM.

Zdejmij system chłodzenia z procesora, a następnie wyjmij procesor z gniazda. Jeśli jest to układ Intela pasujący do podstawki LGA775, możesz przetrzeć jego spód (styki) płynem do czyszczenia styków elektronicznych.

Zainstaluj podejrzany procesor w drugim komputerze, dla bezpieczeństwa zresetuj BIOS, tak jak opisaliśmy w rozdziale „Uszkodzenia BIOS-u”.

Uruchom komputer – jeśli się to uda, procesor jest na pewno sprawny, możesz go z powrotem zamontować w swoim komputerze. Jeśli nie, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że to właśnie on został uszkodzony.

Brak obrazu na ekranie i poprawna praca pozostałych komponentów może oznaczać uszkodzenie karty graficznej. Można ją tymczasowo wymienić na inną, by się upewnić, czy rzeczywiście ona jest przyczyną kłopotu. W diagnostyce może pomóc BIOS.

Po poprawnym uruchomieniu komputer zawsze generuje pojedynczy sygnał. Jeśli mimo to nie ma obrazu na ekranie, możesz podejrzewać uszkodzenie karty graficznej. Jeżeli BIOS wydaje inne dźwięki, sprawdź w zamieszczonym na płycie artykule PDF, co one oznaczają – również mogą wskazywać na uszkodzenie grafiki.

Jeśli jakiekolwiek wątpliwości budzi karta graficzna, odłącz zasilanie od komputera i otwórz obudowę. Następnie wyjmij kartę graficzną i na jej miejscu zamontuj inną kartę z takim samym interfejsem.

Uruchom komputer. Jeżeli tym razem maszyna startuje, a na ekranie pojawia się obraz, znasz przyczynę poprzednich problemów.

W celu uzyskania pewności zainstaluj swoją kartę w innym, sprawnym komputerze. Jeśli również tam nie działa, musisz kupić nową kartę graficzną. Jeśli natomiast się uruchomiła, może to oznaczać uszkodzenie innego elementu twojego komputera (np. zasilacza) lub zanieczyszczenie złącza karty graficznej.

W tym drugim wypadku przetrzyj złącze PCIe lub AGP szmatką zwilżoną płynem do czyszczenia styków elektrycznych i ponownie zainstaluj kartę w swoim komputerze. Uruchom go i sprawdź, czy tym razem działa.

W tym rozdziale opisujemy awarie, które wyglądają najbardziej beznadziejnie, bo zupełnie unieruchamiają komputer. Zazwyczaj uszkodzenie dotyczy zasilacza lub płyty głównej, bo właśnie od tych elementów najwięcej zależy.

Jeżeli komputer w ogóle nie reaguje na próbę włączenia, sprawdź zasilacz. Jedynym rozwiązaniem jest pożyczenie zasilacza komputerowego o przynajmniej takiej samej mocy i podłączenie do swojego komputera.

Odłącz przewód zasilający od komputera, następnie otwórz obudowę peceta.

Odszukaj przewody wychodzące z zasilacza i kolejno odłączaj je od wewnętrznych podzespołów komputera. Zacznij od napędów, a później odłącz przewód od karty graficznej i w końcu zasilanie płyty głównej.

Z tyłu obudowy odkręć cztery śrubki mocujące zasilacz. Pamiętaj, by przy odkręcaniu ostatniej przytrzymać zasilacz dłonią, by nie spadł do wnętrza obudowy. Następnie wyjmij zasilacz.

Dwiema śrubkami przymocuj do swojej obudowy tymczasowy, pożyczony zasilacz. Wychodzące z niego przewody podłącz tylko do płyty głównej i karty graficznej (jeśli wymaga dodatkowego zasilania). Do większości płyt głównych trzeba także podłączyć dodatkowe napięcie zasilania ATX +12 V.

Podłącz zasilacz do prądu i spróbuj uruchomić komputer. Jeśli się to udało, ewidentnie źródłem problemów był twój zasilacz. Jeśli nawet po wymianie zasilacza pecet nie działa, zamontuj z powrotem swój – prawdopodobnie sprawny – zasilacz.

Najgorszy scenariusz to uszkodzona płyta główna. Diagnostyka jest kłopotliwa, bo wiąże się z niemal całkowitym zdemontowaniem komputera – trzeba wyjąć płytę z obudowy i zamontować na niej sprawne komponenty. Dopiero wtedy można mieć pewność, czy płyta jest sprawna, czy nie.

Odłącz od komputera wszystkie przewody. Następnie otwórz obudowę i odłącz od płyty głównej wszystkie kable.

Odkręć, a następnie wyjmij z obudowy wszystkie karty rozszerzeń. W dalszej kolejności odkręć wszystkie śrubki mocujące płytę główną do obudowy komputera i wyjmij płytę z obudowy.

Połóż płytę na grubej podkładce, wyjmij z niej moduły pamięci RAM, zdemontuj też zestaw chłodzący procesora, a następnie sam procesor.

Z drugiego, sprawnego komputera wymontuj procesor i jeden moduł pamięci, a następnie zainstaluj je na swojej płycie. To samo zrób z kartą graficzną, jeśli twoja płyta nie ma zintegrowanej grafiki. Korzystanie z podzespołów wymontowanych ze sprawnego peceta daje niemal stuprocentową pewność, że nie będą one przyczyną problemów.

Musisz także wykorzystać pożyczony, sprawny zasilacz. Połóż go obok płyty w taki sposób, by nie zasłaniać jego otworów wentylacyjnych. Podłącz do płyty niezbędne przewody zasilania. Jeśli nie sięgają do niej, znajdź taką pozycję dla zasilacza, by podłączenie odbyło się bez problemów. Konstrukcja wygląda tak jak na poniższym obrazku.

Do tak skonstruowanego komputera podłącz niezbędne kable, przede wszystkim zasilanie i monitor. Możesz też podłączyć klawiaturę.

Na płycie odszukaj dwa styki, od których zależy włączanie komputera. Powinny być opisane, zazwyczaj jako POWER, PWR lub SMI. Śrubokrętem zewrzyj te dwa styki.

Jeżeli twoja płyta główna się uruchomi, będzie to oznaczało jej poprawne działanie. Możesz ją z powrotem zamontować w swoim komputerze. W przeciwnym wypadku czeka cię prawdopodobnie jej wymiana. Upewnisz się co do tego, sprawdzając jeszcze wszystkie kable i dociskając kartę graficzną. Wymiana płyty głównej jest o tyle uciążliwa, że często wiąże się z koniecznością wymiany procesora i pamięci.

A co się stanie, jeśli sprawdzenie absolutnie wszystkich elementów komputera nie da żadnego efektu – wszystkie okażą się sprawne? Bywa i tak. Czasami dobrym sposobem na usunięcie usterki jest po prostu rozłożenie i ponowne zmontowanie peceta.

Do twojego komputera z pewnością mają dostęp inni domownicy i nawet bez złych intencji zdarza im się czasem coś rozłączyć. Awaria może się więc wydawać bardzo poważna, ale jej usunięcie jest banalnie proste.

• Wiele komputerów nie działa, ponieważ… nie ma zasilania. Sprawdź, czy kable sieciowe są na pewno podłączone do gniazdek.
• Jeśli twój monitor i komputer mają takie samo zasilanie, zamień kable zasilające i sprawdź, jaki jest tego efekt.
• Kolejny element to włącznik sieciowy znajdujący się zazwyczaj z tyłu komputera – sprawdź, czy jest włączony.
• Sprawdź, czy z tyłu komputera nie poluzowały się żadne inne przewody. Odłącz je, a następnie ponownie połącz.