Pliki dobrze ułożone

System operacyjny próbuje zapisać każdy plik w ciągłej postaci, ale często jest to niemożliwe, bo nie zawsze na dysku jest wolna odpowiednia liczba komórek znajdujących się obok siebie. Dlatego plik jest zapisywany w kilku fragmentach – tam, gdzie akurat jest wolne miejsce. Im dłużej korzystamy z dysku twardego, tym więcej fragmentów plików jest rozrzuconych na dysku. Odczyt pofragmentowanego pliku trwa zauważalnie dłużej niż odczyt tego samego pliku zapisanego w postaci ciągłej. Fragmentacji nie sposób całkowicie uniknąć, ale można jej skutecznie przeciwdziałać, wykonując co jakiś czas defragmentację danych. Na naszym krążku znajdziesz dwa, bardzo dobre, udostępniane bezpłatnie i nowoczesne (oba z 2011 roku) programy do defragmentacji danych: Defraggler 2.02 oraz O&O Defrag Free Edition 14. Pamiętaj, że defragmentacji nie należy wykonywać, gdy korzystasz z nowoczesnych dysków SSD.

Program jest dostępny w dwóch odmianach – 32-bitowej i 64-bitowej, co pozwala wybrać właściwą wersję zależnie od wersji systemu operacyjnego. Program obsługuje procesory wielo- rdzeniowe, co korzystnie wpływa na szybkość wykonywania defragmentacji. Aplikacja niestety nie jest dostępna w języku polskim, ale nasz warsztat ułatwi korzystanie z angielskiej wersji programu.

Instalacja programu przebiega standardowo i nie wymaga wprowadzania żadnych zmian. Program uruchamia się automatycznie bezpośrednio po zakończeniu instalacji. Oprócz okna głównego wyświetlane jest także okno kreatora konfiguracji Quick Configuration. Zalecamy skorzystanie z tego kreatora, dzięki czemu program będzie automatycznie dbał o kondycję dysku. W oknie kreatora kliknij Dalej.

W następnym etapie kreatora możesz ustawić automatyczne uruchamianie defragmentacji. W tym celu zaznacz pole wyboru Schedule automatic defragmentation, a następnie określ metodę automatycznej defragmentacji. Do wyboru masz przeprowadzanie optymalizacji podczas bezczynności – opcja: Optimize when computer is not in use (opcja wykrywa aktywność wygaszacza ekranu – gdy jest włączony, program rozpoczyna optymalizację dysków) oraz defragmentację dysków w ściśle określonym czasie – opcja Defragment drives at a specified time. Korzystając z drugiej opcji, musisz dodatkowo określić częstotliwość wykonywania defragmentacji – lista Recurrence, oraz wybrać konkretny dzień i godzinę. Jeżeli nie przenosisz często wielkich porcji danych, optymalnym ustawieniem jest wykonywanie defragmentacji co miesiąc Monthly, nie częściej. Ewentualnie można skorzystać z opcji uruchamiania optymalizacji, gdy działa wygaszacz ekranu.

Druga część okna kreatora dotyczy sposobu przeprowadzenia defragmentacji od razu po zakończeniu pracy kreatora. Jeżeli chcesz przeprowadzić defragmentację bezpośrednio po skonfigurowaniu programu, zaznacz pole Optimize all drives now, a następnie wybierz jedną z dwóch dostępnych metod defragmentacji. Pierwsza metoda jest dokładniejsza, ale też proces defragmentacji może trwać bardzo długo na pojemnych i nigdy niedefragmentowanych dyskach. Jeżeli chcesz jak najszybciej zoptymalizować dyski, wybierz drugą opcję.

Okno Quick configuration zawiera również nieaktywną sekcję Solid state drives zawierającą funkcję optymalizującą pracę dysków SSD. Niestety, funkcja ta (tzw. funkcja TRIM) jest niedostępna w bezpłatnej wersji programu. Kliknij Zakończ.

Na pierwszym planie zobaczysz teraz okno główne programu O&O Defrag, w którym na liście uruchomionych zadań widać aktywne zadanie defragmentacji uruchomionej zgodnie z parametrami zdefiniowanymi za pomocą kreatora. Pozostaje poczekać na zakończenie tego procesu. Przewidywany czas, jaki pozostał do zakończenia defragmentacji, jest wyświetlony w kolumnie Remaining time.

Z Defragglera możemy korzystać legalnie nie tylko na komputerze domowym, ale też na komputerze wykorzystywanym do celów komercyjnych. Zaletą programu jest polskojęzyczny interfejs.

Instalacja programu przebiega standardowo, potwierdzasz po prostu kolejne etapy kreatora instalacji. W trakcie instalacji otrzymasz propozycję zainstalowania przeglądarki Google Chrome. Jeżeli nie chcesz jej instalować, odznacz widoczne w oknie instalatora pola wyboru i kontynuuj instalację.

Program uruchomi się automatycznie bezpośrednio po zakończeniu instalacji. W oknie głównym zobaczysz listę dysków dostępnych w komputerze, a także ilustrację rozmieszczenia danych na systemowym dysku oznaczonym literką C:. Zacznij od sprawdzenia, czy dysk w ogóle wymaga defragmentacji. Kliknij Analizuj.

Po zakończeniu analizy program wyświetli informacje dotyczące stopnia fragmentacji. Jeżeli stopień fragmentacji jest większy niż kilka procent, warto przeprowadzić defragmentację. Masz do wyboru dwie metody. Kliknij strzałkę w dół widoczną po prawej stronie przycisku Defragmentuj.

Rozwinie się niewielkie menu zawierające dwie pozycje. Pierwsza oznacza przeprowadzenie pełnej defragmentacji z konsolidacją wolnej przestrzeni (proces może być długotrwały). Natomiast druga spowoduje scalanie tylko pofragmentowanych plików, co trwa znacznie krócej. Wybór danej metody uruchamia defragmentację. Jedyne, co ci pozostaje, to poczekać na zakończenie tego procesu.

Defraggler udostępnia funkcję defragmentacji plików wykorzystywanych przez Windows podczas uruchamiania systemu. Po uruchomieniu systemu pliki te są zablokowane i nie można ich defragmentować w zwykły sposób. Uruchom program Defraggler. Z menu Ustawienia wybierz Defragmentacja Boot Time, a potem kliknij pozycję Raz. Uwaga! Nie ma sensu uruchamiać defragmentacji plików rozruchowych podczas każdego uruchomienia systemu. Nie spowoduje to żadnego zysku w wydajności systemu. Wręcz przeciwnie, niepotrzebnie wydłuży rozruch Windows.

Na ekranie pojawi się komunikat z pytaniem, czy chcesz zrestartować system, by przeprowadzić defragmentację plików rozruchowych. Jeżeli nie chcesz w danej chwili restartować systemu, możesz kliknąć Nie. Defragmentacja plików rozruchowych i tak zostanie przeprowadzona automatycznie podczas najbliższego ponownego uruchomienia systemu.

W roku 2010 zaczęły się pojawiać na rynku dyski wykonane z wykorzystaniem technologii o nazwie Advanced Format. Podstawową różnicą między dyskami Advanced Format a starszymi modelami jest rozmiar sektora, który dla dysków AF wynosi 4 KB (4096 bajtów), a dla tradycyjnych 512 bajtów. Windows Vista, Windows 7, Mac OS X Snow Leopard oraz najnowsze dystrybucje systemu Linux w pełni obsługują dyski Advanced Format i użytkownik nie musi wykonywać żadnych działań, aby móc korzystać z tego typu dysków w swoim systemie. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku, gdy twoim systemem jest Windows XP.

Przyjrzyj się zamieszczonej tu przykładowej etykiecie dysku twardego firmy Western Digital, modelu WD10EARS wykorzystującego właśnie technologię Advanced Format. Producent zamieścił na niej informacje, co powinni zrobić m.in. użytkownicy Windows XP. n

Oto tłumaczenie tej informacji:
„[...] Aby osiągnąć maksymalną wydajność:
• Użytkownicy korzystający z Windows XP, wielu partycji i oprogramowania do klonowania dysków proszeni są o użycie specjalnego oprogramowania WD Align dostępnego pod adresem www.wdc.com/advformat
• Użytkownicy korzystający z Windows XP i tylko jednej partycji powinni przed instalacją dysku w komputerze i uruchomieniem oprogramowania WD Align przestawić zworkę 7–8. [...]”
Zainteresowanych szczegółami technicznymi związanymi ze standardem Advanced Format odsyłamy do opracowanych przez producentów dokumentów dotyczących tej technologii. Można je znaleźć pod następującymi adresami: http://pcformat.pl/u/84 oraz http://pcformat.pl/u/85.

Są to dokumenty w formacie PDF. Do ich odczytania wymagany jest Adobe Reader. O takich dyskach pisaliśmy również w PC Formacie 5/2010 w artykule pt. „Dane w dużych porcjach”: http://pcformat.pl/u/86

Zapamiętaj! Zakaz defragmentacji dotyczy głównie dysków SSD, ale też dowolnych nośników zbudowanych z wykorzystaniem analogicznej technologii pamięci półprzewodnikowych, tj. kart pamięci flash, różnego typu pendrive’ów itp. Tego typu nośników nie defragmentujemy!

• Spadek wydajności dysków SSD Dysków SSD nie wolno defragmentować, ale to nie wyklucza ich optymalizacji. Wielu użytkowników dysków SSD po dłuższym czasie korzystania z nich zaobserwowało znaczny spadek wydajności. Wynika on ze sposobu pracy dysków półprzewodnikowych. Najmniejszą logiczną adresowalną jednostką jest tzw. strona. Każda strona ma rozmiar 4 KB (4096 bajtów). Dysk SSD nie zapisze jednorazowo mniejszej ilości danych. Problem w tym, że kiedy usuwamy plik, dysk SSD nie usuwa konkretnych stron, w których dany plik rezydował, bo operacja kasowania możliwa jest wyłącznie dla całych tzw. bloków. Każdy blok to 128 stron, czyli – jak łatwo policzyć – aż 512 KB. Jeżeli w danym bloku rezydują zarówno dane, które chcemy zachować, jak i dane, które z systemu kasujemy, to dysk SSD z oczywistych względów nie może takiego bloku wymazać. W rezultacie, im bardziej zapełniony dysk, tym wolniej działa, bo coraz więcej miejsca zajmują nadmiarowe dane „usuniętych” plików rezydujących razem z danymi potrzebnymi. Sytuację ratuje tzw. funkcja TRIM (dysk automatycznie konsoliduje „usunięte” dane), ale niestety nie każdy dysk SSD ją obsługuje.
• Czy dysk obsługuje funkcję TRIM? W Windows 7 (ale nie w starszych systemach) można sprawdzić, czy dany dysk obsługuje TRIM poprzez wywołanie komendy z wiersza poleceń: fsutil behavior set disabledeletenotify 0 Jeżeli w odpowiedzi otrzymasz komunikat: DisableDeleteNotify=0, oznacza to, że dany dysk obsługuje TRIM, jeżeli natomiast zobaczysz DisableDeleteNotify=1, to niestety dysk nie obsługuje TRIM. Jedyne, co możesz w takim wypadku zrobić, to sprawdzić, czy producent nie udostępnił nowszego oprogramowania wewnętrznego (firmware) dla danego modelu dysku SSD.