Stabilność i automatyzacja

Kolejnym ważnym aspektem jest stabilność działających w systemie programów. System jest w takim stopniu stabilny, w jakim stabilne są działające w nim aplikacje. Pokazujemy skuteczną metodę unieszkodliwienia wadliwie działających programów.

Microsoft, od czasu pojawienia się na rynku systemu XP, na szeroką skalę wdrożył podpisywanie i certyfikowanie sterowników sprzętowych. Proces ten ma na celu zapewnienie właśnie stabilności działania. Windows XP ma wbudowane narzędzie, które pozwala bardzo szybko sprawdzić podpisy sterowników. Oto, jak z niego korzystać.

Z menu Start wybierz Uruchom. W oknie Uruchamianie w polu tekstowym wpisz polecenie sigverif.exe i kliknij OK.

Zobaczysz okno Weryfikacja podpisu pliku. Kliknij w nim przycisk Rozpocznij.

Program rozpocznie analizę poprawności podpisów cyfrowych w plikach systemowych. Poczekaj na zakończenie analizy (proces ten może potrwać kilka minut, o jego przebiegu będzie cię informował widoczny pasek postępu).

Wynikiem będzie lista niepodpisanych plików. Jeżeli lista okaże się pusta, to będzie bardzo dobry wynik, gdyż oznacza to, że nie masz niepodpisanych cyfrowo (a tym samym nieautoryzowanych przez producenta) plików systemowych. Nie powinieneś więc mieć żadnych kłopotów ze stabilnością (a jeżeli występują, to na pewno nie wynikają z wad systemu). Aby zamknąć okno z wynikami, kliknij Zamknij.

Program Sigverif oferuje tryb jeszcze dokładniejszej analizy. W oknie: Weryfikacja podpisu pliku kliknij przycisk Zaawansowane.

W kolejnym oknie: Zaawansowane ustawienia weryfikacji podpisu będziesz mógł rozszerzyć poszukiwania niepodpisanych plików do całej zawartości dysku twardego. Jednak zalecamy, by skanowanie ograniczyć wyłącznie do foldera systemowego C:\Windows\System32\drivers, gdyż tylko w nim są instalowane sterowniki urządzeń. Po ustawieniu parametrów skanowania kliknij OK, a następnie ponów skanowanie.

Jeśli odnajdziesz jakiś niepodpisany plik, spróbuj poszukać nowszej lub certyfikowanej wersji danego pliku sterownika. Najszybciej odnajdziesz plik na witrynie internetowej producenta danego urządzenia. Jeżeli nie masz pewności, czego dany plik dotyczy, zastosuj prosty trik. Wpisz nazwę pliku do internetowej wyszukiwarki Google. W wynikach z pewnością odnajdziesz wyjaśnienie przeznaczenia wpisanego pliku.

Jeszcze tylko podpowiemy, że wyniki skanowania programu Sigverif zapisywane są także do pliku dziennika. Plik ten domyślnie ma nazwę sigverif.txt i jest zapisywany w folderze systemowym (najczęściej C:\Windows). Do otwarcia tego pliku można użyć dowolnego edytora tekstu. Zawartość tego pliku to po prostu lista niepodpisanych sterowników. Warto ją wydrukować przed wymianą sterowników.

Każdy program uruchomiony w systemie Windows uruchamia przynajmniej jeden tzw. proces. Może się zdarzyć, że niechlujnie napisana aplikacja strasznie spowalnia pracę systemu. Wtedy jedynym sposobem jest jej zamknięcie. Sęk w tym, że nie zawsze jest to możliwe w normalny sposób, czyli przez zamknięcie okna danego programu. Dlatego też prezentujemy metody unieszkodliwienia wadliwej aplikacji w taki sposób, by nie została zakłócona praca systemu.

Jeżeli po uruchomieniu jakiegoś programu przestanie on odpowiadać na twoje polecenia i kliknięcia myszką, wciśnij skrót klawiszowy [Shift]+[Ctrl]+[Esc].

Zobaczysz okno Menedżer zadań Windows domyślnie aktywne na zakładce Aplikacje. Możesz już na tym etapie spróbować zamknąć nieposłuszną aplikację, klikając widoczny w dolnej części okna przycisk Zakończ zadanie, ale w wielu przypadkach nie przyniesie to spodziewanych rezultatów. Trzeba wtedy użyć mocniejszych środków.

Kliknij nieposłuszny program na liście prawym klawiszem myszki, a następnie z menu kontekstowego wybierz Przejdź do procesu.

Okno automatycznie przełączy się na zakładkę Procesy. Na widocznej pod tą zakładką liście procesów będzie domyślnie zaznaczony zawieszony proces programu, np. ZłyProgram.exe. Poznasz to najczęściej po bardzo wysokim obciążeniu procesora (wartość w kolumnie CPU będzie bliska 100).

Mając zaznaczony na liście proces uszkodzonej aplikacji, kliknij przycisk Zakończ proces. Zobaczysz okno: Ostrzeżenie menedżera zadań, w którym na pytanie o to, czy na pewno zakończyć, odpowiedz, klikając Tak.

W większości przypadków spowoduje to natychmiastowe przerwanie pracy niestabilnego programu i powrót systemu do normalnego działania. Możesz wtedy zamknąć okno menedżera zadań Windows.

Uwaga! W przypadku niektórych programów procesem odpowiedzialnym za błędne działanie systemu może się okazać proces o nazwie explorer.exe. To istotny proces będący składnikiem graficznego interfejsu Windows. Od niego zależy działanie przede wszystkim Eksploratora Windows – menedżera okienek w systemie Microsoftu. Czy można go zatem zamknąć? Można. Jednak po zastosowaniu się do porad wymienionych w kroku 5 z pewnością zauważysz, że zakończenie procesu explorer.exe spowodowało zniknięcie wszystkich elementów graficznych (ikon, paska zadań, menu start itp.) poza tapetą pulpitu. Dlatego nie zamykaj menedżera zadań!

W oknie Menedżer zadań Windows wybierz z menu Plik pozycję Nowe zadanie (Uruchom...), a następnie w no wym oknie, w polu Otwórz wpisz explorer i kliknij przycisk OK.

Po chwili ponownie uruchomi się graficzny menedżer okien – Eksplorator Windows, ale już pozbawiony „bagażu” w postaci przypiętej do niego wadliwej aplikacji.

Na koniec jeszcze jedna uwaga. W przypadku niektórych procesów możesz zobaczyć komunikat: Nie można zakończyć procesu. Zalecamy wtedy po prostu restart systemu i pozbycie się aplikacji, której procesu nie dało się zamknąć. Oczywiście, pod warunkiem że dany proces był procesem aplikacji, a nie ważnej usługi systemowej. Większość usług systemowych jest na szczęście chroniona za pomocą przedstawionego wyżej mechanizmu blokady wspartego komunikatem.

Dzięki ukrytemu narzędziu o nazwie IExpress 2.0 możesz przygotować specjalne, samorozpakowujące się archiwum, które po uruchomieniu wyświetli zdefiniowane przez ciebie okna dialogowe z komunikatami oraz wystartuje wybrany przez ciebie program. To rozwiązanie znakomite, gdy chcesz znajomym przesłać np. zestaw zdjęć z wakacji z komentarzem i automatycznie uruchamiającą się przeglądarką fotografii. Pokażemy, w jaki sposób utworzyć samorozpakowujące się archiwum, w którym dodatkowo automatycznie uruchomisz wskazany program. Przygotowując warsztat, założyliśmy, że korzystasz z Windows XP, ale zaznaczamy, że program IExpress 2.0 jest także ukryty w Windows Vista.

Z menu Start wybierz Mój komputer. Następnie przejdź do foldera \Windows\system32 na dysku systemowym (najczęściej jest to dysk oznaczony literą C:). Jeżeli korzystasz z Windows Vista, w analogiczny sposób odnajdź folder \Windows\System32.

W folderze tym dwukrotnie kliknij ikonę iexpress.

Zobaczysz okno IExpress Wizard. Pozostaw zaznaczoną w nim domyślnie opcję: Create new Self Extraction Directive file i kliknij Dalej.

Kolejny etap to wybór rodzaju archiwum, jakie chcesz uzyskać. Założyliśmy, że interesuje cię samorozpakowujące się archiwum z dodaną funkcją automatycznego uruchomienia wskazanego przez ciebie pliku. Zaznacz opcję Extract files and run an installation command i kliknij Dalej. Pozostałe opcje to: Extract files only – funkcja tworzenia samorozpakowującego się archiwum, które rozpakuje się do zdefiniowanego przez ciebie foldera, ale nie nastąpi automatyczne uruchomienie wybranego programu, oraz opcja Create compressed files only (ActiveX Installs), która służy do tworzenia archiwum typu CAB (jest to spakowany plik, podobnie jak popularne pliki ZIP).

Teraz musisz wybrać nazwę dla tworzonego archiwum. Wpisz ją w widoczne pole tekstowe i kliknij Dalej.

Kolejny etap to wybór, czy w momencie uruchomienia przygotowywanego, samorozpakowującego się archiwum ma się pojawić okno dialogowe z komunikatem wymagającym potwierdzenia, czy też nie. Jeżeli nie, wybierz opcję No prompt. Natomiast, jeżeli przygotowujesz np. paczkę plików dla znajomych, możesz umieścić coś w rodzaju komunikatu powitalnego. W tym celu zaznacz Prompt user with i w polu tekstowym poniżej wpisz odpowiedni komunikat. Następnie kliknij Dalej.

Kolejny krok dotyczy tekstu licencji. Ponieważ jednak nie budujesz instalatora własnej aplikacji, lecz przygotowujesz po prostu nietypowe archiwum z plikami, zaznacz opcję Do not display a license i kliknij Dalej.

Kliknij przycisk Add i wskaż pliki, które chcesz umieścić w samorozpakowującym się archiwum. Kliknij Dalej.

Teraz możesz wskazać program, jaki ma być uruchomiony. Jeżeli plik z programem znajdował się w dodanym w poprzednim punkcie zestawie plików, będziesz mógł go wybrać z listy Install Program. Zrób to i kliknij Dalej.

Możesz wybrać sposób wyświetlania okna instalatora twojej paczki. Jeżeli nie masz jakichś szczególnych wymagań ani nie potrzebujesz niczego ukrywać (opcja Hidden), pozostań przy domyślnie wybranej opcji Default. Kliknij Dalej. Następnie – analogicznie jak w kroku 6 – masz możliwość zdefiniowania komunikatu wyświetlanego po rozpakowaniu paczki i uruchomieniu programu. Jeżeli chcesz, by użytkownikowi wyświetlił się taki komunikat, zaznacz opcję Display message, wpisz treść komunikatu i kliknij Dalej.

W kolejnym oknie w polu tekstowym wprowadź nazwę tworzonego pliku z samorozpakowującym się archiwum – dla wygody posłuż się przyciskiem Browse. W sekcji Options są widoczne dwa pola wyboru. Gdy uaktywnisz pierwsze Hide File Extracting Progress Animation from User, wyłączysz animację, która jest widoczna podczas rozpakowywania plików. Drugie pole wyboru, Store files using Long File Name inside Package, umożliwia przechowywanie w spakowanej paczce plików o długich nazwach. Zalecamy, byś i to pole włączył. Zobaczysz wtedy okno komunikatu informujące, że długie nazwy mogą spowodować problem w systemie Windows 95. Nie przejmuj się tym, tylko kliknij Tak, a następnie Dalej.

Jeden z ostatnich etapów to decyzja, czy po rozpakowaniu komputer ma być restartowany – oczywiście nie. Dlatego wybierz opcję No restart i kliknij Dalej. Następnie pozostaw domyślnie zaznaczoną opcję Save Self Extraction Directive (SED) file i kliknij Dalej i jeszcze raz Dalej.

IExpress rozpocznie tworzenie paczki. Gdy ten proces się zakończy, zobaczysz podsumowanie informujące o stopniu kompresji, wielkości pliku wynikowego itp. Kliknij przycisk Zakończ, by zamknąć program IExpress.

Warto przetestować utworzoną paczkę z plikami. Przejdź do foldera, który wskazałeś wcześniej jako docelowe miejsce zapisu samorozpakowującego się pliku archiwum, i kliknij dwukrotnie ikonę utworzonego pliku. Jeżeli ustawiłeś okno powitania/potwierdzenia, powinieneś je zobaczyć: PC Format Wita i zaprasza na wspaniały pokaz! Po jego zamknięciu uruchomi się wybrany przez ciebie i umieszczony w spreparowanej paczce program.

W pakiecie Windows Support Tools znajdującym się na płycie instalacyjnej Windows XP (pakiet ten wchodzi w skład krążka instalacyjnego Windows zarówno w wersji Home Edition, jak i Professional) znajduje się przydatne narzędzie wykonywane z linii poleceń – program diruse. Za jego pomocą bardzo łatwo sprawdzisz na przykład, który folder na dysku twardym zajmuje więcej miejsca niż określony przez ciebie limit (w naszym przykładzie – 100 MB). Zakładamy, że pakiet Windows Support Tools masz już zainstalowany.

Rozwiń menu StarT. Wybierz kolejno: Wszystkie programy, Windows Support Tools i kliknij pozycję Command Prompt.

Pojawi się okno wiersza poleceń Command Prompt. Wpisz w nim polecenie: diruse /s /m /q:100 /d C:\

Kilka wyjaśnień odnośnie użytych w poleceniu przełączników:
/s – oznacza, że polecenie diruse będzie uwzględniało także podkatalogi
/m – ustawia wyświetlanie użycia dysku w megabajtach (alternatywnie /k pozwala na wyświetlanie wielkości w kilobajtach; przy braku któregoś z tych przełączników polecenie diruse stosuje bajty jako jednostki)
/q:100 – powoduje oznaczenie folderów przekraczających określoną wartość (tu: 100 megabajtów); jednostki, w jakich podana przez użytkownika wartość będzie uwzględniana, zależą od obecności w poleceniu przełączników /m lub /k (patrz wyżej)
/d – wyświetla tylko katalogi (foldery), które przekraczają limit pojemności
C:\ – litera dysku, na którym ma być sprawdzane użycie folderów.

Opis wszystkich przełączników programu diruse uzyskasz, wpisując polecenie diruse bez żadnych parametrów.

Wynikiem działania polecenia będzie spis folderów, które przekraczają wyznaczoną przez użytkownika objętość. Informacji tej nie da się tak szybko uzyskać za pomocą wbudowanych w Windows narzędzi z graficznym interfejsem.