Szybsza grafika

Tradycyjnymi narzędziami do podkręcania kart graficznych są programy takie jak Riva Tuner czy ATITool. Za ich pomocą można odkryć maksymalne częstotliwości dla danego egzemplarza karty, by następnie zapamiętać je w programie i ustawiać przy każdym uruchomieniu systemu. Jednak te wartości można na stałe zapisać w BIOS-ie karty, by pozostała ona na zawsze podkręcona. Jeszcze wyższe wartości zegarów można uzyskać po instalacji alternatywnego zestawu chłodzącego procesor graficzny i pamięci.

W internecie można także znaleźć gotowe, zmodyfikowane BIOS-y do różnych modeli kart graficznych, jednak ich wykorzystanie nie zawsze da tak dobry rezultat, jak samodzielne określenie maksymalnych możliwości danego egzemplarza karty.

Opisywane tu czynności stanowią głęboką ingerencję w BIOS. Jej skutki mogą być nieodwracalne. Informujemy, że redakcja z dużą starannością przygotowuje i sprawdza wszelkie materiały. Jednak liczba różnych możliwych produktów, przypadków, konfiguracji jest duża i nie sposób przewidzieć wszystkiego. Czytelnik musi mieć świadomość, że wszelkich zmian dokonuje na własną odpowiedzialność.

Przed wymianą (zapisem w pamięci flash, czyli flashowaniem) BIOS-u karty graficznej musisz się zorientować, czy uda się pobrać go z internetu czy z własnej karty.

Producenci kart graficznych na swoich witrynach internetowych zwykle nie udostępniają gotowych plików z BIOS-em (jak ma to miejsce np. w przypadku płyt głównych). Najlepszym źródłem są zatem strony poświęcone modyfikacjom kart. Największa baza znajduje się na stronie MVKTech (www.mvktech.net). W sekcji Downloads jest mnóstwo dostarczonych przez użytkowników plików, podzielonych na trzy kategorie, według producenta układu graficznego (Nvidia, ATI, XGI). Każda z tych sekcji jest podzielona następnie według producentów kart graficznych (np. Asus, Gigabyte, MSI). W dziale można znaleźć BIOS do praktycznie dowolnej karty graficznej.

Jeśli jednak nie byłoby tam poszukiwanego BIOS-u, warto zajrzeć na forum dyskusyjne serwisu pod adresem www.mvktech.net/component/option,com_joomlaboard/Itemid,34. Można tam znaleźć specjalizowane wątki poświęcone różnym układom graficznym, gdzie użytkownicy dołączają BIOS swoich kart. Dobrym źródłem jest także serwis TechPowerUp (www.techpowerup.com). Tam z kolei znajduje się całkiem pokaźna baza plików do kart z układami ATI Radeon.

Dobrym źródłem BIOS-u do karty jest… twoja własna karta. W internecie znajdziesz kilka ciekawych narzędzi, które pozwalają na zapisanie zawartości BIOS-u karty graficznej do pliku. Doskonałym narzędziem do kart z układami Nvidii jest np. NiBiTor (który jest jednocześnie edytorem BIOS-u), a do kart ATI – program ATITool (karty z serii Radeon X1000) lub ATIFlash (wszystkie karty ATI).

Wymiana BIOS-u karty graficznej wiąże się z ryzykiem. Mowa zwłaszcza o edycji zawartości plików, bo wystarczy nieświadomie zmienić jeden parametr w zbyt dużym zakresie i kartę graficzną trzeba będzie odesłać do punktu naprawczego. Jak zmaksymalizować szanse na powodzenie operacji? Najbezpieczniej jest ściągnąć z sieci gotowy plik z BIOS-em, bo wtedy operacja ogranicza się do wpisania jednej linii polecenia (zwykle nazwa pliku BIOS poprzedzona nazwą aplikacji) w programie do flashowania – bez konieczności uruchamiania narzędzi do edycji.

Poza tym, mimo że sam proces flashowania jest krótki, lepiej podczas jego trwania zapewnić komputerowi najlepszą stabilność (przywrócenie domyślnych parametrów pracy procesora, jeśli był podkręcany). Wystarczy bowiem, że komputer się zawiesi, a karta zostanie trwale uszkodzona.

Jeśli samodzielnie edytujesz BIOS, pamiętaj, że nie należy zmieniać wartości, które nie są przez dany program odczytywane poprawnie. Może się zdarzyć, że narzędzie błędnie odczyta wartość napięcia zasilającego układ graficzny, ty następnie tylko trochę je zwiększysz, po czym wgrasz tak spreparowany BIOS, uszkadzając kartę. W takim przypadku lepiej zrezygnować z operacji.

W internecie można znaleźć program o nazwie vgabios.exe, który pozwala przetestować BIOS (podstawia go w miejsce oryginalnego, ale bez flashowania). Wreszcie, jeśli nie masz pewności odnośnie jakiegoś kroku, zadaj pytanie na forum.

Może się zdarzyć, że z jakiegoś powodu operacja wymiany BIOS-u się nie powiedzie, a karta przestanie wyświetlać obraz (na szczęście niezwykle rzadko dochodzi do uszkodzenia czegokolwiek). W takiej sytuacji najlepiej spróbować ponownie wgrać oryginalny BIOS, zapisany wcześniej na dysku. W tym celu należy wykorzystać kartę graficzną ze złączem PCI (z niej uruchomisz komputer) i powtórzyć procedurę flashowania. Podobnie można postąpić, dysponując płytą główną ze zintegrowaną grafiką. Jeśli nie masz takiej możliwości, możesz spróbować flashowania „na ślepo” (często komputer uruchamia się normalnie, nie ma jedynie obrazu na monitorze) – to z reguły pomaga.

Pobranie BIOS-u z własnej karty graficznej to metoda bardzo uniwersalna i zawsze skuteczna – nie trzeba poszukiwać odpowiedniego BIOS-u w internecie. Pokażemy więc, jak to wykonać.

Do odczytania i edycji BIOS-u wszystkich układów Nvidii (od serii GeForce FX do 8800) służy program NiBiTor w wersji 3.4a.

Po uruchomieniu aplikacji pojawi się okno o nazwie NiBiTor.

Z menu Tools wybierz polecenie Read BIOS, a następnie Select Device. Pozwoli to na wczytanie BIOS-u bezpośrednio z karty.

Jeżeli dysponujesz już plikiem z BIOS-em pobranym z internetu, możesz go wczytać do programu, wybierając polecenie Open BIOS z menu File.

W zakładce Clockrates zobaczysz częstotliwość układu graficznego, jednostek cieniowania pikseli i pamięci karty graficznej.

Teraz możesz ręcznie wpisać odpowiednie częstotliwości pracy dla nowego BIOS-u. Pamiętaj, że po wgraniu BIOS-u częstotliwość karty zostanie ustawiona na stałe i w razie kłopotów ze stabilnością karta może się nawet zawieszać.

Po dokonaniu modyfikacji zapisz BIOS do nowego pliku. Z menu File wybierz polecenie Save BIOS.

Do edycji BIOS-u kart z układami ATI (do rodziny Radeon X1950 włącznie) wykorzystamy program RaBiT 2.2.1. Niestety, program nie potrafi odczytać BIOS-u bezpośrednio z karty. Możesz więc wykorzystać plik z BIOS-em pobrany z internetu lub przegrać BIOS z karty za pomocą programu ATITool i funkcji Dump BIOS (tylko niektóre modele kart) lub za pomocą narzędzia ATIFlash (pokazujemy to w następnym rozdziale).

Po uruchomieniu programu RaBiT 2.2.1 ukaże się okno:

Wszystkie puste pola zostaną wypełnione danymi dopiero po wczytaniu pliku z BIOS-em. Klikając przycisk Open, a następnie ROM BIOS file, wczytaj BIOS z wcześniej przygotowanego pliku.

Przejdź do zakładki Clocking i za pomocą suwaków ustaw odpowiednie częstotliwości dla układu graficznego, np. 499.50 MHz i pamięci, np. 270.00 MHz.

Z kolei parametr VDDC w tej samej zakładce pozwala na podniesienie napięcia zasilającego GPU. Program sugeruje, by nie przekraczać przy tym dodania 10 proc. domyślnej wartości.

Gdy już przeprowadzisz wszystkie zmiany, zapisz BIOS do pliku za pomocą przycisku Save As.

Przed flashowaniem BIOS-u warto wykonać kopię zapasową BIOS-u oryginalnego. W razie problemów w działaniu karty po flashowaniu zawsze będzie można szybko przywrócić go do stanu początkowego. W przypadku kart Nvidii BIOS można zapisać bezpośrednio z programu NiBiTor (jak to pokazaliśmy w poprzednim rozdziale, ale z pominięciem modyfikacji parametrów). W przypadku kart ATI można to zrobić z poziomu programu ATIFlash (tuż przed flashowaniem) lub ATITool (funkcja Dump BIOS).

Do flashowania BIOS-u w kartach GeForce4 i GeForce FX służy program nvFlash 4.46. Należy przygotować dyskietkę systemową, na którą wcześniej trzeba skopiować BIOS i program nvFlash (po rozpakowaniu go z archiwum). Z tak przygotowanej dyskietki uruchamia się komputer.

Wgraj nowy BIOS do karty za pomocą polecenia nvflash -p -u -f plik.rom. Zakładamy, że plik z nowym BIOS-em nosi nazwę plik.rom.

Za pomocą polecenia nvflash -p -u -r -j plik.rom możesz wgrać BIOS od innego producenta karty, jednak tego nie polecamy.

o skończonej operacji uruchom ponownie komputer.

Do flashowania BIOS-u w kartach GeForce 6, 7 i nowszych należy użyć programu nvFlash 5.50. Przygotuj dyskietkę systemową, na którą musi trafić nvFlash, oraz plik z nowym BIOS-em.

Za pomocą polecenia nvflash -5 plik.rom wykonasz standardowe flashowanie.

Polecenie nvlfash -4 -5 -6 plik.rom umożliwia wgranie BIOS-u innego producenta.

Po skończonej operacji uruchom ponownie komputer.

Do flashowania BIOS-u w kartach z układami ATI Radeon najlepiej nadaje się program ATIFlash, np. w wersji 3.41. Przed flashowaniem trzeba przygotować dyskietkę systemową i przegrać na nią plik z BIOS-em oraz program ATIFlash. Po uruchomieniu komputera z dyskietki są do dyspozycji dwa polecenia.

Za pomocą polecenia flashrom.exe -s 0 backup.rom zapisz oryginalny BIOS do pliku, jeżeli nie mogłeś zrobić tego wcześniej.

Polecenie flashrom -p 0 plik.rom zapisuje nowy BIOS do karty graficznej.

Po zakończeniu pracy programu uruchom ponownie komputer.