Wehikuł czasu

Microsoft wyposażył system Windows Vista w użyteczny mechanizm wykonywanych automatycznie tzw. kopii w tle (ang. Volume Shadow Copy). Na czym polega działanie tego mechanizmu? System operacyjny potrafi wykonać kopie plików systemowych i plików użytkownika w taki sposób, że w późniejszym czasie możliwy jest powrót do poprzedniej wersji np. edytowanego wcześniej dokumentu. Cały proces wykonywania kopii w tle odbywa się automatycznie. Należy jednak pamiętać o kilku ograniczeniach tego mechanizmu.

Kopie plików systemowych oraz dokumentów użytkownika nie są wykonywane stale. Mechanizm Shadow Copy jest aktywowany automatycznie za każdym razem, gdy jest wykonywany tzw. punkt przywracania systemu. Punkty przywracania systemu w domyślnej konfiguracji systemu Windows Vista tworzone są automatycznie codziennie (raz dziennie), a także często podczas instalacji sterowników sprzętowych czy niektórych aplikacji. Punkty przywracania można także tworzyć samodzielnie (więcej szczegółów w warsztatach). Kopiowanie w tle nie zależy jednak tylko od tego, czy w systemie działa automatyczne tworzenie punktów przywracania. Automatyczna kopia w tle jest też tworzona za każdym razem, gdy jest wykonywana kopia zapasowa plików.

Co prawda funkcja Shadow Copy jest obecna także w systemie Windows XP, jednak można z niej skorzystać tylko pod warunkiem, że komputer z systemem XP jest podłączony do sieci z domeną (sieć oparta na korporacyjnym systemie Windows Server). W domowych warunkach jest to raczej nierealne, dlatego poniższy artykuł dotyczy systemu Windows Vista, którego użytkownicy mogą skorzystać z Shadow Copy także w domu. Opisywana funkcja jest oficjalnie dostępna tylko w wersjach Ultimate, Enterprise oraz Business systemu Windows Vista. Jednak programiści piszący aplikacje pod Windows stworzyli odpowiednią „nakładkę”. Jest nią program ShadowExplorer, który umożliwia odzyskanie wcześniejszych wersji plików także w wersjach Windows Vista Home i Windows Vista Home Premium.

Zacznij od sprawdzenia, czy usługa kopiowania w tle, czyli Shadow Copy, jest w ogóle aktywna w systemie, z którego korzystasz. Potem się dowiesz, jak wykonać kopię w tle „na żądanie”, a następnie, jak wykorzystać funkcję Shadow Copy w celu przywracania poprzednich wersji plików.

Uruchom system Windows Vista Ultimate, Enterprise albo Business. Rozwiń menu Start. Następnie wybierz Panel Sterowania.

W oknie panelu sterowania kliknij kategorię System i konserwacja. Następnie wybierz element System.

W kolejnym oknie, które zobaczysz, jest po lewej stronie widoczna lista zadań. Kliknij zadanie Ochrona systemu.

Pojawi się okno dialogowe Właściwości systemu z domyślnie aktywną zakładką Ochrona systemu. W sekcji Automatyczne punkty przywracania upewnij się, że dla dysków, na których chcesz mieć ochronę plików za pomocą usługi kopiowania w tle, jest zaznaczone pole wyboru, np. Dysk Lokalny (C:), świadczące o tym, że dla danego dysku są tworzone punkty przywracania. Przy okazji zwróć uwagę, że system informuje, kiedy był wykonany ostatni punkt przywracania dla danego dysku – data ta jest widoczna w kolumnie Najnowszy punkt przywaracania.

Za pośrednictwem okna dialogowego Właściwości systemu i zakładki Ochrona systemu możesz sam utworzyć punkt przywracania w dowolnym momencie. Wystarczy kliknąć przycisk Utwórz. Tym samym możesz wybrać, kiedy ma być uaktywniona usługa Shadow Copy, czyli wykonana kopia w tle. Nic nie stoi na przeszkodzie, byś wypróbował tę funkcję. Kliknij przycisk Utwórz.

Pojawi się okno dialogowe Ochrona systemu, w którym w jedynym polu tekstowym możesz umieścić opis danego punktu. Gdy wpiszesz odpowiedni tekst, kliknij Utwórz.

Punkt przywracania zostanie utworzony dla wszystkich dysków, przy których było aktywne pole wyboru. Gdy operacja tworzenia punktu przywracania zostanie wykonana, pojawi się okno dialogowe informujące o pomyślnym zakończeniu operacji. Kliknij OK. Powrócisz do okna Właściwości systemu. Zwróć uwagę, że czas widoczny w kolumnie Najnowszy punkt przywracania się zmieni. Wiesz zatem, jak sprawdzić, czy usługa działa, i jak samodzielnie utworzyć w dowolnym momencie punkt przywracania, a tym samym kopię w tle.

Czas na sprawdzenie przydatności funkcji Shadow Copy. Najpierw utworzysz dokument, wypełnisz go treścią, zapiszesz. Następnie wykonasz kopię w tle, potem zmodyfikujesz całkowicie utworzony wcześniej dokument, po czym odzyskasz starszą wersję.

Z menu Start uruchom np. WordPad. Może to być dowolny program i dowolny dokument – w naszym przykładzie wybraliśmy program, który ma zastosowanie w każdej instalacji Windows, gdyż WordPad jest do systemu standardowo dodawany.

W oknie WordPada zapisz jakąś treść – dowolną – chodzi o utworzenie przykładowej pierwszej wersji dokumentu. Następnie kliknij ikonę dyskietki i zapisz dokument pod nazwą np. Test Shadow Copy. Zamknij WordPada.

Teraz utwórz punkt przywracania wg wskazówek z poprzedniego warsztatu.

Punkty przywracania, a tym samym kopia w tle, jest już wykonany. Otwórz utworzony wcześniej dokument, zmień jego treść i zapisz – oczywiście pod tą samą nazwą.

Odnajdź plik dokumentu za pomocą Eksploratora Windows. W naszym przykładzie jest to plik w formacie RTF (domyślny format zapisu dokumentów w WordPadzie) o nazwie Test Shadow Copy. Kliknij ikonę odnalezionego pliku prawym klawiszem myszki i z menu kontekstowego wybierz Właściwości. Zwróć też uwagę, że w menu kontekstowym jest dostępna także opcja Przywróć poprzednie wersje. Obie pozycje menu prowadzą do tego samego okna dialogowego.

Pojawi się okno dialogowe Właściwości – w naszym przypadku jest to okno o nazwie Właściwości: Test Shadow Copy. Upewnij się, że jest aktywna zakładka Poprzednie wersje. W sekcji Wersje plików widnieje lista wszystkich dostępnych poprzednich wersji danego dokumentu. Ponieważ w naszym przykładzie operujemy na niedawno utworzonym dokumencie, dla którego została stworzona tylko jedna kopia w tle, na liście zobaczysz pojedynczy wpis. Obie pozycje menu prowadzą do tego samego okna dialogowego.

Odzyskanie widocznej w oknie poprzedniej wersji pliku jest możliwe na kilka sposobów. Dwukrotne kliknięcie widocznej na liście pozycji z nazwą pliku lub kliknięcie przycisku Otwórz spowoduje otwarcie poprzedniej wersji danego dokumentu bezpośrednio w programie, w którym został utworzony – w naszym przykładzie jest to WordPad. Kliknięciem przycisku Kopiuj wywołasz okno dialogowe Kopiowanie elementów. Możesz w nim teraz wskazać docelowy folder, na przykład Ulubione, w którym zostanie zapisana poprzednia wersja danego dokumentu. W taki sposób na dysku zostaną utworzone dwie wersje tego samego dokumentu (obie będą występowały pod tą samą nazwą). Ostatnim sposobem jest kliknięcie w oknie dialogowym przycisku Przywróć. Wyświetli się okno dialogowe, w którym uważnie się zapoznaj z widocznym komunikatem. Ten sposób przywracania jest niebezpieczny, gdyż zamazuje najnowszą wersję danego dokumentu.

W wersjach Windows Vista Home i Home Premium wprawdzie nie ma funkcji Shadow Copy, w praktyce jednak kopie i tak są wykonywane, a Microsoft usunął jedynie kontrolki interfejsu (okna dialogowe i opcje) umożliwiające odzyskiwanie poprzednich kopii. Da się to „naprawić” za pomocą darmowego narzędzia ShadowExplorer. Uwaga! Program ShadowExplorer jest narzędziem ciągle rozwijanym, korzystasz z niego na własną odpowiedzialność. Ponieważ program jest stale rozwijany, pobierz z internetu jego najbardziej aktualną wersję.

Uruchom przeglądarkę i odwiedź stronę o adresie www.shadowexplorer.com/downloads.html. Pobierz najnowszą wersję ShadowExplorera. W naszym warsztacie korzystaliśmy z wersji 0.5 beta.

Uruchom instalację, klikając dwukrotnie pobrany z internetu plik ShadowExplorer - setup. Instalacja jest bardzo prosta i polega na potwierdzaniu kolejnych etapów kreatora. Program uruchomi się automatycznie bezpośrednio po instalacji.

Ponieważ wiesz, że punkty przywracania są (domyślnie) automatycznie tworzone w każdej wersji systemu Windows Vista, w oknie ShadowExplorer z dwóch rozwijanych list wybierasz kolejno: dysk twardy – w naszym przykładzie jest to dysk C:, następnie datę ostatniej wykonanej kopii w tle. Przejdź teraz do folderu, w którym znajduje się dokument w poprzedniej wersji. Kliknij ikonę tego dokumentu prawym klawiszem myszki i z menu kontekstowego wybierz Export....

Pojawi się okno dialogowe Przeglądanie w poszukiwaniu folderu, w którym musisz wskazać docelowy folder do zapisu poprzedniej wersji poszukiwanego przez ciebie dokumentu. Po wskazaniu folderu kliknij OK. We wskazanym folderze pojawi się starsza wersja danego dokumentu.

W wersjach Home oraz Home Premium również możesz sam decydować, kiedy kopia w tle ma być utworzona, tak jak pokazaliśmy w poprzednim warsztacie. Wystarczy, że ręcznie utworzysz w dowolnym momencie punkt przywracania systemu.