Bezpieczne podkręcanie procesora

Dotyczy to przede wszystkim firm Asus, Gigabyte i MSI. Niektóre programy do podkręcania udostępniają uproszczone tryby pracy, więc nawet początkujący overclockerzy mają bardzo ułatwione zadanie.

Szybkie podkręcenie procesora o kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt procent to dopiero początek przygody z overclockingiem. Płyty główne pozwalają podnieść napięcie procesora, dzięki czemu jego układy elektroniczne mogą pracować stabilnie przy wyższych częstotliwościach, a efekty overclockingu znacznie się poprawiają. Dalszy etap to wymiana zestawu chłodzącego na bardziej wydajny oraz instalacja dodatkowego wentylatora w obudowie. Jednak takie ekstremalne podkręcanie nie jest już bezpieczne i wykracza poza ramy niniejszego artykułu.

Ponieważ mnożnik w większości procesorów jest zablokowany, podkręcanie sprowadza się do manipulowania częstotliwością szyny FSB. Niestety, wpływa ona nie tylko na samą pracę procesora, ale także na pracę pozostałych podzespołów, takich jak np. pamięć RAM. Te dwie grupy urządzeń są bardzo podatne na zmianę częstotliwości pracy. Ponieważ w tym pierwszym wypadku nie można w większości sytuacji nic zrobić, pozostawiamy go. Z kolei częstotliwością magistrali pamięci możemy w dość elastyczny sposób zarządzać, przez co znacznie zwiększają się szanse na uzyskanie wysokich częstotliwości przy overclockingu.

Na początek musisz się dowiedzieć, jakimi pamięciami dysponujesz. W tym celu najlepiej skorzystać z programu CPU-Z.

Uruchom program CPU-Z (nie wymaga instalacji) i przejdź do zakładki SPD. W komórkach Frequency poszukaj najwyższej częstotliwości, z jaką może pracować pamięć.

Przejdź do zakładki Memory i w polu Type odczytaj typ używanych modułów, a w polu DRAM Frequency odczytaj prędkość, z jaką aktualnie pracują pamięci.

W przypadku pamięci DDR lub DDR2 wskazaną częstotliwość pomnóż przez 2 (np. dla DDR2 400 MHz efektywna częstotliwość pracy to 800 MHz). Informacja ta jest bardzo ważna, gdyż w niektórych BIOS-ach nie jest prezentowana częstotliwość rzeczywista, lecz efektywna.

Przy okazji w zakładce Mainboard, w polu Manufacturer sprawdź, czy masz płytę główną takiego producenta, który udostępnia oprogramowanie do overclockingu procesora. Najlepiej, jeśli jest to Asus (ASUSTeK), Gigabyte lub MSI (Microstar), bo nasze dalsze wskazówki dotyczą właśnie tych płyt.

Zanim zaczniesz podkręcanie procesora, musisz zmniejszyć częstotliwość pamięci, by nie stanowiły one ograniczenia przy podkręcaniu. W następnych krokach pokazujemy, jak to zrobić.

Jeżeli masz BIOS typu Phoenix (z menu głównym w górnej części ekranu), konfiguracja może wyglądać tak jak poniżej (opcje są zależne też od producenta płyty głównej).

Zrestartuj komputer i wejdź do BIOS-u, najczęściej klawiszem [F2] lub [Del].

W zakładce Advanced wybierz opcję JumperFree Configuration. Naciśnij klawisz [Enter].

W nowo otwartym oknie przejdź do opcji DRAM Frequency i naciśnij [Enter]. W otwartym okienku wybierz częstotliwość o jeden stopień niższą niż ta, z jaką nominalnie pracują twoje pamięci. Jeśli zatem masz pamięci DDR2 800, teraz wybierz częstotliwość ok. DDR2-668MHz i naciśnij [Enter].

Naciśnij klawisz [Esc], by wyjść z ustawień pamięci. Przejdź do zakładki Exit, zaznacz opcję Exit & Save Changes i naciśnij [Enter].

W otwartym okienku zaznacz OK i naciśnij klawisz [Enter]. Wprowadzone zmiany zostaną zapisane w BIOS-ie, a komputer ponownie się uruchomi.

W BIOS-ach typu Award (ma niebieskie tło, białe napisy, czerwone podświetlenie aktywnej funkcji) zmniejszenie taktowania pamięci odbywa się nieco inaczej. Również w tym przypadku sporo zależy od producenta płyty.

Zrestartuj komputer i wejdź do BIOS-u. Przejdź do MB Intelligent Tweaker (M.I.T) i naciśnij [Enter].

Przejdź do opcji Set Memory Clock naciśnij [Enter]. W otwartym okienku zaznacz opcję Manual, naciśnij [Enter].

Przejdź do opcji Memory Clock. Obok niej masz zaznaczony mnożnik dla częstotliwości pamięci x4.00 oraz efektywną częstotliwość 800MHz. By ją zmienić, naciśnij klawisz [Enter]. W otwartym oknie wybierz mnożnik o jeden stopień mniejszy, czyli x3.33. Naciśnij [Enter].

Obok opcji Memory Clock ujrzysz aktualne taktowanie pamięci 667MHz. Za pomocą klawisza [Esc] wyjdź z ustawień.

Przejdź do opcji Save & Exit Setup i naciśnij [Enter]. Gdy pojawi się okno, naciśnij klawisz [Y].

Program EasyTune dołączony do starszych płyt głównych firmy Gigabyte nie zmienił się w ogóle lub zmienił tylko minimalnie na przestrzeni czasu. Dzięki temu procedura podkręcania będzie identyczna zarówno na starych komputerach, jak i na najnowszych maszynach. Konieczne jest oczywiście zainstalowanie programu EasyTune.

Wadą tego rozwiązania jest brak możliwości zapamiętania przez program podwyższonej częstotliwości procesora, więc po restarcie komputera będziesz musiał ją ręcznie zwiększać.

By dostać się do okna EasyTune5, kliknij dwukrotnie jego ikonę znajdującą się w zasobniku systemowym. W otwartym oknie musisz mieć zaznaczoną opcję EASY MODE.

Kursor myszki naprowadź na strzałki i zwiększ wartość o 01 %. Naciśnij GO.

Program zbada stabilność działania komputera, o czym będzie świadczył zmieniający się wykres. Gdy się to zakończy, uruchom np. test Prime95 lub obciążającą grę 3D. Jeśli będzie dobrze działał, możesz dalej podkręcać.

Zwiększaj taktowanie procesora o 1 procent, za każdym razem sprawdzając stabilność działania komputera. Gdy pojawią się problemy (np. system będzie się zawieszał), obniż taktowanie o jeden procent i upewnij się, że wszystko działa poprawnie.

Ostateczną wartość procentową zapisz lub zapamiętaj. Po każdym uruchomieniu systemu będziesz musiał tę wartość ustawić w programie.

Ten tryb pozwala na wykrycie bardziej optymalnej częstotliwości. Daje też kontrolę nad częstotliwościami pracy pozostałych magistrali komputera. Zatem przy umiejętnym ustawieniu szyny FSB i pozostałych częstotliwości możesz osiągnąć jeszcze większą wydajność.

Aby przejść do trybu zaawansowanego, uruchom program EasyTune5 i kliknij ADVANCED MODE. W oknie programu pojawią się zaawansowane funkcje.

Zaznacz opcję Linear Mode. Dzięki niej, podnosząc częstotliwość głównej szyny, automatycznie będziesz podnosił częstotliwość szyny pamięci. Nie zaznaczaj tej opcji, jeśli nie zastosowałeś się do rad opisanych w rozdziale „Diagnostyka i wstępne ustawienia pamięci”.

Strzałką zwiększ taktowanie szyny FSB o 5 MHz. Następnie naciśnij przycisk GO. Po tym sprawdź stabilność działania komputera, np. programem Prime95.

Jeśli nie pojawiają się żadne problemy ze stabilnością, zwiększaj częstotliwość o 5 MHz, za każdym razem sprawdzając stabilność działania komputera.

Jeśli komputer się zawiesza lub działanie programów jest przerywane, oznacza to, że bezpieczna częstotliwość procesora została przekroczona. Strzałką obniż ją o 2–3 MHz i naciśnij przycisk GO. Sprawdź następnie stabilność komputera programem Prime 95. Jeżeli nadal pojawiają się problemy, znów zmniejsz taktowanie szyny FSB o dodatkowe 2–3 MHz i ponownie sprawdź działanie komputera. Zapamiętaj ostateczną, bezpieczną dla procesora częstotliwość.

Ponieważ program EasyTune5 nie zwiększa automatycznie częstotliwości procesora po kolejnym uruchomieniu systemu operacyjnego, musisz sam zapisać uzyskaną częstotliwość w BIOS-ie.

Podczas uruchamiania komputera wejdź do BIOS-u, do opcji MB Intelligent Tweaker (M.I.T) i naciśnij [Enter].

Przejdź do funkcji CPU Host Clock Control i naciśnij [Enter]. W otwartym okienku zaznacz opcję Manual i naciśnij [Enter].

Przejdź do funkcji CPU Frequency (MHz) i naciśnij [Enter]. W otwartym oknie, w polu Key in a DEC number wpisz częstotliwość szyny FSB, jaką uzyskałeś w programie EasyTune5. Wyjdź z BIOS-u, zapisując zmiany – komputer zostanie ponownie uruchomiony z nowymi ustawieniami.

Również firma MSI udostępnia program CoreCenter do swoich płyt głównych, a zasada podkręcania jest identyczna jak w każdym innym przypadku. Do dyspozycji są dwa warianty „łatwego” overclockingu, choć ma on swoje wady – takie podkręcanie nie pozwala uzyskać maksymalnych częstotliwości, nie ma mechanizmu korygującego zbyt mocne podkręcenie.

Najprostsza opcja to skorzystanie z pięciu predefiniowanych trybów, dla których program automatycznie rozpozna optymalne warunki pracy. Poza trybami zwiększającymi wydajność dostępne są także tryby zmniejszające taktowanie procesora (mniejszy pobór mocy, niższa temperatura procesora i cichsza praca wentylatora chłodzącego).

Dwukrotnie kliknij ikonę w zasobniku systemowym. Otworzy się okno programu CoreCenter.

W zależności od tego, czy procesor ma osiągnąć podwyższone częstotliwości szybko czy bardziej płynnie, w oknie CoreCenter kliknij raz jedną z ikonek z falką (patrz obrazek). W tym pierwszym przypadku maksymalna częstotliwość zostanie osiągnięta w krótkim czasie, ale istnieje ryzyko „przekręcenia” częstotliwości i spowodowania niestabilnej pracy komputera. W drugim przypadku overclocking jest bardziej pewny.

Kliknij teraz jeden z dwóch trybów do zwiększania częstotliwości zegara. Pierwszy – AV – jest przeznaczony do edycji wideo, drugi – Game – do grania. W oknie z ostrzeżeniem kliknij OK.

Obserwuj rosnącą częstotliwość szyny FSB i procesora. Odczekaj chwilę, aż wartości się ustabilizują. Jeśli komputer działa poprawnie, uruchom np. test Prime95. Gdy nawet w tak prostym przypadku komputer się zawiesi lub zresetuje, wykorzystaj opisany niżej sposób łatwego podkręcania.

Ten sposób podkręcania sprowadza się do wyznaczania górnej granicy częstotliwości procesora. W zależności od wykorzystania procesora program będzie zwiększał częstotliwość procesora (nie będzie ona ustawiona na stałe).

Otwórz okno programu CoreCenter i kliknij strzałkę zaznaczoną na obrazku. Z listy wybierz +3% i kliknij D.O.T.

Uruchom np. test Prime95 i sprawdź stabilność działania komputera. Jeśli system pracuje stabilnie, znów kliknij strzałkę i wybierz wartość o jeden stopień wyższą od poprzedniej (w naszym przypadku +%5. Sprawdź działanie komputera. W ten sposób odkryjesz maksymalną częstotliwość, z jaką może pracować procesor.

Jeśli pojawią się problemy, wybierz ostatnią wartość, przy której komputer działał poprawnie.

Metoda jest identyczna jak w przypadku płyt firmy Gigabyte, z tą różnicą, że uzyskane wyniki można zapisać w programie (nie trzeba tego robić ręcznie w BIOS-ie).

Zacznij od uruchomienia CoreCenter i kliknięcia ikony z zieloną strzałką (patrz obrazek), by uzyskać dostęp do jego zaawansowanych funkcji.

Kliknij ikonę zaznaczoną na poniższym rysunku, a otworzy się okienko z funkcjami do overclockingu. Przejdź do zakładki Motherboard Clock.

Kliknij fragment zaznaczony na obrazku i z listy wybierz częstotliwość szyny FSB o 5 MHz wyższą od nominalnej. Następnie kliknij przycisk Apply.

Nie zamykając CoreCenter, sprawdź stabilność programem Prime95 lub podobnym. Jeśli wszystko działa stabilnie, znów w sposób opisany wyżej podnieś częstotliwość szyny FSB o kolejne 5 MHz. Postępuj w ten sposób aż do pojawienia się problemów z działaniem komputera. W razie problemów zmniejsz taktowanie o 2 MHz. Ostateczną częstotliwością będzie wartość, przy której komputer działał stabilnie.

Kliknij User Profile. W otwartym oknie zaznacz User Profile 1, a następnie kliknij zielony guzik.

W kolejnym oknie sekcji Clock kliknij strzałkę pod polem FSB. Z listy wybierz najwyższą częstotliwość, przy której komputer działał stabilnie. W naszym przykładzie będzie to 343.

Następnie kliknij ikonę Save. Gdy okienko się zamknie, kliknij przycisk Apply. Teraz po każdorazowym restarcie procesor będzie podkręcany automatycznie.

Programy dołączane do płyt głównych Asus komunikują się z BIOS-em i potrafią zapisać w nim wszystkie zmiany dotyczące częstotliwości.

W przypadku płyt Asusa można pominąć rozdział „Diagnostyka i wstępne ustawienia pamięci”, bo da się to przeprowadzić z systemu Windows – w ogóle można nie wchodzić do BIOS-u.

Z menu startowego Windows uruchom program Asus AI Suite. Kliknij w nim ikonę pioruna, a otworzy się kolejne okno AI Booster. By uzyskać dostęp do jego funkcji, kliknij klucz narzędziowy.

Przejdź do zakładki Memory i kliknij listę DRAM Frequency. Z otwartego okna wybierz częstotliwość o jeden stopień niższą od częstotliwości nominalnej, u nas 667MHz.

Kliknij OK, a następnie Apply. W oknie potwierdź wprowadzone zmiany, klikając OK.

Po restarcie systemu program AI Suite nie uruchamia się automatycznie, ale zmiany dotyczące pamięci są zapisane w BIOS-ie.

Uruchom program AI Suite. W rozwiniętym okienku kliknij listę CPU Frequency,dotyczy ona szyny FSB.

W rozwiniętym panelu wybierz częstotliwość o 5 MHz wyższą od częstotliwości nominalnej. W naszym przykładzie będzie to 272.

Kliknij OK, a następnie Apply. Pierwsza modyfikacja częstotliwości szyny FSB wymaga restartu komputera. Dlatego też w następnym oknie kliknij OK.

Po restarcie komputera sprawdź jego stabilność programem Prime95. Jeśli działa poprawnie, uruchom AI Suite i przejdź do modułu AI Booster.

Kliknij listę CPU Frequency i zwiększ taktowanie o kolejne 5 MHz. Następnie kliknij OK i przycisk Apply. Kiedy pojawi się okno z zapytaniem o zastosowanie wprowadzonych zmian, kliknij OK.

Sprawdź stabilność komputera programem Prime95 lub podobnym benchmarkiem. Jeśli nie pojawią się problemy ze stabilnością, podnieś taktowanie o kolejne 5 MHz. Czyń tak aż do pojawienia się problemów z działaniem komputera. Gdy się pojawią, obniż częstotliwość o 2–3 MHz. Jak widać, schemat overclockingu procesora jest zawsze taki sam, a dzięki programom działającym w Windows również bardzo prosty.