Test dysków SSD

Zalety dysków SSD

• Wydajność nieporównywalnie lepsza niż HDD
• Trwałość lepsza niż HDD
• Szybko postępujący wzrost pojemności
• Małe rozmiary
• Możliwość instalacji bez użycia kabli (M.2, PCIe)

Nowoczesny komputer właściwie wymaga dysku SSD – dysk talerzowy może być używany jako drugi napęd do przechowywania danych. Jeśli już masz peceta, a chciałbyś poprawić jego wydajność, najlepszym sposobem będzie wymiana dysku talerzowego na SSD. Półprzewodnikowa technologia produkcji dysków ma same zalety, stąd bierze się ich ogromna popularność.

Zwykłe, magnetyczne dyski twarde mają wirujące talerze i ruchome głowice odczytujące dane z odpowiednich sektorów. Czas dostępu do danych wynosi kilkanaście milisekund, a szybkość odczytu – zazwyczaj około 100 MB/s. Bez wątpienia taki dysk jest najsłabszym ogniwem komputera, bo parametry jego pracy są wielokrotnie niższe niż przepustowość pamięci RAM, magistrali PCI Express czy nawet interfejsu SATA.

Dyski SSD wykorzystują jedynie pamięć półprzewodnikową, czego efektem jest skrócenie czasu dostępu do danych – zamiast kilkunastu milisekund jest to kilkadziesiąt mikrosekund. Szybkość sekwencyjnego przesyłu danych wynosi przynajmniej 500 MB/s.

Najważniejsza w SSD jest pamięć NAND flash. Do niedawna popularne dyski wykorzystywały pamięci MLC, w których każda komórka mogła przechować dwa bity informacji. Obecnie producenci przeszli na pamięci TLC, w których komórka mieści trzy bity – dzięki temu poprawia się relacja pojemności do ceny.

Drugim ważnym elementem SSD jest kontroler. Nawet najtańsze kontrolery SATA mają funkcje kolejkowania komend, odświeżania komórek pamięci, kompresji, szyfrowania danych itd. Charakterystyczne dla SSD funkcje to tzw. Garbage Gollection (zbieranie śmieci) oraz Wear Leveling (równomierne rozkładanie danych). Kontrolery pracujące na magistrali PCI Express potrafią przesyłać dane z prędkością wielokrotnie szybszą niż SATA.

Ważnym elementem SSD jest bufor w postaci pamięci RAM, ale nie występuje on we wszystkich dyskach, bo nie wszystkie kontrolery go wymagają. Nad pracą całości (NAND, kontrolera, RAM-u) czuwa wewnętrzne oprogramowanie – firmware.

Przez długi czas ewolucja zestawu interfejsów dyskowych była prosta do zrozumienia: SATA, później SATA II i SATA 3. Do komunikacji między dyskiem a komputerem wykorzystywany jest protokół AHCI. Dyski SATA SSD mają format 2,5” – taki jak talerzowe dyski do laptopów (mogą się różnić jedynie grubością). Nowsze dyski SSD wykorzystują interfejs PCI Express i protokół NVMe – rozwiązanie dostosowane do pamięci flash. Wyglądają jak każda karta PCI Express – niczym karta graficzna, tyle że mniejsza (mają tzw. format HHHL – Half-Height Half-Lenght).

Obok dysków SATA i kart PCIe pojawiły się jeszcze modele ze złączem M.2, które wiele osób może wprowadzić w konsternację. Malutkie pamięci SSD do niego pasujące są bardzo różne. Te tańsze (kosztujące tyle, ile dyski 2,5”) wciąż korzystają ze standardu SATA. Droższe mogą wykorzystywać PCIe 2.0 albo PCIe 3.0 x4 – mimo formatu M.2 są one właściwie identyczne jak karty HHHL.

Mimo dostępności szybkich interfejsów większość dysków SSD wciąż używa standardu SATA 3 – nawet jeśli fizycznie jest to złącze M.2 czy starsze mSATA. Teoretyczna przepustowość SATA 3 to 6 Gb/s, czyli dokładnie 768 MB/s (choć przelicza się ją na 600 MB/s), w praktyce wynosi najwyżej 550 MB/s.

Dopiero PCIe/NVMe jest w stanie „uwolnić” dysk od ograniczenia w postaci wolnego złącza SATA. W wypadku PCIe 2.0 x2 (dwie linie sygnałowe) przepustowość wynosi w teorii 1024 MB/s, w praktyce ok. 750 MB/s.

Najnowsze dyski NVMe to zupełny przełom. Korzystają z PCI Express 3.0, a w dodatku z czterech linii sygnałowych, których łączna teoretyczna przepustowość sięga 4 GB/s. To czterokrotnie więcej niż w starszych rozwiązaniach! Osiągnięcie takiej wydajności ułatwia to, że płyty główne od dawna są wyposażane w sloty PCIe 3.0, a te z podstawką LGA 1151 często mają gniazda M.2 zgodne z PCIe 3.0 x4. Transfer 4 GB/s to też wartość teoretyczna – obecnie żaden SSD nie ma takich osiągów.

W teście uwzględniliśmy dyski SSD o pojemnościach około 250 GB oraz około 500 GB. Ceny typowych modeli SATA o tej pojemności to 300–600 zł. Przetestowaliśmy również kilka dostępnych dysków PCI Express – znacznie droższych niż SATA, ale też bardziej przyszłościowych.

W przypadku dysków SATA szybkość odczytu i zapisu wynosi około 550 i 500 MB/s. Większe różnice dotyczą operacji losowego odczytu i zapisu danych – jest to 38–100 tys. operacji na sekundę. Kombinacja tych parametrów powoduje, że niektóre dyski są świetne, inne „tylko” bardzo dobre, ale w każdym przypadku o niebo lepsze od „zwykłego” dysku.

W teście wyróżniają się dwa modele: SanDisk z serii Ultra II oraz Adata z serii SU800. Oba mają niemal identyczne osiągi i podobną cenę w przeliczeniu na gigabajt. Różnią się pojemnością (SanDisk – 480 GB, Adata – 256 GB). Ponieważ większe dyski są zazwyczaj szybsze, Adata SU800 w wersji 512 GB byłby prawdopodobnie lepszy od SanDiska.

Obaj producenci dołączają oprogramowanie do zarządzania, a w przypadku Adata dodatkiem jest Acronis ThueImage HD do klonowania dysków.

Wśród dysków M.2 dostępne są urządzenia korzystające z interfejsu PCI Express i protokołu NVMe. W naszym teście był to Intel z serii 600p oraz Samsung z serii 950 Pro. Zdecydowanie wyróżniają się one wydajnością (uzyskały ocenę powyżej 5,00), a ich wadą jest relacja pojemności do ceny – 1 GB pamięci kosztuje 2–3 zł, szczególnie drogo jest w przypadku dysku Samsunga. Dlatego mimo wyższej wydajności, dysk ten znalazł się na drugiej pozycji. Jeśli jednak bezwzględnie zależy ci na osiągach, warto wybrać właśnie ten produkt.

Jeśli złącze M.2 w laptopie lub pececie obsługuje tylko standard SATA, możesz wybrać dysk z pozycji 3., 4. lub 5. Mają zbliżoną wydajność, a dobrym stosunkiem pojemności do ceny wyróżnia się Plextor M7V (najnowszy Plextor S2 ma być docelowo sporo od niego tańszy).

To produkty dla najbardziej wymagających posiadaczy pecetów. Najlepiej wypadł Intel z serii 750. Jest to model bardzo drogi, bo kosztuje niemal 1800 zł – cena 1 gigabajta wynosi ok. 4,76 zł. Jednak jego przewaga pod względem osiągów nad Plextorem i Kingstonem jest tak duża, że nawet ta cena nie przeszkodziła w zajęciu pierwszej pozycji. Oczywiście mało kto będzie w stanie zapłacić 1800 zł za dysk SSD. Na pocieszenie dodajmy, że Plextor M8Pe o pojemności 512 GB kosztuje „tylko” 1100 zł – dla wielu osób będzie to lepszy wybór. Natomiast odradzamy dyski Kingston Predator, które korzystają z magistrali PCIe 2.0 x4 – przez interfejs wydajność jest ograniczona o połowę.

Dysk SSD o wielkości 2,5” (jak do laptopa) da się podłączyć do każdej płyty głównej ze złączem SATA. W przypadku dysków M.2 jest inaczej. Jeśli dysk korzysta ze standardu SATA, będzie pasował praktycznie do wszystkich złączy M.2. Ale jeśli korzysta z protokołu NVMe, wymaga złącza M.2 zgodnego z PCIe (najlepiej PCIe 3.0 x4). Mając laptopa czy peceta, musisz upewnić się, czy komputer ma właśnie takie gniazdo. Spośród laptopów wyposażony jest w nie np. Lenovo Y700, który w większości konfiguracji jest sprzedawany z dyskiem 2,5”, ale ma dostępne złącze M.2. Spośród płyt głównych może to być niedroga Asus B150M-A/M.2.

Jeżeli zamierzasz kupić pamięć SSD w postaci karty HHHL, upewnij się, czy masz wolne złącze PCI Express (również najlepiej 3.0 x16). Płyty główne formatu mATX zazwyczaj mają tylko jedno takie złącze, więc będziesz miał dylemat, czy zainstalować w nim grafikę, czy kartę SSD. Bezpiecznym rozwiązaniem jest pełnowymiarowa płyta ATX z dwoma lub trzema slotami x16.

Opisy najlepszych dysków SSD

Najlepszy wśród dysków 2,5”, wykorzystujący pamięci TLC. Prędkość odczytu i zapisu sięgała 546/491 MB/s, a szybkość operacji losowych ok. 94/74 tys. operacji na sekundę. Do tego dochodzi niewielka cena – ok. 1,25 zł za gigabajt. Trzeba jednak dodać, że inne dyski 2,5” wcale nie odstają od zwycięzcy. Adata SU800 ma zbliżoną ogólną wydajność, a Kingston UV400 – bardzo dobrą relację pojemności do ceny.

Bardzo dobry dysk pasujący do gniazda M.2, a więc zarówno do niektórych laptopów, jak i komputerów stacjonarnych. Wykorzystuje interfejs PCIe 3.0 x4 oraz protokół NVMe. Jego teoretyczna szybkość wynosi aż 1775/560 MB/s (dla wersji 512 GB), a szybkość operacji losowych to 155/128 tys. operacji na sekundę. W praktyce osiągi były nieco niższe (szczególnie operacje losowe). Oprócz świetnej wydajności dysk cechuje niezła relacja pojemności do ceny (1,91 zł za gigabajt) i jest pod tym względem o niebo lepszy od Samsunga 950 Pro. Ten ostatni ma znacznie lepszą wydajność (transfer do 2000 MB/s), jednak jest bardzo drogi.

Najszybszy dysk w teście, korzystający z magistrali PCIe 3.0 x4, o realnej prędkości odczytu 2300 MB/s (w teście ATTO) oraz szybkości operacji losowych na poziomie niemal 360 tys. operacji na sekundę. Niestety jest przeraźliwe drogi (gigabajt kosztuje niemal 5 zł), choć nawet wysoka cena nie przeszkodziła mu w uzyskaniu pierwszego miejsca.