Fachowe pojęcia

Pierwszym krokiem do rozszyfrowania pliku jest określenie jego typu, pomoże w tym rozszerzenie jego nazwy. Na tej podstawie dowiesz się, czy masz do czynienia z zakodowanym strumieniem audio lub wideo, czy też z plikiem kontenerem, w którym jest on ukryty. Znając format strumienia muzyki lub wideo, łatwo określisz, jakiego kodeka trzeba użyć, aby go poprawnie odtworzyć.

Aby sprawnie poruszać się w świecie filmowych formatów, trzeba wiedzieć tylko kilka rzeczy. Prezentujemy je w tym tekście.

Nazwa każdego pliku zapisanego na dysku w systemie Windows składa się z nazwy zasadniczej oraz rozszerzenia, czyli ostatnich trzech lub czterech liter zapisanych po kropce. Rozszerzenie pliku definiuje tzw. typ pliku i jest wykorzystywane m.in. do przyporządkowywania danego typu plików konkretnej aplikacji. Rozszerzenia plików w najnowszych systemach Windows nie są standardowo widoczne. Aby je zobaczyć, wystarczy skorzystać z widoku szczegółów w Eksploratorze Windows. Otwórz folder, a następnie kliknij przycisk Widoki/Zmień widok i z listy wybierz pozycję Szczegóły. Zwróć uwagę na kolumnę Typ.

Na podstawie rozszerzenia stwierdzisz, czy masz do czynienia z tzw. kontenerem (tabela „Najpopularniejsze kontenery i ich zawartość”) czy bezpośrednio z zakodowanym strumieniem dźwięku i obrazu (ramka „Najpopularniejsze kodeki”).

Kontener to specjalny plik, który może przechowywać dane różnego typu i w różnych formatach. Niektóre kontenery, np. Matroska, mogą zmieścić nawet kilka ścieżek dźwiękowych do jednego strumienia wideo. Jeżeli masz do czynienia z kontenerem, musisz zajrzeć do jego wnętrza za pomocą programu MediaInfo, aby sprawdzić, jakie dane i w jakich formatach są w nim ukryte, bo praktycznie każdy kontener może zawierać strumienie danych kodowane za pomocą różnych kodeków.

Słowo „kodek” pochodzi od dwóch słów: koder-dekoder. Zarówno koder, jak i dekoder są algorytmami informującymi procesor, jak ma postępować z obrazem lub dźwiękiem, czyli jak je upakować, aby zajmowały mniej miejsca na dysku oraz jak potem odczytać. Istnieje wiele kodeków, tak jak istnieje wiele sposobów zapisu obrazu i dźwięku. Jeżeli Windows nie ma wgranego danego kodeka, to po prostu nie wie, jak ma odczytać film lub muzykę, bo brakuje mu instrukcji obsługi takiego sposobu kodowania danych.

Rodzaj kodeka można rozpoznać po rozszerzeniu pliku (patrz ramka „Najpopularniejsze kodeki”), jeśli dane nie są schowane w kontenerze, lub za pomocą programu MediaInfo.

Pojęciem nieodłącznie związanym z filmami jest rozdzielczość pojedynczej klatki obrazu. Z reguły im jest większa, tym więcej zawiera informacji o detalach i przy wyświetleniu na całym ekranie monitora będzie lepiej wyglądać.

Klatka obrazu ma kształt prostokąta, a rozdzielczość to długość jego boków podana w pikselach (punktach wyświetlanych na ekranie) – patrz ramka „Najpopularniejsze rozdzielczości”.

Stare filmy i programy TV mają proporcje boków 4:3, nowsze – 16:9. Filmy panoramiczne mogą mieć np. proporcje 21:9. Wówczas pojedyncza klatka obrazu zachowuje jedynie standardową szerokość, a zmniejsza się jej wysokość – przykładowo dla rozdzielczości HD będzie to nie 1920x1080, lecz 1920x820. Istnieje też wiele pośrednich rozdzielczości wykorzystywanych w rozmaitych urządzeniach przenośnych.

320x240 – QVGA, typowa dla kaset wideo
640x480 – VGA, standardowa rozdzielczość bardzo starych komputerów
720x480 – rozdzielczość typowa dla filmów DVD w amerykańskim standardzie NTSC
720x576 – rozdzielczość typowa dla filmów DVD w europejskim standardzie PAL
1280x720 – rozdzielczość HD Ready
1920x1080 – rozdzielczość HD (High Density)

WIDEO – do kodowania obrazu
MPEG‑1 – format kompresji obrazu wykorzystywany w formacie Video CD, daje jakość obrazu porównywalną z kasetami wideo
MPEG‑2 – format kompresji obrazu wykorzystywany w DVD
MPEG‑4 część 2 znany też jako MPEG‑4 ASP – nowoczesny standard kompresji obrazu, z którego założeń korzystają kodeki DivX i XviD (darmowa odmiana DivX-a)
H.264 (MPEG‑4 część 10) – nowoczesny standard kodowania obrazu wykorzystywany m.in. do kodowania najnowszej generacji cyfrowej telewizji DVB-T
x.264 – darmowa wersja H.264
H.263 – nowoczesny kodek wideo wykorzystywany głównie w telefonach komórkowych
WMV – format kompresji obrazu firmy Microsoft

AUDIO – do kodowania dźwięku
MP3 – MPEG-1/2 Audio Layer-3, w praktyce jest to nieformalny standard cyfrowego zapisu dźwięku
AC3 – format dźwięku przestrzennego, najczęściej 5.1
AAC – konkurent MP3, oferuje nieco lepszy dźwięk
PCM – nieskompresowany dźwięk, zazwyczaj zapisywany w kontenerze muzycznym WAV
WMA – format kompresji dźwięku firmy Microsoft