Komputery retro

Moda na styl retro zdaje się nie przemijać także w świecie komputerów. Dowodzi tego choćby nieustająca popularność gier komputerowych nawiązujących swoją estetyką do produkcji sprzed paru dekad – występują w nich duże piksele, ograniczona paleta kolorów, charakterystyczny dźwięk itd. Gdy nawiązania nie wystarczają i użytkownik pragnie poznać oryginalne produkcje, może sięgnąć po emulator programowy, emulator sprzętowy lub oryginalny stary sprzęt.

Zdecydowanie najciekawsze rozwiązanie to emulatory sprzętowe, które są czymś pośrednim pomiędzy kolejnym programem na dysku (emulatorem programowym) a starym, często nie do końca kompatybilnym ze współczesnością komputerem. Oczywiście emulatory programowe są najtańsze i najłatwiejsze w użytkowaniu, ale nie zawsze oferują pełną współpracę z programem i nie pozawalają korzystać z oryginalnych nośników. Oryginalny sprzęt, którego znalezienie w stanie nadającym się do użytku jest bardzo trudnym zadaniem, zazwyczaj nie działa w połączeniu z nową klawiaturą, myszą czy monitorem.

Korzystanie z emulatora sprzętowego świetnie zastępuje obcowanie z prawdziwym starym komputerem. Jednocześnie zdejmuje z użytkownika problemy, z jakimi może się zderzyć posiadacz oryginalnej maszyny, jak brak określonych interfejsów, podatność na awarie i wiele innych. Jeśli zdecydujesz się na zakup jednego ze współczesnych rozwiązań, najciekawszym projektem wydaje się MIST FPGA computer, którego niekwestionowanymi zaletami są emulacja Amigi z układami AGA i długa lista innych wspieranych maszyn. Miłośnicy gier z ZX Spectrum powinni rozważyć zakup Vegi. Tysiąc gier dostępnych już w momencie podłączenia urządzenia to jego niewątpliwy atut.

Tym, którzy są zainteresowani starymi komputerami, polecamy wycieczkę do muzeum. Choć mogłoby się wydawać, że ta technologia jest stosunkowo młoda – w końcu historia domowych komputerów liczy sobie ok. 30 lat – to pojawiają się szacunki, że 10 lat w IT odpowiada całemu wiekowi w architekturze. Nic więc dziwnego, że pierwsze komputery to już prawdziwe antyki.

Stare urządzenia doczekały się już grona fanów, którzy tworzą dla nich muzea i wystawy. Sprzed komputera możesz zwiedzić Wirtualne Instytutowe Muzeum Komputerów Politechniki Wrocławskiej (pcformat.pl/u/2411). W Karpaczu znajdziesz Muzeum Konsol Gier Video (pcformat.pl/u/2416), warto też zobaczyć najsłynniejsze w Polsce katowickie Muzeum Historii Komputerów i Informatyki (www.muzeumkomputerow.edu.pl). Podczas wakacyjnych wojaży warto odwiedzić Muzeum Techniki w Wiedniu (pcformat.pl/u/2417) i berlińskie Muzeum gier Komputerowych (pcformat.pl/u/2418).

Najpopularniejszym nośnikiem oprogramowania były kasety magnetofonowe. Gra wgrywała się od 5 do 30 minut i bardzo często kończyło się to niepowodzeniem oraz koniecznością powtórzenia operacji. Nowość – dyskietki 5,25’’ o pojemności 360 KB – były już luksusem.

Magnetofony były bardzo wrażliwe na wstrząsy. Tupanie w pokoju w czasie, gdy wgrywała się gra, było przepisem na niepowodzenie. Stacje dyskietek 5,25’’ (istniały też w pierwszych pecetach) wyeliminowały ten problem.

Domowe komputery podłączało się najczęściej do turystycznego czarno-białego telewizora. Wymagany był konwerter, bo wszystkie ówczesne telewizory pracowały w systemie SECAM.

Zdecydowana większość pierwszych gier była zręcznościówkami, więc najwygodniej obsługiwało się je za pomocą joysticka. Jednak pierwsze modele w niczym nie przypominały dzisiejszych ergonomicznych i rozbudowanych konstrukcji. Widoczny obok model współpracujący z Atari miał prostą, topornie poruszającą się dźwignię i jeden przycisk. Brakowało też przyssawek na spodzie.

Atari ST/STE to dwie linie szesnastobitowych komputerów. Możliwości tego debiutującego w 1985 roku sprzętu zdecydowanie przewyższały ośmiobitową konkurencję. Wysoka rozdzielczość wyświetlanego obrazu wpłynęła na rozwój oprogramowania CAD i DTP (z myślą o Atari powstała rozwijana do dziś słynna aplikacja Calamus). Wbudowany interfejs standardu MIDI, umożliwiający podłączenie różnych instrumentów, zagwarantował duże zainteresowanie osób profesjonalnie zajmujących się muzyką. W branży muzycznej Atari ST/STE przetrwało jeszcze bardzo długo po zaprzestaniu produkcji samego komputera. Okienkowy system operacyjny Atari TOS także sprzyjał profesjonalnym zastosowaniom.

Produkt firmy Commodore miał rynkową premierę w 1985 roku (wtedy pojawiła się Amiga 1000) i charakteryzował się przede wszystkim wspaniałymi możliwościami graficznymi. Uzupełniały je świetny dźwięk i wielozadaniowy system operacyjny Amiga OS z graficznym interfejsem użytkownika, Workbenchem. Największą popularność komputer zyskał wraz z pojawieniem się na rynku modelu do zastosowań domowych, Amigi 500. Dodać należy, że w tym samym czasie do sklepów trafiła też Amiga 2000 – komputer dla profesjonalistów. Na popularność wśród użytkowników domowych wpływ miała duża liczba dostępnych gier, a w zastosowaniach profesjonalnych Amiga sprawdzała się przy tworzeniu produkcji multimedialnych, obróbce wideo i grafiki 3D.

Produkcja komputera wystartowała w 1982 roku. Ten ośmiobitowy sprzęt stworzony przez brytyjską firmę Sinclair Research Ltd. należy uznać za pierwszy popularny komputer domowy. Pierwszy oryginalny model – ZX Spectrum 16K/48 K – wyróżniał się gumową klawiaturą, poprawioną dopiero w kolejnych komputerach tej serii. Czarny kolor obudowy przełamany tęczowym paskiem był za to stałą cechą wszystkich maszyn ZX Spectrum. O sukcesie rynkowym i popularności tego komputera zadecydowała niewielka cena, idąca w parze ze sporymi jak na tamte czasy możliwościami sprzętowymi. To zaś przełożyło się na powstanie ogromnej liczby programów i gier, a także wielu urządzeń peryferyjnych. Za sprawą popularności komputera ZX Spectrum powstało wiele dedykowanych magazynów drukowanych, a społeczność użytkowników i pasjonatów aktywna jest do dziś.

Atari XL/XE to dwie serie należące do grupy ośmiobitowych komputerów firmy Atari – pierwsze modele trafiły na rynek w 1983 roku. Podstawową różnicą między seriami były obudowy – te dla serii XE były nowocześniejsze. Modele pochwalić się mogły znacznie lepszymi możliwościami graficznymi (wyższe rozdzielczości, paleta 256 kolorów) i dźwiękowymi (cztery ośmiobitowe kanały) niż konkurencyjne urządzenia. Wyśrubowane parametry miały ograniczone zastosowanie w dostępnym popularnym oprogramowaniu, niemniej gry na Atari były już całkiem atrakcyjne wizualnie. Komputery te były bardzo popularne w Polsce, co wynikało m.in. z dostępności tych maszyn w sieci sklepów Pewex. Popularność sprzętu zaowocowała powstaniem rodzimych firm produkujących oprogramowanie użytkowe i gry dla tych komputerów. Nad Wisłą społeczność skupiona wokół sprzętu firmy Atari wciąż działa.

Oto najpopularniejszy komputer lat 80. – jego popularność odnotowano nawet w księdze rekordów Guinessa, gdzie ten ośmiobitowiec został wymieniony jako najlepiej sprzedający się komputer w historii. Ten wprowadzony na rynek w 1982 roku sprzęt znakomite wyniki sprzedaży zawdzięcza atrakcyjnej cenie, znakomitej polityce marketingowej i ogromnej ilości powstającego oprogramowania. Commodore 64 posiadał wbudowany interpreter języka programowania BASIC, stworzony przez firmę Microsoft – było to uznawane za jedną ze słabszych stron tego komputera. BASIC konkurencyjnego ośmiobitowego Atari posiadał znacznie więcej możliwości, np. polecenia do obsługi grafiki i dźwięku. Popularność Commodore’a zaowocowała jednak powstaniem alternatywy dla wbudowanego interpretera – dystrybuowany na dyskietkach system GEOS był graficznym systemem użytkownika dla ośmiobitowych komputerów.

Amstrad CPC był całą linią ośmiobitowych komputerów produkowanych od 1984 roku. Sprzęt zyskał sporą popularność w Europie, gdzie udanie konkurował na rynku z produktami firm Atari, Commodore i Sinclair. Producent, firma Amstrad, przygotował kompletne rozwiązanie – komputer sprzedawany był w zestawie monitorem oraz wbudowaną w jednostkę centralną pamięcią zewnętrzną. W przypadku pierwszych modeli był to magnetofon, kolejnych – napęd dyskietek. Kolejne podstawowe modele Amstradów poza zastosowaną pamięcią masową różniły się przede wszystkim większą ilością dostępnej pamięci operacyjnej oraz zastosowanym systemem operacyjnym. System CP/M był podobny do DOS-a i zbliżał nieco Amstrada CPC do rozwiązań architektury szesnastobitowej.

Ta malutka konsola umożliwia korzystanie z oprogramowania (przede wszystkim gier) przygotowanego z myślą o komputerze ZX Spectrum. Co ciekawe, za projektem finansowanym na zasadach crowdfundingu stoi sam twórca oryginalnej ośmiobitowej maszyny, sir Clive Sinclair, a także znany developer tego komputera, Chris Smith. Co oferuje współczesna forma legendarnej maszyny? Przede wszystkim prostotę użytkowania. Konsolę można podłączyć do współczesnego telewizora za pomocą portu USB, zapewniając jej w ten sposób zasilanie. Od momentu uruchomienia urządzenia dysponuje się ponad tysiącem wbudowanych w konsolę licencjonowanych gier. Kolejne programy można dodać za pomocą karty SD. Niestety urządzenie nie posiada klasycznej, pełnej klawiatury. Klawisze dostępne na konsoli ograniczone są do kilkunastu niezbędnych do uruchomienia i sterowania grą, a stylistyka Vegi nawiązuje do swojego pierwowzoru. W marcu 2016 roku w serwisie Indiegogo zakończyła się zbiórka na nową wersję konsolki, Sinclair ZX Spectrum Vega Plus.

Entuzjastom retrooprogramowania polska firma Lotharek proponuje rozwiązanie MIST FPGA computer. Urządzenie wykorzystuje programowalny układ FPGA i wydaje się najlepszym, niemalże kompletnym urządzeniem do emulacji. Znakomicie radzi sobie z emulacją komputera Amiga, udostępniając wsparcie nawet dla ostatnich, najbardziej zaawansowanych układów graficznych klasycznej Amigi – AGA. Również Atari ST/STE z powodzeniem można „udawać” za pomocą urządzenia. Poza wspomnianymi komputerami 32- i 16-bitowymi MIST emuluje wymienione wcześniej w artykule komputery ośmiobitowe, a więc ZX Spectrum, Atari XL/XE i Commodore 64. To jednak nie wszystko – na stronie producenta można odnaleźć pełną listę wspieranych maszyn z informacją o powstawaniu kolejnych programowych rdzeni umożliwiających emulację. Produkt pokazuje możliwości i elastyczność technologii programowalnych układów FPGA. Szkoda tylko, że całość mieści się w mało gustownej obudowie. Interfejsy urządzenia jednak nie rozczarowują – dostępne są m.in. cztery porty USB, dwa do podłączenia klasycznych joysticków, złącze VGA oraz gniazdo kart pamięci. Pojedynczy egzemplarz MIST-a kosztuje 200 euro – urządzenie można zamówić na stronie www.lotharek.pl/product.php?pid=96.

To urządzenie to płyta główna, którą najczęściej nazywa się klonem komputera Amiga 500. Pod pewnymi względami to porównanie jest dla niej krzywdzące – płyta posiada szybszy procesor i więcej pamięci od wspomnianego modelu Amigi. Minimiga rozsądniej byłoby zatem uznać za sprzętowy emulator komputerów Amiga z układami graficznymi OSC/ECS – ze względu na zaimplementowanie tych kości w układzie FPGA. Do płyty można podłączyć myszkę i klawiaturę z interfejsem PS/2 i dwa standardowe dla oryginalnej Amigi joysticki. Urządzenie wyposażone jest także w gniazdo kart pamięci oraz złącze VGA służące do podłączenia monitora. Do zgodnego z przeznaczeniem działania płyty niezbędne jest posiadanie obrazu pamięci ROM emulowanej Amigi. Po skonfigurowaniu i uruchomieniu urządzenia można cieszyć się wysoką jakością emulacji starego komputera – zarówno system operacyjny Amigi, jak i większość gier i programów działa bez problemów. Wspomnieć należy o możliwości dokupienia dedykowanej obudowy – bez wątpienia ma to wpływ na estetykę i bezpieczeństwo przedstawianego rozwiązania.

Jeśli nie zamierzasz inwestować w sprzęt, doskonałą alternatywą wydają się być emulatory programowe. Spośród wielu rozwiązań tego typu warto wymienić kilka najbardziej popularnych i dopracowanych. Fuse to darmowy emulator komputera ZX Spectrum, dostępny w wersjach na wszystkie popularne systemy operacyjne. Program cechuje udana emulacja wielu wariantów komputera firmy Sinclair, co wydatnie ułatwia użytkownikowi dostęp do bazy oprogramowania. Emulator no$c64 to z kolei darmowa propozycja dla miłośników Commodore’a 64. Ze względu na dostępne zaawansowane funkcje debugowania program dedykowany jest m.in. programistom komputera C-64, ale miłośnicy rozrywki za pomocą emulatora z powodzeniem uruchomią najpopularniejsze gry. Najnowsza wersja no$c64 wspiera C16, Plus/4 i VIC-20. WinUAE to znany emulator praktycznie wszystkich klasycznych modeli komputera Amiga – program pozwala na skonfigurowanie wielu parametrów emulowanego sprzętu. Dostępne jest nawet wsparcie dla procesorów PowerPC, co umożliwia uruchomienie systemu AmigaOS 4.1. Dla miłośników Amigi to pozycja obowiązkowa!

http://pcformat.pl/u/2399
http://pcformat.pl/u/2400
http://pcformat.pl/u/2401