Na wypadek awarii

Wskład pakietu ratunkowego, który zamieszczamy w tym miesiącu na naszym DVD, wchodzą dwa oddzielne moduły. Pierwszy, zawierający zestaw niezbędnych aplikacji, ułatwia diagnozowanie i rozwiązywanie problemów podczas normalnej pracy systemu operacyjnego. Drugi działa na zasadzie rozruchowego DVD: pozwala na uruchomienie komputera i jego naprawę nawet w przypadku poważnych awarii Windowsa. Każdy z trybów działa inaczej. Nieco inna jest też ich obsługa w obliczu diagnozowania problemów i prób ich naprawy. W dalszej części artykułu pokazujemy, jak wykorzystać możliwości pakietu uruchomionego bezpośrednio z naszej płyty – w którym wszystko odbywa się bez angażowania zainstalowanego na komputerze systemu – jak i podczas normalnej pracy Windowsa.

Jako aplikacja diagnostyczna uruchamiana w systemie Windows All in One – System Rescue Toolkit nie różni się szczególnie od innych tego typu programów. Przede wszystkim jednak tworzy najpierw automatycznie punkt przywracania, po czym wyświetla na ekranie czytelne podsumowanie najważniejszych informacji o analizowanym systemie. Towarzyszy mu drugie okno z podobnym, tym razem tekstowym zestawieniem, które za pośrednictwem przejrzyście opisanych i pogrupowanych zakładek daje dostęp do wielu przydatnych narzędzi – od diagnostyki sprzętu, poprzez usuwanie pozostałości po nieużywanych programach antywirusowych i odzyskiwanie utraconych plików, po naprawę usługi Windows Update czy likwidację złośliwego oprogramowania. Na przykładzie kilku takich aplikacji na kolejnych stronach tego artykułu wyjaśniamy podstawy obsługi całego pakietu, krok po kroku pokazując, jak efektywnie identyfikować i eliminować ewentualne problemy.

Gdy Windows uległ poważniej awarii i nic już nie działa, nasza płyta ratunkowa może okazać się ostatnią deską ratunku. Dzięki możliwości uruchomienia pakietu bezpośrednio z krążka DVD, w odizolowanym środowisku Ubuntu, możesz skontrolować dyski twarde, zwolnić nieco miejsca, przywrócić partycje, odzyskać przypadkowo utracone pliki, pozbyć się wirusów i innego złośliwego oprogramowania, a nawet zresetować hasła do systemu Windows czy naprawić sektor rozruchowy. Oto jak tego dokonać.

Jeśli chcesz uruchomić system z płyty ratunkowej, włóż ją do napędu CD/DVD bądź podłącz do gniazda USB przygotowanego pendrive’a i zrestartuj komputer. Podczas uruchamiania się maszyny naciśnij klawisz F8. Wywołasz w ten sposób menu rozruchowe (Boot Menu). Musisz wskazać w nim napęd, z którego ma być załadowany system – w zależności od nośnika wybierz CD/DVD bądź USB. Jeśli zaś twoja płyta główna nie ma UEFI Boot Menu, konieczne będzie wywołanie ustawień BIOS-u (w zależności od producenta płyty – wciśnij klawisz F1, F2, ESC bądź DEL podczas uruchamiania komputera) i ręczna zmiana napędu startowego.

Po uruchomieniu płyty ratunkowej na ekranie ujrzysz jej niewielkie menu rozruchowe. Wybierz z niego opcję All in One – System Rescue Toolkit, a przeniesiesz się na pulpit systemu ratunkowego. Aby naprawić sektor rozruchowy Windowsa, odszukaj wśród umieszczonych po lewej stronie ikon programów Boot Repair, po czym dwukrotnym kliknięciem zainicjuj działanie.

Teraz wystarczy już tylko w nowo otwartym okienku nacisnąć Recommended repair, by zadziałała automatyka. Po ukończonej naprawie wyświetlone zostanie niewielkie podsumowanie zawierające informacje o przeprowadzonej operacji oraz komunikat o pomyślnej odbudowie sektora rozruchowego.

Na koniec pozostało już tylko zrestartowanie komputera i sprawdzenie, czy system uruchamia się normalnie.

Publikowany przez nas pakiet ratunkowy All in One – System Rescue Toolkit dysponuje pokaźną liczbą programów antywirusowych. Dwóch z nich – Windows Security Center oraz ClamWin Antivirus – można używać niejako „od ręki”, bez potrzeby wcześniejszego pobierania z sieci. Pozostałe aplikacje ochronne dzięki automatycznej funkcji buforowania mogą być po pobraniu z internetu uruchamiane z ratunkowego pendrive’a. Stąd nasza sugestia, by tworzyć go na pamięciach USB o pojemności większej niż 2 GB. Warto też wiedzieć, że programy Comodo Cleaning Essentials czy Kaspersky Virus Removal Tool mogą działać bez dostępu do internetu.

Choć pierwsze symptomy ewentualnych problemów mogą pojawić zaraz po uruchomieniu programu, który zasygnalizuje je na ekranie podsumowującym zebrane o komputerze informacje, do dokładniejszej analizy systemu warto wykorzystać specjalną aplikację. Jest to jeden z programów oznaczonych niewielką gwiazdką wskazującą, że element ten nie jest stałą częścią pakietu i wymaga wcześniejszego, automatycznego pobrania z internetu.

W celu przeprowadzenia szybkiej diagnostyki działającego systemu po uruchomieniu programu All in One – System Rescue Toolkit w głównym oknie przejdź do zakładki General, a następnie kliknij znajdującą się tam opcję *System Analyzer, by zainicjować pobieranie aplikacji.

Chwilę później na ekranie zobaczysz okno powitalne programu Webroot SecureAnywhere. Naciśnięcie przycisku Agree and Start rozpocznie skanowanie systemu pod kątem potencjalnych zagrożeń i problemów sprzętowych.

Gdy proces diagnozowania komputera przez aplikację Webroot SecureAnywhere dobiegnie już końca, w tym samym oknie wyświetlone zostanie skrócone podsumowanie przeprowadzonych testów. Szczególną uwagę należy zwrócić na elementy oznaczone żółtym wykrzykniknikiem oraz niebieskim plusem. Te pierwsze stanowią ostrzeżenie o wykrytych problemach, a drugie – informują o rzeczach mogących sprawiać kłopoty. Dzięki takiemu zasygnalizowaniu obszarów wymagających uwagi znacznie szybkiej możesz podjąć stosowne kroki, by przywrócić Windowsowi jego oryginalną sprawność i wydajność.

Jednym z najczęstszych źródeł problemów są nośniki danych. Łatwo bowiem nie zauważyć pogarszającej się kondycji dysku systemowego, narażając się tym samym na jego awarię i utratę ulokowanych na nim ważnych plików. W razie kłopotów z działaniem Windowsa warto więc zacząć do kontroli sprawności dysku twardego.

Moduł przeznaczony do diagnostyki dysków twardych znajdziesz w zakładce Hardware, w głównym oknie pakietu All in One – System Rescue Toolkit. By go wywołać, kliknij pozycję Hard Disk Diagnostics.

W nowo otwartym oknie programu GSmartControl ujrzysz listę wszystkich znalezionych w systemie nośników danych. Spośród niej wybierz interesujący cię dysk. Dwukrotne kliknięcie jego ikony WDC… otworzy okno z wszystkimi najważniejszymi informacjami – od prawidłowej identyfikacji (zakładka Identity) po logi z informacjami o błędach.

Aby przeprowadzić test sprawności dysku, przejdź do zakładki Perform Tests, a następnie z umieszczonej tu rozwijanej listy wybierz rodzaj testu: Krótki (Short Self-test) pozwala wykryć podstawowe nieprawidłowości w pracy dysku. Długi (Extended Self-test) obejmuje też pełny test jego powierzchni. Z kolei Conveyance Self-test przeznaczony jest do identyfikacji uszkodzeń powstałych podczas transportu napędu.

Po dokonaniu wyboru rodzaju testu naciśnij przycisk Execute, a zainicjujesz proces sprawdzania dysku. O jego przebiegu i przewidywanym czasie ukończenia informować cię będzie na bieżąco specjalny pasek stanu. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz przerwać test dysku twardego. Zrobisz to, wciskając przycisk Stop.

Gdy test dobiegnie końca, o jego wyniku poinformuje cię stosowny komunikat: Zamknięcie okna przyciskiem Close, a później wyjście z programu nie oznacza końca testu sprawności dysków twardych. W tym momencie bowiem przeprowadzony zostaje błyskawiczny pomiar wydajności dysku systemowego, którego wyniki wyświetlone zostają w Notatniku. Mierzona jest prędkość odczytu i zapisu danych zarówno w trybie sekwencyjnym, jak i losowym. Jednocześnie program All in One – System Rescue Toolkit poinformuje cię o weryfikacji struktury plików na dysku, która odbędzie się przy ponownym uruchomieniu systemu Windows.

Czy zdarzyło ci się borykać z problemem znikającego miejsca na dysku systemowym? Poszukiwanie na nim dużych plików i folderów, które nadawałyby się do usunięcia, potrafi być męczące. Pakiet All in One – System Rescue Toolkit i na to ma sposób – zawiera program uławiający identyfikowanie i usuwanie danych.

Gdy test dobiegnie końca, o jego wyniku poinformuje cię stosowny komunikat. By sprawdzić wykorzystanie przestrzeni dyskowej na poszczególnych nośnikach, w głównym oknie programu All in One – System Rescue Toolkit ponownie skorzystaj z zakładki Hardware, tym razem skupiając się jednak na opcji Hard Drive Usage.

Po jej wybraniu na ekranie pojawi się okno aplikacji WinDirStat wraz z dodatkową planszą wyboru dysków. W tym momencie możesz zdecydować, czy sprawdzanie zawartości ma objąć wszystkie dyski lokalne, czy też tylko ściśle określone nośniki. Jest tu też możliwość precyzyjnego wskazania jednego katalogu, który ma zostać skontrolowany Katalog. W razie wyboru pojedynczego dysku zaznacz go myszką, po czym naciśnij przycisk OK.

Podczas procesu skanowania nośnika aplikacja na bieżąco będzie uzupełniała zawartość okna o nowe wykrywane katalogi, liczbę wchodzących w ich skład elementów, łączny rozmiar i procentowe zajęcie przestrzeni dyskowej. Na koniec całe okno zostanie podzielone na pół. Górną część zajmuje wspomniane już drzewo katalogów, dolną zaś – wyjątkowo szczegółowe zestawienie wykorzystania dysku pod postacią wielobarwnych prostokątów o różnej wielkości. Każdy z nich, nawet ten najmniejszy, reprezentuje jeden plik. Dzięki temu od razu będziesz w stanie namierzyć i usunąć najbardziej zasobożerne elementy.

Teraz wystarczy już tylko kliknąć wybrany prostokąt, by drzewo katalogów pokazało, co to za plik, gdzie jest ulokowany i ile miejsca zajmuje. Do jego usunięcia potrzebne jest już tylko naciśnięcie klawisza Del bądź skorzystanie z jednej z dwóch opcji z rozwijanego prawym przyciskiem myszki menu kontekstowego Usuń (do kosza)/Usuń (trwale!).

Jednym z ciekawszych narzędzi wchodzących w skład pakietu All in One – System Rescue Toolkit jest autoFix, moduł potrafiący automatycznie wykryć i naprawić najczęściej pojawiające się problemy systemowe. Może on przeprowadzić pełną ocenę sprzętową komputera Diagnostic Only, przetestować sprzęt i nieco go podkręcić Diag & Tune-up albo usunąć złośliwe oprogramowanie Malware Removal. Sugerowanym trybem działania jest jednak w pełni zautomatyzowany test komponentów sprzętowych i systemowych Automatic Mode, który przebiega w zgodzie z odgórnie ustaloną, oznaczoną na niebiesko listą zadań. Decydując się na automatyczną naprawę, jedyne, co musisz zrobić, to kliknąć przycisk Start autoFIX w zakładce autoFIX Utility i pozwolić (Tak) na wymuszony restart komputera po zakończeniu całej procedury. Program podejmie próbę automatycznej naprawy Windowsa. Po niej, o ile zakończy się powodzeniem, zostaniesz przekierowany bezpośrednio do systemowego ekranu logowania.

Z uwagi na to, że nie każdy komputer jest wyposażony obecnie w napęd płyt CD/DVD, konieczne może okazać się przeniesienie zawartości naszej płyty ratunkowej na nośnik USB. W pakiecie All in One – System Rescue Toolkit znalazła się odpowiednia opcja. Warto z niej skorzystać, bo ratunkowy pendrive USB to uniwersalne narzędzie, które z powodzeniem da się wykorzystać nie tylko na notebookach i tabletach z systemem Windows na pokładzie, ale i komputerach stacjonarnych.

Podłącz pendrive do portu USB. Aby utworzyć nośnik ratunkowy, po uruchomieniu pakietu (za pomocą pliku AiO-SRT.exe) przejdź do zakładki General w głównym oknie programu, po czym z widocznych opcji wybierz Build AiO-SRT Flash Drive.

Nowo otwarte okno zawiera listę wykrytych nośników zewnętrznych podłączonych obecnie do komputera <I:/M:>. Zwróć uwagę na ich wielkość (do przygotowania ratunkowego dysku USB zalecane jest minimum 2 GB) i przypisane im litery. Decydując się na jeden z nich, wystarczy, że wpiszesz jego literę w znajdującym się poniżej pustym polu, a następnie klikniesz przycisk OK. Na koniec poproszony zostaniesz jeszcze o potwierdzenie chęci sformatowania nośnika przez utworzeniem dysku ratunkowego. By kontynuować, naciśnij TAK.

W tym momencie rozpocznie się proces tworzenia nośnika ratunkowego. Aktualny status tej operacji możesz podejrzeć na dolnej listwie głównego okna programu Build AiO….formatting/Build AiO….copying files. Gdy na ekranie zobaczysz komunikat Removable drive… is now ready to use, oznaczać to będzie, że twój ratunkowy dysk USB jest gotowy do użycia.