Procesory od a do i

• Sebastian Kręzel redaktor działu Hardware

Procesor dobieraj według własnych potrzeb, a później możliwości finansowych. Jeśli jesteś graczem, najlepiej wybierz procesor dwurdzeniowy, ale za to pracujący z możliwie wysoką częstotliwością. Do takiego zestawu musisz dobrać wydajną kartę graficzną, która ma w tym wypadku większe znaczenie. Inaczej ma się sytuacja w przypadku zastosowań półprofesjonalnych i profesjonalnych, w których oprogramowanie potrafi korzystać z dobrodziejstw procesorów wielo-rdzeniowych. W tym wypadku znacznie lepszym wyborem będzie kupno właśnie układu wielordzeniowego, choćby kosztem słabszej grafiki.

W artykule znajdziesz:

• Opis technologii stosowanych w nowych procesorach
• Ogólną klasyfikację dostępnych modeli
• Porady, jak dobrać odpowiedni procesor do komputera domowego
• Porównanie możliwości i wydajności 16 urządzeń
• Opisy wybranych procesorów

Firma AMD oferuje obecnie tanie układy Athlon II oraz droższe Phenom II, można też jeszcze nabyć starsze technologicznie układy Athlon i Phenom. W przypadku Intela oferta jest bardziej złożona, gdyż dostępne są układy z rodziny Core 2 Duo i Core 2 Quad, a jednocześnie na półki sklepowe zawitały nowe konstrukcje Core i3, i5 oraz i7. Te ostatnie wymagają jednak stosowania płyt głównych z nową podstawką LGA 1156, które – jak to z nowościami bywa – są stosunkowo drogie. Nowe procesory oferują jednak znacznie więcej niż tylko rozwinięcie architektury poprzednich układów.

Na co się zatem zdecydować? Procesory AMD nadal kuszą dobrą relacją ceny do wydajności. Choć są nieco słabsze pod względem mocy obliczeniowej, znacznie atrakcyjniejsze cenowo od odpowiadających im konstrukcji z linii Core 2 Duo i Core 2 Quad. Poza tym nadal korzystają z podstawki Socket AM2+/AM3, dzięki czemu świetnie się nadają do rozbudowy starszych komputerów.

U Intela wiodącą linią nadal są procesory Core 2 Duo i Core 2 Quad. Ich możliwości są nadal spore, jednak pojawiły się już ekonomiczne układy z nowej rodziny (Core i3 i Core i5), zatem popularność starszych układów będzie malała. Jeśli zdecydujesz się na któryś z tych procesorów, musisz wiedzieć, że w niedalekiej przyszłości nie będziesz miał możliwości rozbudowy komputera (oczywiście poza rynkiem wtórnym). Za to nowe procesory opracowano bardziej perspektywicznie. Co więcej, w sprzedaży pojawiają się płyty główne do tych procesorów, dostosowane do nowych rozwiązań, jak USB 3.0 czy SATA 3.0. W przypadku AMD takie rozwiązania też pojawią się wkrótce w nowych chipsetach.

Zwiększanie częstotliwości już dawno przestało być środkiem poprawiania wydajności procesorów. Producenci układów zaczęli zwiększać liczbę rdzeni, jednak producenci oprogramowania nie kwapili się z implementowaniem poprawnej obsługi wielordzeniowości. W efekcie większość programów w najlepszym wypadku wykorzystuje tylko dwa rdzenie. Sytuacja ta dotyczy także gier komputerowych, w których nieliczne tytuły potrafią obciążyć więcej niż dwa rdzenie procesora (np. GTA IV).

Do zastosowań amatorskich wciąż atrakcyjniejszym wyborem są procesory dwurdzeniowe. Mimo tego coraz większą popularność wśród nabywców zdobywają układy czterordzeniowe. Wynika to bardziej z zabiegów marketingowych producentów niż realnego zapotrzebowania użytkowników. Poza tym cena tych procesorów jest tylko niewiele wyższa od ceny lepszych procesorów dwurdzeniowych.

Jeśli więc twoje potrzeby wybiegają poza zastosowania rozrywkowe, pomyśl o układach czterordzeniowych. Nie tylko lepiej się sprawdzają w zaawansowanych zadaniach obliczeniowych czy graficznych, ale także sprawniej radzą sobie z kompresją danych, zwłaszcza audio i wideo.

Ciekawostkę wciąż stanowią procesory AMD z trzema rdzeniami. Taki stan pośredni miał zapewnić lepszą wydajność w aplikacjach korzystających z wielordzeniowości, a cena tych układów jest niższa od ceny procesorów czterordzeniowych. Jednak rozwiązanie słabo się sprawdza w praktyce i grupa tych urządzeń nie zdobyła większego uznania wśród nabywców.

• DWA RDZENIE Większość programów potrafi wykorzystać możliwości dwóch rdzeni. Tylko w niektórych zastosowaniach (grafika, projektowanie i nieliczne gry) lepszy będzie układ czterordzeniowy.
• CZĘSTOTLIWOŚĆ PRACY Wszystkie programy radzą sobie ze spożytkowaniem megaherców procesora, w szczególności dotyczy to gier. Dobrze mieć procesor o wyższym zegarze.
• ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ Mniejsza ilość pobieranej energii to nie tylko niższe rachunki za prąd. To przede wszystkim cichsza praca systemów chłodzenia, możliwość wykorzystania tańszego zasilacza, bardziej stabilna praca komputera itp.
• POJEMNOŚĆ PAMIĘCI PODRĘCZNEJ Powinna być możliwie duża, dzięki czemu zmniejsza się liczba odwołań procesora do relatywnie wolnej pamięci RAM.
• PODATNOŚĆ NA PODKRĘCANIE Parametr ten pozwala na zwiększenie wydajności układu w wyniku zwiększenia jego częstotliwości ponad fabryczną wartość. Zależy nie tylko od modelu, ale i od konkretnego egzemplarza.

Wiele aplikacji ciągle nie potrafi skorzystać z dobrodziejstw wielordzeniowości, ale rozwój nowych układów idzie właśnie w tym kierunku. By to pogodzić, Intel zaproponował ciekawe rozwiązanie Turbo Boost. Jest ono stosowane w procesorach z linii Core i5 oraz Core i7, nie mają go procesory z serii Core i3.

Tubro Boost polega na dynamicznym zwiększaniu częstotliwości rdzeni procesora w zależności od ich obciążenia. Gdy zostają obciążone wszystkie cztery rdzenie, są automatycznie podkręcane o jeden stopień. Jeśli obciążone są tylko dwa rdzenie, ich częstotliwość jest podnoszona do wyższej wartości, a gdy obciąży się tylko jeden rdzeń, jego zegary osiągają jeszcze większą częstotliwość. W tym czasie pozostałe rdzenie są wyłączone i nie pobierają energii. Rozwiązanie to pozwala na całkiem pokaźne zwiększenie taktowania i na efektywniejsze wykorzystanie potencjału procesorów wielordzeniowych w aplikacjach niekorzystających z czterech rdzeni.

Również AMD zapowiada technologię podobną do Turbo Boost, która być może zostanie nazwana Dynamic Performance Boost. Ma się pojawić w 6-rdzeniowych układach AMD Phenom II X6.

Dodatkowo, do niektórych nowych modeli Intela znów zawitała technologia hiperwielowątkowości (Hyper-Threading), pozwalająca na przetwarzanie dwóch wątków przez każdy rdzeń procesora. Inną nowością jest zintegrowanie z procesorem kontrolerów pamięci DDR3 (nowość w układach Intela) i szyny PCI Express, a nawet układu graficznego. Ten ostatni jest rozwinięciem dobrze znanego układu Intel GMA 4500HD i świetnie sobie radzi w zadaniach multimedialnych i biurowych. Niespecjalnie nadaje się do nowych gier, bo jego wydajność jest zbyt niska.

W przypadku grafiki zintegrowanej z procesorem należy się jeszcze jedna uwaga. Abyś mógł z niej skorzystać, musisz zaopatrzyć się w odpowiednią płytę główną wykorzystującą chipset H55, H57 lub Q57. Procesor ten będzie pracował także poprawnie na płycie z chipsetem P55, jednak wykorzystanie grafiki wbudowanej w procesor nie będzie możliwe.

Programy obciążają procesory w różny sposób – niektóre wykorzystują tylko jeden rdzeń procesora, inne – dwa rdzenie, a tylko niektóre potrafią wykorzystać wszystkie rdzenie (rysunki u góry). Procesory Intela z technologią Turbo Boost oferują jednak wyższą wydajność, ponieważ automatycznie zwiększają częstotliwość w zależności od obciążenia rdzeni (żółty kolor na rysunkach u dołu). Częstotliwość najbardziej rośnie w programach jednowątkowych, najmniej – przy wielowątkowych. By oszczędzić energię, nieużywane rdzenie są wyłączone.

Decyzja o wyborze procesora rzutuje na dobór płyty głównej i pamięci RAM. To z kolei przekłada się na potencjał rozbudowy komputera, możliwych wariantów jego ewolucji oraz kosztów samego zestawu. Zatem wybranie procesora ma o wiele poważniejsze konsekwencje niż mogłoby się wydawać.

Obecnie standardem jest procesor dwurdzeniowy, większość aplikacji potrafi wykorzystać jego cały potencjał. Dla przeważającej części osób właśnie taki układ jest optymalnym wyborem. Bardzo atrakcyjnie prezentują się układy AMD, których cena jest adekwatna do wydajności. Poza tym linia tych układów jest cały czas rozwijana, a do tego obywa się jak dotąd bez poważniejszych zmian podstawki (nowe procesory można instalować w starszych komputerach).

Z kolei w przypadku Intela wśród modeli dwurdzeniowych dużą popularnością cieszą się układy Core 2 Duo. Są droższe od procesorów AMD, ale też z reguły szybsze. Do poprawnej pracy procesory tej rodziny wykorzystują starsze pamięci DDR2, które dodatkowo są nieco tańsze niż współczesne DDR3. Niestety, rozwiązanie to jest przestarzałe i w przyszłości będziesz miał problemy z wymianą procesora czy dołożeniem pamięci RAM.

Obecnie najciekawszą propozycją są układy z rodziny Core i3, i5 oraz i7. Są bardzo wydajne, wyposażone w nowe technologie i w dodatku stwarzają możliwości rozbudowy. Jednocześnie jest to najdroższe rozwiązanie, bo płyty główne do tych procesorów są o 100–150 zł droższe niż do pozostałych.

Procesory ostatnio testowaliśmy przeszło rok temu. Wyniki opublikowaliśmy, w PC Formacie 3/2009. Od tego czasu zmieniło się bardzo dużo. Przede wszystkim pojawiła się nowa rodzina procesorów Intela oraz dwie nowe podstawki: LGA 1366 i LGA 1156. Co więcej, procesory z nowych linii przyniosły rewolucyjne wręcz zmiany. Trochę zmian nastąpiło także w procesorach AMD – wszystkie nowe układy współpracują z pamięciami DDR3 i są wykonane w nowym procesie technologicznym, co pozwoliło na wyprodukowanie modeli taktowanych wyższymi częstotliwościami.

Z szesnastu przetestowanych układów wyróżniają się nowe konstrukcje Intela. Konkurencyjne układy z podobnego przedziału cenowego plasują się tuż za nimi.

Na pierwszym miejscu pod względem wydajności znalazł się procesor Intel Core i5 750, co nie jest zaskoczeniem. Procesor ma cztery rdzenie taktowane nominalną częstotliwością 2,66 GHz. I choć nie wyposażono go w technologię Hyper-Threading, radzi sobie najlepiej ze wszystkimi zadaniami, zarówno tymi zaawansowanymi, jak i rozrywkowymi (gry). Dobre wyniki w grach są po części efektem zastosowania technologii Turbo Boost, która może zwiększyć częstotliwość rdzenia do maksymalnie 3,2 GHz.

Oczywiście na tak dobre osiągi ma także wpływ zintegrowany kontroler pamięci RAM o przepustowości 21 GB/s oraz zintegrowany kontroler szyny PCI Express x16. Takie rozwiązanie umożliwia szybszą wymianę danych między procesorem, kartą graficzną i pamięciami.

Pod względem wydajności drugim okazał się procesor AMD Phenom II X4 965 BE – w wielu testach radził sobie tylko nieznacznie gorzej od zwycięzcy. Cztery rdzenie bardzo dobrze radzą sobie w testach grafiki 3D, a także podczas kompresji audio i wideo. Dobra wydajność jest także wynikiem zastosowania sporej pamięci podręcznej poziomu drugiego i trzeciego.

• Nadal u dużej grupy ludzi stoją budy z LGA775, więc bardziej się opłaca wymienić proca na Q9550, niż całą platformę na Core i5. Q9550 nadal sobie świetnie radzi. Wspomniałbym też o tańszym Q6600. bakume
• Na dzień dzisiejszy nic nie jest w stanie zastąpić GPU z prawdziwego zdarzenia. Te procesory to dopiero początek, miejmy taką nadzieję. Myślę, że prawdziwą furorę zrobią 6-rdzeniowe procesory Gulftown. Mandrake
• Do gier najlepsze są układy dwurdzeniowe, ponieważ mają wysoki zegar, co jest teraz najważniejsze. Większość obecnych gier wykorzystuje maksymalnie dwa rdzenie, natomiast programy kilka. Szyman66

Kolejne pozycje pod względem wydajności zajmują pozostałe procesory Intel Core i5. I choć są to układy dwurdzeniowe, o ich wysokich pozycjach zadecydował Hyper-Threading i Turbo Boost oraz spora pamięć cache L2. Nie bez znaczenia jest też zintegrowany kontroler pamięci RAM oraz PCI Express x16.

Poza tym obydwa procesory otrzymały dodatkowe punkty za zintegrowaną grafikę. Część graficzna pracuje z częstotliwością 733 MHz, a wyjątkiem jest Core i5 661, w którym układ graficzny jest taktowany zegarem 900 MHz.

Mimo że nowe procesory Intela okupują czołówkę tabeli, trzeba wiedzieć, że nie jest to granica możliwości układów tego producenta. Oprócz nich w sprzedaży jest jeszcze model Core i5 670 oraz kilka modeli Core i7 (zakres cenowy to 1000–4000 zł). AMD w tym przedziale cenowym nie ma żadnych układów.

Każdy z testowanych procesorów pracuje z ustawieniami fabrycznymi, które gwarantują jego stabilne działanie. Oznacza to, że ma jeszcze pewien zapas mocy. Sprawdziliśmy, ile jeszcze z tego zapasu można uszczknąć podczas ręcznego podkręcania układów.

Pod tym względem najlepiej zaprezentował się układ Core 2 Duo E7600. Przy zastosowaniu klasycznego chłodzenia udało się nam zwiększyć jego częstotliwość z 3,06 GHz do 3,91 GHz. Dzięki tej własności procesor ten stanowi nie lada kąsek – jest o ponad 200 zł tańszy od modelu E8500, a po podkręceniu sporo od niego wydajniejszy. Całkiem dobrze znosiły overclocking także inne procesory AMD i Intela, których częstotliwości udało się podnieść o ponad 20 procent.

Warto wspomnieć o jeszcze jednej możliwości zwiększania wydajności procesorów, w których można ręcznie zwiększyć mnożnik, a nie tylko częstotliwość magistrali. Funkcja ta jest dostępna w procesorach AMD z serii Black Edition. Mnożnik jest też zwiększany w procesorach z rodziny Core i5, ale użytkownik nie ma na to większego wpływu, gdyż jest to realizowane automatycznie, przez technologię Turbo Boost.

Nowy, 32-nanometrowy proces technologiczny zastosowany w procesorach Core i5 oraz Core i3 wyraźnie daje o sobie znać. Platforma testowa z tymi układami zużywa relatywnie mało energii. Chociaż procesory podczas obciążenia nagrzewały się nawet do 66 stopni, to w spoczynku ich temperatura spadała do temperatury otoczenia. Oczywiście jest to efektem nie tylko procesu technologicznego. Układy są wyposażone w nowy system oszczędzania energii, który całkowicie odcina od zasilania nieużywane rdzenie. O dziwo, podobne temperatury w trybie bezczynności uzyskują procesory z serii Core 2 Duo i Core 2 Quad.

Dość słabo prezentują się pod tym względem układy firmy AMD, bo ich temperatura w spoczynku wynosiła około 31 stopni. Z drugiej strony układy tego producenta uzyskiwały niższe temperatury przy pełnym obciążeniu. Przy okazji zauważyliśmy, że przy nowej podstawce LGA 1156 (Core i3 oraz i5) uległ zmianie rozstaw otworów montażowych wentylatora, przez co nie pasują do nich starsze zestawy chłodzenia. Jeśli nawet masz wydajny i cichy zestaw chłodzący ze starego komputera, nie będziesz mógł go wykorzystać w nowym.

Opisy wybranych procesorów do 500 zł

Core i3 to najnowsza seria procesorów Intela. To układy ekonomiczne, choć cena najtańszego modelu powyżej 400 zł wcale na to nie wskazuje. W tej cenie użytkownik otrzymuje jednak nie tylko procesor dwurdzeniowy, ale także zintegrowany układ graficzny, który można wykorzystać na płytach z chipsetami H55/57. Dodatkowo, procesory z tej serii oferują technologię Hyper-Threading, dzięki której każdy rdzeń może przetwarzać dwa wątki jednocześnie. Różnią się jednak od droższych Core i5 tym, że nie oferują technologii Turbo Boost. Dzięki technologii produkcji 32 nm procesor mało się nagrzewa i pobiera niewiele energii.

Najszybszy układ z serii Athlon II, ma cztery rdzenie o częstotliwości 2,9 GHz. Jego wydajność jest trochę lepsza niż Core i3 530 z 1. pozycji w tej kategorii procesorów. Słabsza ocena wynika z większego poboru energii i wyższej temperatury. Pod tym względem lepiej wypadają energooszczędne Athlony II z literką „e” na końcu. Seria Athlon II jest bardzo zbliżona do Phenom II – również zapewnia zgodność z podstawkami AM2+ i pamięciami DDR2, zatem stanowi dobre rozwiązanie do rozbudowy komputera. Athlon II, w odróżnieniu od Phenoma II nie ma pamięci podręcznej trzeciego poziomu.

Procesor nietypowy, ponieważ wyposażony w trzy rdzenie, jednocześnie najszybszy model z serii Athlon II X3. Konstrukcja trzyrdzeniowa może wydawać się bezsensowna, bo do aplikacji wykorzystujących tylko dwa rdzenie jest to za dużo, a do wielowątkowych za mało. Okazało się jednak, że procesor ten, choć tańszy i pozornie słabszy niż Phenom II X2 555 (5. miejsce), ostatecznie okazuje się bardziej wydajny. Niestety, model 440 ma takie same wady, jak wiele innych układów AMD: maks. moc (TDP) na poziomie 95 W, co skutkuje dość wysoką temperaturą i relatywnie wysokim poborem energii.

Opisy wybranych procesorów do 750 zł

Ten czterordzeniowy procesor okazał się zdecydowanym liderem naszego testu. Nie przeszkodziła mu w tym starsza, 45-nanometrowa technologia produkcji, a co za tym idzie, nieco większy pobór energii i wyższa temperatura pracy, niż w przypadku nowych modeli z serii Core i5, wykonanych w technologii 32 nm. Układ nie ma kilku rozwiązań, spotykanych w nowych modelach z serii Core i5. Brakuje np. technologii Hyper-Threading, sprzętowego wsparcia dla szyfrowania AES czy wbudowanego układu graficznego. Jest natomiast Turbo Boost, dzięki której układ może automatycznie podnieść częstotliwość z 2,66 do 3,2 GHz.

To obecnie najszybszy procesor AMD, który pod względem wydajności plasuje się za Core i5 750. Osiągi są jednak wyraźnie słabsze, ale i cena około 80 zł niższa. Co ciekawe, w niektórych testach (konwersja do MKV, kompresja 7zip), procesor ten okazał się nawet lepszy, niż wspomniany intel. Cechuje się jednak jeszcze wyższym poborem energii. Phenom II X4 ma takie same cechy, jak wszystkie nowe układy AMD. Pasuje do podstawek AM3 i AM2+, ma wbudowany zarówno kontroler DDR3, jak i DDR2. Ponadto modele oznaczone jako Black Edition pozwalają na ręczne zwiększenie mnożnika, zazwyczaj o dwa stopnie.

Czterordzeniowy układ Intela poprzedniej generacji. Mimo że nowe serie Core i5 oraz Core i3 wydają się bardziej atrakcyjne, to Core 2 Quad, a także dwurdzeniowy Core 2 Duo na pewno nadal będzie się cieszył dużym powodzeniem. Wynika to z faktu, że w niemal wszystkich obecnie działających komputerach z układami Intela znajdują się płyty główne z podstawkami LGA 775, do których pasują m.in. właśnie te dwie serie procesorów. Oczywiście w przypadku nowego komputera zakup takiego procesora starej generacji mija się z celem, ponieważ nowe rodziny za taką samą cenę mają lepsze możliwości.