Sam rozpoznaj i napraw

Za każdym razem, gdy do komputera podłączasz prąd, wszystkie diody klawiatury powinny mrugnąć. Oznacza to, że przynajmniej część podzespołów płyty głównej działa poprawnie. Jeśli takiego błysku nie zauważysz, może to wskazywać na uszkodzenie zasilacza lub płyty głównej. Ponadto tuż po uruchomieniu komputera także kontrolki powinny się na chwilę zaświecić, co będzie wskazywało na prawidłową pracę płyty i procesora. Jeśli taki sygnał się nie pojawi, możesz podejrzewać o powodowanie problemów płytę główną lub procesor. Warto też korzystać z klawisza [Num Lock] do diagnozowania zawieszeń komputera. Gdy naciśniesz go kilkakrotnie podczas ładowania Windows, dioda Num Lock powinna się kilkakrotnie zaświecić i zgasnąć. Niekiedy trzeba poczekać kilka sekund na reakcję diody. Jeśli jednak nie zaświeci się w ogóle, wskazuje to na zawieszenie się komputera.

Komputer ma budowę modułową i rzadko się zdarza, że uszkodzeniu ulega większa liczba jego podzespołów. Jeśli popsuje się tylko jeden element, wystarczy go wymienić lub naprawić, by komputer odzyskał pełną sprawność. Wiele, pozornie poważnych, awarii możesz więc usunąć samodzielnie. Zyskasz na czasie i zaoszczędzisz pieniądze, które musiałbyś wydać na naprawę w punkcie serwisowym. Jeśli się jednak okaże, że naprawa przerasta twoje możliwości, przyda się twoja umiejętność diagnozowania – co powinno przyspieszyć naprawę wykonywaną przez pracowników punktu naprawczego.

Zdarzają się awarie objawiające się tym, że komputer w ogóle nie reaguje na włączanie. Przyczyną takich sytuacji bywają przede wszystkim dwa elementy: zasilacz komputera lub płyta główna. Uszkodzenie procesora jest mało prawdopodobne, bo dzięki zabezpieczeniom termicznym trudno go przegrzać. Wyjątek stanowią komputery poddawane ekstremalnemu overclockingowi, ale tego nie bierzemy pod uwagę.

Przyczyną braku reakcji na włączanie bywa uszkodzenie włącznika na przednim panelu obudowy komputera. Musisz wykluczyć taki powód usterki.

Nie odłączając komputera od zasilania, odkręć z tyłu obudowy śrubki mocujące lewą (patrząc od przodu komputera) pokrywę zewnętrzną obudowy, a następnie ją zdejmij. Jeśli twój komputer ma jednolitą pokrywę, odkręć wszystkie śrubki mocowania i zdejmij pokrywę.

Odszukaj złącze przedniego panelu na płycie głównej. Zwykle jest ono umieszczone w dolnym prawym rogu płyty głównej. Z reguły podłączone są do niego kolorowe przewody:

Odszukaj przewód oznaczony jako POWER SW lub przewód podłączony do pinów o tej nazwie. Odłącz go od złącza.

Za pomocą śrubokrętu z metalowym grotem zewrzyj na chwilę dwa sąsiadujące ze sobą piny PWR ON (komputer musi być zasilany). Rób to bardzo ostrożnie, by śrubokrętem nie dotknąć innych elementów płyty głównej.

Jeśli komputer wystartuje, będzie to oznaczało, że uszkodzony jest włącznik. Wyłącz komputer włącznikiem z tyłu obudowy albo wyciągnij kabel zasilania z gniazdka.

Na złączu panelu przedniego odszukaj przewód podłączony do pinów RST i odłącz go. Następnie końcówkę tę podłącz do pinów oznaczonych PWR ON. Będziesz mógł włączać komputer przyciskiem [Reset] umieszczonym na przednim panelu komputera.

Problemy z uruchomieniem komputera często wynikają z uszkodzenia zasilacza. Usunięcie takiej awarii bywa znacznie bardziej skomplikowane. Najlepiej zastąpić uszkodzony zasilacz nowym, sprawnym modelem. Bywa, że popsuty zasilacz uszkadza też inne podzespoły komputera. Dotyczy to zwłaszcza komputerów wyposażonych w starsze modele zasilaczy z dość słabymi systemami zabezpieczeń. Niestety, ten drugi przypadek jest znacznie trudniejszy do rozpoznania i kosztowniejszy w naprawie. Do diagnozowania awarii zasilacza jest potrzebny sprawny zasilacz (można go od kogoś pożyczyć), dzięki któremu łatwo sprawdzisz, czy pozostałe komponenty komputera działają poprawnie.

Odłącz od komputera wszystkie przewody. Odkręć śruby mocowania pokryw obudowy i zdejmij pokrywy.

Odłącz wszystkie wewnętrzne przewody zasilania. Zacznij od przewodów połączeniowych płyty głównej. Następnie kolejno odłączaj przewody zasilania napędów i ewentualnie karty graficznej:

Nie montuj nowego zasilacza w komputerze. Na razie podłącz tylko przewody zasilania do płyty głównej i karty graficznej. Połóż zasilacz koło otwartej obudowy komputera, by kable zasilacza nie były napięte:

Podłącz do komputera klawiaturę i monitor, a do nowego zasilacza – kabel zasilający. Włącznikiem z tyłu obudowy włącz zasilacz, a następnie spróbuj włączyć komputer.

Jeśli komputer się uruchomi, możesz mieć pewność, że twój zasilacz jest uszkodzony. Oddaj go do naprawy lub kup nowy o odpowiedniej mocy i właściwych liniach zasilających.

Wiele problemów z uruchomieniem peceta wynika z uszkodzenia płyty głównej. Charakterystycznym tego objawem jest brak obrazu na ekranie, brak postępów w inicjowaniu systemu operacyjnego, brak pojedynczego sygnału kontrolnego generowanego przez płytę główną po włączeniu komputera. Jeśli komputer po uruchomieniu wydaje piski i mimo to nie startuje, zapamiętaj sekwencję sygnałów dźwiękowych i porównaj ją z sygnałami podanymi w ramce „Sygnały płyty głównej”.

Wyłącz komputer, odłącz zasilanie i zdejmij obudowę. Następnie odłącz od płyty głównej wszystkie przewody komunikacyjne dysków twardych i napędów optycznych. Zabieg ten pozwoli wyeliminować wpływ innych urządzeń na działanie płyty głównej.

Zwróć uwagę na pozycję zworki resetującej pamięć CMOS. Znajdziesz ją w pobliżu bateryjki n na płycie głównej.

W instrukcji obsługi sprawdź położenie „robocze” zworki resetującej BIOS i skonfrontuj ją z ustawieniem zastanym na płycie głównej. Jeśli była w pozycji resetowania, przywróć jej ustawienia do pozycji domyślnej.

Spróbuj uruchomić komputer. Jeśli sytuacja się powtarza, wyłącz zasilanie komputera i zresetuj ustawienia BIOS-u za pomocą wymienionej zworki. Przełóż na piny 2–3 i odczekaj 15 sekund. Po tym czasie przywróć pierwotną pozycję zworki i spróbuj ponownie uruchomić komputer.

Jeśli nadal jedynym objawem aktywności komputera są kręcące się wentylatorki, pozostaje dalsze poszukiwanie uszkodzonego elementu.

W sporadycznych sytuacjach to właśnie pamięci powodują, że komputer nie chce wystartować. Zazwyczaj jest to spowodowane ich niekompatybilnością. Warto się upewnić, że przyczyną problemów nie są zainstalowane moduły.

Z gniazd pamięci wyjmij wszystkie dostępne moduły. W tym celu odciągnij na zewnątrz zatrzaski mocujące, po czym wyciągnij moduł pamięci.

Podłącz zasilanie do komputera i uruchom go. Jeśli usłyszysz komunikaty dźwiękowe oznaczające brak pamięci (patrz ramka „Sygnały płyty głównej”), możesz założyć, że źródłem problemów z uruchomieniem komputera są pamięci.

Wyłącz komputer, zamontuj tylko jeden moduł RAM. Podłącz zasilanie i spróbuj uruchomić komputer. Jeśli działa, może jest uszkodzony inny moduł pamięci albo moduły w dużej liczbie nie zgadzają się wzajemnie.

Powtarzaj kroki 2-3 dla każdego modułu RAM, aż do wykrycia wadliwej pamięci. Jeśli wszystkie pamięci w pojedynkę działają poprawnie, sprawdzaj je w konfiguracji parami, a następnie trójkami itd., aż do wykrycia zestawienia, w którym komputer się nie uruchamia.

Po wykryciu uszkodzonego modułu (modułów) pamięci oddaj go do naprawy albo dokup nowe moduły, najlepiej dokładnie takie same jak cała reszta pamięci w twoim komputerze.

Jeżeli przy braku pamięci nadal nie ma żadnej poprawy pracy komputera, można jeszcze sprawdzić kartę graficzną oraz procesor, choć te komponenty rzadko zawodzą.

Wyłącz komputer. Odłącz od karty graficznej przewód monitora oraz ewentualnie wewnętrzne zasilanie grafiki.

Wyjmij kartę graficzną ze złącza graficznego. Jeśli po próbie włączenia komputer zareaguje pojawieniem się sygnałów związanych z brakiem grafiki (jak w ramce „Sygnały płyty głównej”) niewykluczone, że uszkodzeniu uległa karta graficzna. Aby to sprawdzić, pożycz inną kartę graficzną i zamontuj ją w swoim komputerze.

Jeśli komputer nie działa nawet na innej karcie, pozostaje przetestowanie sprawności działania procesora. Jedynym sposobem jest jego wymontowanie i sprawdzenie w innym komputerze. Pamiętaj, że nie możesz zamontować w swoim komputerze innego, sprawnego procesora, bo może on ulec uszkodzeniu.

Jeśli twój procesor zadziała w innym komputerze, możesz go wykluczyć jako źródło awarii.

Jeśli drogą eliminacji wykluczysz z listy uszkodzonych elementów zasilacz, grafikę i procesor, jedynym winowajcą pozostaje płyta główna. Jeśli jest na gwarancji, oddaj ją do serwisu. Jeśli jest już po gwarancji, z reguły najtańszym rozwiązaniem jest zakup nowej płyty głównej współpracującej z podzespołami twojego komputera. Niestety płytę główną opłaca się naprawiać tylko wtedy, jeśli jest to bardzo drogi model.

Niestabilna praca komputera często wynika z niepoprawnego działania sterowników lub programów pracujących pod kontrolą systemu Windows. Jednak skupimy się na problemach sprzętowych. Procedura wykrywania wadliwego urządzenia jest podobna jak w przypadku w ogóle nieuruchamiającego się komputera. Jeśli jednak na komputerze uruchamia się system operacyjny, masz znacznie większe możliwości, bo możesz korzystać z wielu programów testowych ułatwiających wykrycie usterki.

Zasilacz może być przyczyną wielu błędów zupełnie niewskazujących na jego uszkodzenie. Przykłady takich usterek to pojawianie się cyklicznych błędów pamięci RAM, niestabilna praca karty graficznej (np. artefakty) czy procesora.

Jeżeli komputer zawiesza się podczas uruchamiania systemu operacyjnego, naciśnij podczas startu komputera klawisz [Del] (lub inny klawisz właściwy dla twojego komputera) i wejdź do BIOS-u. W sekcji Power odszukaj funkcję HardWare Monitor.

Przez kilka minut obserwuj wskazania mierników napięcia. Jeśli ich wahania wykroczą poza przewidziane normy (z reguły ±5 proc., a dla linii zasilających -5 V oraz -12 V jest to ±10 proc.), będzie to informacja wskazująca na ewidentne problemy z zasilaczem.

Jeśli system operacyjny ładuje się poprawnie, warto skorzystać z programu diagnostycznego dołączanego do płyty głównej (w naszym przykładzie jest to płyta Asusa). Wystarczy go zainstalować i uruchomić, a napięcia zasilania będzie można śledzić na bieżąco. Jest to o tyle wygodne, że możesz monitorować napięcia obciążonego komputera.

Ostatnią, najpewniejszą, ale wymagającą miernika elektrycznego, jest metoda bezpośredniego pomiaru napięć zasilających. Przy takich pomiarach niezbędna jest znajomość wyprowadzeń złącza zasilania płyty głównej oraz złączy molex (patrz tabelka „Wyprowadzenia zasilania”).

Czarną sondą dotknij końcówki z przewodem czarnym natomiast sondą czerwoną dotykaj aktualnie mierzonej końcówki przewodu o ustalonym kolorze. Napięcia dla poszczególnych kolorów znajdziesz w tabelce „Wyprowadzenia zasilania”. Pamiętaj, że podczas pomiaru napięć sondy miernika muszą pozostać nieruchome, by pomiar był dokładny. Napięcia przekraczające znormalizowane wartości (zbyt wysokie lub zbyt niskie) będą wskazywały na problemy z zasilaczem.

Wysokie temperatury (także w pomieszczeniu, np. latem) nie sprzyjają stabilności pracy komputera. Jeśli problemy występują już na etapie ładowania systemu operacyjnego, możesz skorzystać z prostych funkcji diagnostycznych umieszczonych w BIOS-ie.

Wejdź do BIOS-u komputera. Odszukaj funkcję HardWare Monitor. Na ekranie będziesz obserwował temperaturę procesora i płyty głównej. Jeśli w stanie spoczynku dla procesora przekracza ona 60 stopni lub dla płyty 50 stopni, będzie to wskazywało na problemy z chłodzeniem.

Jeśli problemy ujawniają się już po uruchomieniu Windows, temperatury podzespołów komputera możesz zmierzyć po ich obciążeniu. Dotyczy to szczególnie procesora, karty graficznej i dysków twardych.

Do obciążenia procesora użyj programu Prime 95, a do monitorowania – jednego z programów z naszej płyty CD. Jeśli temperatura któregokolwiek z rdzeni procesora przekroczy 60 stopni Celsjusza, będzie to wskazywało na problemy z chłodzeniem, choć wyjątkiem są układy Pentium 4, które nagrzewają się do 80–90 stopni.

Jeśli podejrzewasz, że przyczyną kłopotów jest zbyt wysoka temperatura, wyłącz komputer i zdejmij z niego obudowę. Sprawdź, w jakim stanie jest zestaw chłodzący procesor. Jeśli jest mocno zabrudzony, będziesz musiał go odkurzyć oraz nasmarować (np. płynem WD-40).

Przy okazji usuń starą pastę termoprzewodzącą z procesora i radiatora i nałóż nową. Załóż radiator na procesor i uruchom komputer. Sprawdź też, czy wentylator prawidłowo się obraca. Jeśli się blokuje, być może konieczna jest wymiana wiatraka albo całego zestawu chłodzącego.

W dalszej kolejności, np. za pomocą Riva Tunera, sprawdź temperaturę karty graficznej. Podczas obciążenia nie powinna przekraczać 80 stopni dla karty chłodzonej aktywnie lub 100 stopni dla karty chłodzonej pasywnie.

Jeśli temperatury grafiki są za wysokie, sprawdź stan czystości zestawu chłodzenia na karcie graficznej. Przyczyną może być też słaba cyrkulacja powietrza wewnątrz obudowy – w takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem będzie zamontowanie dodatkowego wentylatora usprawniającego obieg powietrza w obudowie.

Źle skonfigurowane pamięci RAM mogą także stanowić przyczynę niestabilnej pracy komputera. Jednym z podstawowych powodów jest mieszanie różnych modułów pamięci, błędne wykrycie parametrów pamięci przez BIOS płyty głównej albo brak kompatybilności pamięci z płytą główną.

Jeśli masz zainstalowanych kilka modułów pamięci, wyjmij je i pozostaw tylko jeden. W takiej konfiguracji popracuj na komputerze około 1 godziny. Jeśli problem się nie pojawi, zmień pamięć na inną. Rób tak, aż sprawdzisz wszystkie moduły pamięci, a później sprawdzaj je w konfiguracjach po 2 moduły itd., aż do wykrycia problemu (podobnie jak w rozdziale „Blokada pamięci”).

Uruchom komputer, a po starcie systemu – program CPU-Z. Przejdź do zakładki Memory i zanotuj wyświetlane tam wartości. Porównaj je z wartościami dla każdego z modułów podanymi w zakładce SPD. Jeśli się różnią (w pierwszej zakładce parametry są zawyżone), będziesz musiał skorygować ustawienia pamięci w BIOS-ie.

Jeżeli to nie pomaga, wydłuż cykle pracy DRAM Timing Selectable do wartości odpowiednich dla najwyższej częstotliwości odczytanej w programie CPU-Z, w zakładce SPD. Ustaw też najniższe dostępne taktowanie.

Jeśli mimo ustawienia takich parametrów błędy nadal się powtarzają, być może jeden z modułów jest uszkodzony. Aby się upewnić, przetestuj ich działanie programem Memtest.