Tanie granie

W artykule:

• Różnice między tanimi a drogimi kartami
• Charakterystyka tanich kart
• Na co zwracać uwagę przy zakupie taniej grafiki
• Opisy przetestowanych modeli
• Porównanie wydajności tanich kart graficznych

Chociaż do grania we współczesne gry zaleca się karty z przedziału 500–1000 zł, a nawet jeszcze droższe, to i tak największą popularnością cieszą się karty najtańsze. Wbrew powszechnej opinii także one nadają się do grania – mogą nie spełnić oczekiwań jedynie bardziej wymagających graczy.

Procesory graficzne (GPU) stosowane w tanich kartach korzystają z tych samych technologii co ich droższe odpowiedniki instalowane w wydajniejszych modelach. Mają jednak mniej jednostek funkcyjnych, takich jak tzw. shadery czy jednostki rasteryzujące. Od tych układów zależy prędkość obliczania i wyświetlania grafiki trójwymiarowej. Im jest ich mniej, tym niższa jest moc obliczeniowa procesorów graficznych, więc pogarsza się płynność wyświetlania animacji w grach.

Procesory na tanich kartach graficznych pracują z niższymi zegarami niż układy wykorzystywane w droższych konstrukcjach. To kolejny powód, dla którego mają ograniczone osiągi.

Słabszą wydajność tanich kart widać przede wszystkim w wysokich rozdzielczościach i w trybach graficznych z parametrami wyświetlania obrazu ustawionymi na maksimum. Jednak po zmniejszeniu rozdzielczości, nieznacznym ograniczeniu liczby efektów i po zrezygnowaniu z antyaliasingu nawet na tanich kartach można uzyskać płynność na akceptowalnym poziomie 30 klatek na sekundę, a nawet więcej.

Procesor graficzny to kluczowy element decydujący o wydajności karty graficznej, ale nie jedyny. Drugim jest rodzaj i szybkość zainstalowanej pamięci graficznej. W przypadku droższych kart dla graczy nie ma problemu, bo większość konstrukcji korzysta z najnowszych modułów GDDR5 . W tańszych rozwiązaniach spotyka się różne odmiany pamięci. Lepsze modele również mają GDDR5, ale ze względu na redukcję kosztów produkcji najtańsze konstrukcje są wyposażane w układy GDDR3, które teoretycznie są wolniejsze aż o połowę.

Niestety, wiele tanich kart ma szybki procesor, ale niedostosowane do niego, zbyt wolne pamięci. W efekcie takie karty mogą być mniej wydajne od modeli bazujących na nieco wolniejszym procesorze, ale wyposażonych w szybsze pamięci. Dlatego, dobierając kartę, trzeba zwracać uwagę na kombinacje tych dwóch elementów. Najlepszym wyborem będzie kupno konstrukcji z szybkim GPU oraz z pamięciami GDDR5. Taka konfiguracja pozwoli na optymalne wykorzystanie potencjału procesora graficznego.

Tanie karty graficzne mają kilka zalet, których nie znajdziesz w drogich i wydajnych modelach. Przede wszystkim nie trzeba z ich powodu zmieniać zasilacza na bardzo wydajny, nowoczesny model. Nie trzeba też podłączać dodatkowych linii zasilania do karty. Dzięki temu takie grafiki nadają się do starszych komputerów. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, czy płyta główna komputera jest wyposażona w złącze PCI Express x16. Jeśli go brak, to niestety nie będzie możliwości zainstalowania w komputerze żadnej nowoczesnej karty graficznej.

Niektóre tanie karty graficzne są niskoprofilowe – niższe od normalnych kart o blisko połowę (patrz zdjęcie w prawym dolnym rogu strony). Często są wyposażone w dodatkowe, krótkie śledzie, którymi można zastąpić duże, montowane fabrycznie. Po takiej zmianie można kartę zainstalować w obudowach typu slim czy SFF (Small Form Factor). Dzięki temu modele niskoprofilowe idealnie się nadają do komputerów typu media center i małych komputerów biurowych.

• DOBRA WYDAJNOŚĆ Karta graficzna musi mieć na tyle dużą moc obliczeniową, by w grach, w które grasz, i w zadanej rozdzielczości osiągała prędkość wyświetlania na poziomie co najmniej 30 klatek na sekundę.
• ZESTAW ZŁĄCZY Karta musi mieć analogowe wyjście D-Sub do podłączenia starszego monitora, a także wyjście cyfrowe, np. DVI. Jeśli ma być stosowana w komputerze multimedialnym, wskazane jest wyjście HDMI, przesyłające obraz oraz dźwięk.
• PAMIĘĆ Karta graficzna musi być wyposażona w co najmniej 512 MB pamięci graficznej. Najlepiej, by była to pamięć typu GDDR5. Szyna do komunikacji z pamięcią powinna mieć szerokość co najmniej 128 bitów.
• WYMIARY I CHŁODZENIE Dobierz wielkość karty graficznej do posiadanej obudowy. Jeśli masz małą obudowę typu slim lub SFF, kup kartę niskoprofilową. Zwróć też uwagę na chłodzenie, które musi być niezbyt duże, a zarazem wydajne.

Mniejszy pobór energii przez kartę wiąże się też ze zmniejszoną emisją ciepła przez procesor graficzny, dzięki czemu kartom wystarczają nieduże zestawy chłodzenia. Oczywiście nieco wydajniejsze modele mają duże, zajmujące podwójną ilość miejsca w obudowie układy chłodzenia. Z drugiej strony, wolnoobrotowy wentylator w takim powiększonym zestawie chłodzącym jest prawie niesłyszalny. Kartom takim nie przeszkadzają w pracy nie najlepsze warunki cyrkulacji powietrza wewnątrz obudowy.

Na tanich kartach można bez przeszkód stosować chłodzenie pasywne. Zamiast standardowego układu z wentylatorem wystarczy zastosować duży radiator. Rozwiązanie takie przypadnie do gustu osobom próbującym skompletować możliwie najcichszy komputer. Niestety wydajne układy chłodzenia pasywnego są sporo droższe od chłodzenia zawierającego wentylatory. W efekcie karty z fabrycznie zainstalowanym chłodzeniem pasywnym są na tyle drogie, że obejmuje je już wyższy segment cenowy.

Wszystkie nowoczesne układy graficzne potrafią wyświetlać obraz o rozdzielczości Full HD, a nawet 2560x1440 czy 2560x1600. Jednak ze względu na ograniczoną wydajność w grach tanie karty będą najlepiej współpracowały z monitorami o niezbyt dużych przekątnych i rozdzielczościach nie większych niż 1680x1050 pikseli. Przy takich ustawieniach karty z najniższego pułapu cenowego radzą sobie całkiem dobrze z wyświetlaniem gier, a animacja zachowuje odpowiednią płynność (tj. minimum 30 klatek na sekundę). Zatem dla właścicieli starszych monitorów ekonomiczna karta graficzna będzie najlepszym wyborem, tym bardziej że konstrukcje z tej grupy mają przynajmniej jedno złącze starszego typu – analogowe D-Sub stosowane w tanich lub starszych monitorach. Kartom tym nie brakuje też nowszych złączy, jak HDMI czy DVI. Dwa wyjścia cyfrowe w zupełności powinny wystarczyć praktycznie każdemu użytkownikowi oraz graczowi.

Przetestowaliśmy osiem kart graficznych, których cena nie przekracza 300 zł. Sprawdziliśmy, które z tych najtańszych układów nadają się do grania, a które znajdą zastosowanie jedynie w komputerach biurowych lub multimedialnych.

Jeśli myślisz o zakupie taniej karty graficznej do grania, bierz pod uwagę konstrukcje, które zajęły pięć pierwszych miejsc. Karty z dalszych miejsc naszego testu będą nadawały się tylko do starszych gier, i to wyświetlanych w niskich trybach graficznych.

Z otrzymanych wyników wyraźnie wynika, że pierwsze trzy modele całkiem nieźle sobie radzą nawet w nowych grach, ale najwyżej w rozdzielczości 1680x1050. Przejście na wyższy tryb powoduje w wielu grach spadek płynności poniżej 30 klatek na sekundę. Jeszcze bardziej widoczne są spadki po włączeniu wygładzania krawędzi (antyaliasingu). Optymizmem nie napawają wyniki z aplikacji, które wykorzystują w zaawansowanym stopniu funkcje teselacji zaszyte w bibliotekach DirectX 11.

Prędkość wyświetlania animacji w grach na poziomie 30 klatek na sekundę jest dla wielu osób pułapem granicznym, wskazującym na akceptowalną płynność animacji. Mniejsza prędkość wyświetlania staje się uciążliwa. Warto jednak wiedzieć, że dla gier sieciowych wiele osób wymaga od karty dwukrotnie większej płynności (60 klatek na sekundę) po to, by np. celowanie w przeciwników było jeszcze precyzyjniejsze. Do takich gier trzeba kupić znacznie droższą kartę.

Na podium znalazły się karty bazujące na najszybszych układach, jak AMD Radeon HD 6670, 6570 i Nvidia GeForce GT 430. Nie obyło się tu jednak bez niespodzianek. Choć układy z serii Radeon HD 6670 i 6570 pod względem budowy są identyczne, to jednak model HD 6670 pracuje z wyższą częstotliwością, co powinno mu zapewnić miejsce na pierwszej pozycji. Tak się jednak nie stało, a to przez zastosowanie na karcie znacznie wolniejszych pamięci. Przede wszystkim sama szyna pamięci jest taktowana niższą częstotliwością, bo zaledwie 667 MHz (w przypadku Radeona HD 6570 jest to 1000 MHz). Dodatkowo efektywna częstotliwość zastosowanych układów GDDR3 to 1334 MHz, a układów GDDR5 około 4000 MHz. W efekcie prędkość wymiany danych w szybszej karcie jest ograniczana szyną pamięci. Karcie Vertex3D Radeon HD6670 nie pomogła nawet pojemność zainstalowanej pamięci, która jest o połowę większa niż w wypadku lidera naszego zestawienia, modelu Sapphire Radeon HD6570.

Generalnie różnice w wydajności między tymi dwiema konstrukcjami wynoszą od 8 do 35 procent. W praktyce nie są one zbyt wielkie – od jednej klatki do blisko 13 klatek na sekundę, w zależności od gry i rozdzielczości.

Warto wspomnieć o tym, że w sprzedaży dostępne są karty wyposażone w układy Radeon HD 6670 oraz pamięci GDDR5. Taka konstrukcja z pewnością zajęłaby pierwszą lokatę w naszym teście. Jednak ze względu na ceny wyższe o blisko 100 zł od naszego lidera, karty o takim wyposażeniu nie dostały się do naszego zestawienia.

Między kartami z procesorami graficznymi AMD ulokowała się konstrukcja firmy MSI wykorzystująca ekonomiczny, nie najnowszy już układ Nvidia GeForce GT 430. Podobnie jak konkurenci, karta obsługuje pakiet bibliotek graficznych DirectX 11.

Testowany model MSI wyróżnia jeszcze jedna cecha – ma on pamięć graficzną o pojemności 1 GB, a mimo tego cena karty została bardzo dobrze dobrana do jej możliwości. Dzięki temu konstrukcja MSI GeForce GT430 otrzymała wyróżnienie za relację wydajności do ceny. Na dobrą pozycję karty miało wpływ także to, że częstotliwości pracy procesora graficznego i pamięci zostały fabrycznie podkręcone, co pozwoliło na uzyskanie odpowiednio większej wydajności.

Jednak karty z procesorami GeForce GT 430 nie w każdym wypadku prezentują się tak atrakcyjnie. Dobrym przykładem jest tu model Gigabyte GV-N430OC-1GL, w którym zarówno procesor, jak i pamięci pracują z niższymi częstotliwościami, choć również podkręconymi w stosunku do nominalnych ustawień rekomendowanych przez producenta układu graficznego.

Wszystkie testowane karty cechują się znikomym poborem prądu. Z naszych testów wynika, że cały komputer przy maksymalnym obciążeniu karty graficznej miał moc nie większą niż 169 watów (MSI GeForce GT430), i to przy użytym bardzo wydajnym procesorze oraz macierzy RAID w platformie testowej. Wynika z tego, że najbardziej prądożerna karta naszego testu miała moc nie większą niż 67 W. Inną konkluzją jest to, że nawet 350-watowe zasilacze, i to te niemarkowe, są w stanie sprostać wymaganiom narzucanym przez taką kartę graficzną.

Potwierdziła się reguła co do emisji ciepła przez tanie karty. W testowanych modelach, dzięki zastosowaniu większych i skuteczniejszych schładzaczy, temperatura nigdy nie przekroczyła 68 stopni Celsjusza, i to przy maksymalnym obciążeniu przetwarzaniem grafiki 3D.

Pełnowymiarowa karta, z chłodzeniem wymagającym dwóch wolnych slotów. Zastosowanie takiego chłodzenia pozwoliło na utrzymanie temperatury w ryzach – pod obciążeniem nie przekraczała 55 stopni Celsjusza, a cały układ chłodzenia nadal pozostawał niemal niesłyszalny. Karta ta została wyposażona w szybkie pamięci GDDR5, które pracują z częstotliwością 1000 MHz (efektywnie 4000 MHz), w rezultacie przepustowość szyny pamięci wynosi 59,6 GB/s. Dzięki temu rozwiązaniu szybkość procesora nie jest ograniczana przez ten element karty. Zaowocowało to dobrymi osiągami w grach, lepszymi nawet od karty korzystającej z szybszego układu Radeon HD 6670.

Karta wykorzystująca układ Nvidia GeForce GT 430, konkurencyjny dla rozwiązań AMD z tego samego segmentu cenowego. Jest to uboższa wersja popularnego układu oznaczonego jako GTX 460. Model GT 430 ma mniejszą liczbę shaderów oraz dość mocno ograniczoną liczbę jednostek rasteryzu- jących i cieniujących. Ta ostatnia cecha daje znać o sobie w niektórych grach dość znacznym spadkiem wydajności. Generalnie karta wyróżnia się kilkoma pozytywnymi cechami: dość pokaźnie podkręconymi częstotliwościami pracy oraz zmniejszoną wersją systemu chłodzenia Twin Frozr. I choć konstrukcja pobiera nieco więcej prądu niż lider zestawienia, to ani temperatury, ani hałas nie przekraczają akceptowalnych progów.

Konstrukcja bazująca na szybszej od Radeona HD 6570 odmianie układu graficznego, którego wydajność jest wynikiem zwiększonej częstotliwości. Niestety, w tym przypadku nie wpłynęło to dobrze na osiągi, ponieważ w karcie tej zastosowano sporo wolniejsze pamięci GDDR3. Przy taktowaniu szyny pamięci zegarem 667 MHz jej przepustowość została ograniczona do 19,88 GB/s. Zatem jest blisko trzykrotnie niższa niż w karcie z 1. miejsca. Odbiło się to negatywnie na osiągach, w rezultacie karta zajęła dopiero trzecie miejsce. Należy także wspomnieć o niewielkich problemach z wyświetlaniem obrazu, które pojawiały się w oknie logowania systemu Windows (później znikały). To nie świadczy zbyt dobrze o jakości wykonania testowanego egzemplarza.

Jest to trzecia karta na tak wysokiej pozycji, wykorzystująca procesor graficzny AMD. Jego architektura wywodzi się z układów Radeon HD 6670. Ma jednak jeszcze mniej jednostek cieniujących (400 zamiast 480) i jednostek teksturujących (20 zamiast 24), co wpłynęło na obniżenie wydajności karty. Plusem jest jednak to, że w tym modelu firma Gigabyte zadbała o podniesienie częstotliwości pracy, zarówno procesora graficznego, jak i szyny pamięci. Dzięki temu karta wypada lepiej niż podobne konstrukcje wykorzystujące nominalne ustawienia. Takie rozwiązanie wymagało zastosowania odpowiednio dużego zestawu chłodzenia, mającego rozpraszać wytwarzane ciepło.

Druga karta w naszym zestawieniu bazująca na procesorze graficznym GeForce GT 430. Tak jak konstrukcja MSI, również ona cechuje się podkręconymi częstotliwościami pracy w stosunku do konstrukcji referencyjnych. Dzięki temu w wielu grach, ale w niskich rozdzielczościach, karta wyświetla grafikę z szybkością ponad 30 kl./s. Warto zaznaczyć, że ustawione częstotliwości są mniejsze, niż ma to miejsce w karcie firmy MSI, więc również osiągi karty są niższe (ale cena samej karty nieco wyższa). Karta ma także niskoprofilową konstrukcję, dzięki czemu może być stosowana w małych komputerach. Z drugiej strony zastosowano w niej dwuslotowe chłodzenie z dwoma wentylatorami, które nie zmieści się w każdej obudowie.

Karta ta wykorzystuje procesor starszej generacji, zatem nie obsługuje efektów graficznych z najnowszych bibliotek DirectX 11. Jest to niewielka strata, bo karty z tego segmentu cenowego i tak nie są w stanie wyświetlać płynnie obrazu zawierającego wszystkie nowoczesne efekty graficzne. Jednak w przeciwieństwie do kart z następnych miejsc model ten cechuje się nieco większą wydajnością, pozwalającą na używanie karty nawet w grach. Wyższa wydajność jest wynikiem zwiększonych przez producenta częstotliwości pracy, zarówno shaderów, jak i samego rdzenia graficznego. W związku z tym producent zastosował też powiększony, skuteczniejszy zestaw chłodzenia.

Karta o bardzo słabej wydajności, do zastosowań w komputerach biurowych lub ewentualnie multimedialnych. Jest to konstrukcja niskoprofilowa, z małym, jednoslotowym systemem chłodzenia, więc bez przeszkód można ją stosować w małych obudowach. Jeśli chodzi o zastosowanie karty do współczesnych gier, to prezentuje się ona słabo – w naszych testach rzadko osiągała szybkość powyżej 20 klatek na sekundę. Zatem karta będzie się dobrze sprawdzała jedynie w starszych grach, i to uruchamianych w niskiej rozdzielczości. Model ten ma jednak zestaw wszystkich wyjść wideo, zatem można do niego podłączyć np. telewizor. Jednak nawet mimo tej zalety, naszym zdaniem cena tej karty została ustalona zbyt wysoko.

Najwolniejsza karta w naszym teście. Pod względem wydajności jest tylko nieznacznie lepsza od zintegrowanego z procesorami Intela układu HD Graphics 3000. Na taki stan złożyły się 64 jednostki cieniowania, zaledwie 4 potoki rasteryzujące oraz 64-bitowa szyna pamięci. Przy taktowaniu zegarem o częstotliwości 535 MHz karta oferuje przepustowość na poziomie zaledwie 8,6 GB/s. Ciekawe, że tak słaba karta została wyposażona aż w 1 GB pamięci graficznej, co w tym przypadku jest zdecydowanie na wyrost. Generalnie konstrukcja nie nadaje się do grania, chyba że w bardzo stare gry. Jej głównym zastosowaniem są komputery biurowe lub multimedialne. Niestety, cena karty przy uwzględnieniu słabej wydajności jest zdecydowanie za wysoka.