Nierzadko cały namysł nad pamięcią operacyjną nowego peceta sprowadza się do ustalenia jej wielkości. Nie ma w tym nic dziwnego, bo to przecież najważniejszy parametr, ale znajomość innych cech RAM-u pozwoli na lepszy wybór. Ponieważ ta wiedza wydaje się niezbyt rozpowszechniona, postanowiliśmy zebrać informacje przydatne i w czasie zakupów, i przy zwiększeniu wydajności już posiadanej maszyny – nasze porady wsparliśmy testem praktycznym, ilustrującym poruszane w artykule zagadnienia.
Wspomniane kryterium pojemności ogranicza się właściwie do stwierdzenia: 4 GB to dziś absolutne minimum (część gier się nie uruchomi), 8 GB jest przyzwoitym standardem, a 16 GB pozwala nie przejmować się apetytem aplikacji i gier na RAM. Nie zapominajmy też, że pamięć to najłatwiejsza rzecz do rozbudowy i przeważnie wymaga jedynie dokupienia kolejnych modułów (wyjątek stanowią płyty główne wyposażone w dwa gniazda i w pełni obsadzone – w takiej sytuacji konieczna jest wymiana). Tym bardziej więc w sytuacji nieco bardziej napiętego budżetu lepiej na początek kupić mniej pojemne, ale za to lepsze pamięci DDR4. W tym miejscu ważna jest następująca uwaga: jeśli planujemy podkręcanie, wybierajmy modele z radiatorami, bo wbrew pozorom pamięć także potrafi się mocno nagrzać. Z drugiej strony nie ma też co przepłacać, jeśli ogranicza nas np. chipset (o tym w dalszej części artykułu).
Na wzmiankę zasługują procesory z wbudowaną kartą graficzną, gdyż w takiej konfiguracji w związku z brakiem przeznaczonej do tego celu pamięci układy te korzystają z RAM-u. W takiej sytuacji przepustowość ma większe znaczenie, gdyż szybsze moduły wyraźnie poprawią możliwości tych GPU, których wydajność wystarcza do gier e-sportowych – chodzi tu o procesory z wbudowaną kartą Radeon Vega (w przypadku CPU Intela ma to marginalny oddźwięk).
CL – jak spóźniać się mniej
Zacznijmy od nazewnictwa – bo choć spójne, to może być mylące – i paru prostych, acz przydatnych działań arytmetycznych. Jako przykład posłużą nam oznaczenia pamięci użytych w teście. Są to moduły firmy Patriot z rodziny Viper Steel w wersji 2x8 GB i 2x16 GB. Te pierwsze mają na pudełku napis PC4-35200 4400 Hz, który de facto jest zdublowaniem – acz przydatnym – tej samej informacji. Otóż pierwszy człon nazwy informuje nas o teoretycznej maksymalnej przepustowości wyrażonej w megabajtach na sekundę (tu 35 200 MB/s), a drugi o liczbie transferów w ciągu sekundy. Nie jest to rzeczywista częstotliwość pracy – choć dla uproszczenia tak się mówi – gdyż pamięci DDR w każdym cyklu zegara dokonują dwóch transferów (to właśnie oznacza skrót DDR: Double Data Rate), więc faktyczne taktowanie wynosi 2200 MHz (świetnie to pokazują programy diagnostyczne, np. CPU-Z w polu DRAM Frequency podaje odczyt realnego taktowania).
Magistrala pamięci ma szerokość 64 bitów, czyli 8 bajtów. Policzmy więc: 8 bajtów x 2200 MHz (takie jest taktowanie) x 2 (w każdym cyklu dwa transfery) = 35 200 megabajtów na sekundę. Proste, nieprawdaż? Drugą metodą informowania o szybkości pamięci jest zapis DDR4-4400 (bez żadnych jednostek), więc z tego zapisu wnosimy, że częstotliwość taktowania wynosi połowę liczby stojącej za myślnikiem – w tym przypadku jest to 2200 MHz.
Skomplikujmy więc nieco te rachunki, pytając o to, ile wynosi opóźnienie CL wyrażone w nanosekundach (patrz ramka Bajka o CL, czyli skąd się biorą opóźnienia). W tym celu musimy znać wartość timingów – dla testowanego zestawu 2x8 GB wynoszą one to 19-19-19-39 przy DDR4-4266. Najpierw więc ustalamy, ile czasu zajmuje jeden cykl zegarowy, a następnie mnożymy go przez wartość parametru CL. Dzielimy więc sekundę na 2133 MHz – co daje 0,468 ns – a następnie mnożymy przez 19. Wynik to 8,9 ns. Ten wzór można zapisać jako ułamek, który w liczniku ma iloczyn 2 * 1000 * CL, a w mianowniku liczbę stojącą po myślniku w określeniu DDR4. W naszym przykładzie opóźnienie wyniesie: 2 * 1000 * CL / 4266. Osoby czujące wstręt do mnożenia mogą spojrzeć na dość bogate zestawienie obliczonych już parametrów w Wikipedii ( www.pcformat.pl/u/3562) lub skorzystać z kalkulatora online: https://notkyon.moe/ram-
latency.htm.
Obliczona w ten sposób wartość służy do określenia, którymi ustawieniami warto się interesować, a które raczej nie wpłyną pozytywnie na wydajność. Jeśli więc mamy DDR4-3200 przy CL 14 i DDR4-3600 przy CL 16, to teoretycznie są to ustawienia bardzo sobie bliskie.
Zacznijmy od nazewnictwa – bo choć spójne, to może być mylące – i paru prostych, acz przydatnych działań arytmetycznych. Jako przykład posłużą nam oznaczenia pamięci użytych w teście. Są to moduły firmy Patriot z rodziny Viper Steel w wersji 2x8 GB i 2x16 GB. Te pierwsze mają na pudełku napis PC4-35200 4400 Hz, który de facto jest zdublowaniem – acz przydatnym – tej samej informacji. Otóż pierwszy człon nazwy informuje nas o teoretycznej maksymalnej przepustowości wyrażonej w megabajtach na sekundę (tu 35 200 MB/s), a drugi o liczbie transferów w ciągu sekundy. Nie jest to rzeczywista częstotliwość pracy – choć dla uproszczenia tak się mówi – gdyż pamięci DDR w każdym cyklu zegara dokonują dwóch transferów (to właśnie oznacza skrót DDR: Double Data Rate), więc faktyczne taktowanie wynosi 2200 MHz (świetnie to pokazują programy diagnostyczne, np. CPU-Z w polu DRAM Frequency podaje odczyt realnego taktowania).
