Cyfrowa biblioteka

Jutro (16 czerwca) zostanie zamknięta tymczasowa biblioteka cyfrowa National Emergency Library (NEL). Kiedy była otwierana, jako datę zakończenia programu podawano 30 czerwca br. Biblioteka wraca do wypożyczania książek cyfrowych na wcześniejszych zasadach.

Presja prawna

Wcześniejsze zamknięcie programu National Emergency Library to efekt nacisku czterech wydawców, którzy zapowiedzieli pozew przeciwko Archiwum Internetowemu (Internet Archive, IA). Są to koncerny wydawnicze Hachette, HarperCollins, John Wiley & Sons oraz Penguin. Krytykują one koncepcję NEL jako naruszającą prawa autorskie twórców i prawa majątkowe wydawców.

Wszystko zaczęło się w marcu br., kiedy w związku z epidemią Covid-19 coraz szerzej wprowadzano izolację społeczną, zalecając pracownikom, studentom i uczniom pozostanie w domach. Wtedy to Archiwum Internetowe ogłosiło, że tymczasowo znosi ograniczenia dotyczące udostępniania książek cyfrowych, według których każdą zeskanowaną pozycję jedna osoba może wypożyczyć na 14 dni.

Szara strefa czytelnicza?

W związku z kontrowersjami wokół programu do sporu włączyło się także Stowarzyszenie Wydawców Amerykańskich (Association of American Publishers). Wątpliwości wzbudziło darmowe i nielimitowane udostępnienie 1,4 mln książek, co przedstawiciele gildii autorów (Autors Guild) uznali za postępowanie identyczne do działania stron pirackich. Do zasobów IA należą bowiem nie tylko skany wydawnictw z domeny publicznej, ale też zdigitalizowane książki współczesnych autorów. Darmowe ich udostępnienie miało pozbawić twórców oraz wydawców należnych im przychodów.

Wsparcie w nauce

Jak jednak podkreślono na blogu IA, uruchomienie National Emergency Library miało w tym wyjątkowym okresie pomóc m.in. w nauce zdalnej oraz prowadzeniu badań. Archiwum Internetowe jest organizacją non-profit, która obrała sobie za cel zbudowanie gigantycznej biblioteki cyfrowej. Swoją działalność prowadzi dzięki darowiznom, a zgromadzone treści udostępnia na ściśle określonych zasadach.

Program NEL był jednorazową propozycją na wyjątkowe czasy, w których wiele organizacji – firmy, twórcy aplikacji czy serwisy streamingowe – decydowało się odejść od standardowych procedur działania. Analiza aktywności użytkowników IA pokazała, że większość osób wypożyczała w tym okresie cyfrowe publikacje na bardzo krótki czas. W związku z tym postanowiono o wprowadzeniu nowej usługi tymczasowego dostępu awaryjnego HathiTrust (niekomercyjnej biblioteki cyfrowej).

Archiwum Internetowe liczy na to, że wcześniejsze zamknięcie NEL skłoni wydawców do wycofania pozwu przeciwko organizacji. A jednocześnie ma nadzieję, że zostaną dopracowane niekwestionowane prawne zasady tworzenia i funkcjonowania bibliotek cyfrowych.

fot. geralt – Pixabay