Nowa pamięć komputera

Zanim przystąpisz do rozbudowy RAM-u, sprawdź, jakiego rodzaju pamięć jest zainstalowana w komputerze. Powinieneś też wiedzieć, ile pamięci już masz, i określić, ile chcesz mieć. Jeśli uruchamiasz w komputerze najnowsze gry albo programy do opracowywania grafiki, które potrzebują naprawdę sporo pamięci, powinieneś mieć nie mniej niż 2 GB RAM-u. Pamięć o pojemności 4 GB pozwoliłaby na jeszcze lepszą wydajność w takich zastosowaniach, ale… w większości komputerów byłaby niewykorzystana. Współczesne systemy 32-bitowe, Windows Vista i Windows XP, nie potrafią używać więcej niż 3,5 GB pamięci. Ograniczenie to nie dotyczy 64-bitowych odmian tych systemów, ale problemy z odnalezieniem sterowników do urządzeń, zwłaszcza starszych, powodują, że większość osób wciąż pozostaje przy 32 bitach. Przyjmijmy więc, że zwiększamy pamięć komputera do 2–3 GB RAM-u.

W przypadku pamięci RAM, szczególnie pracujących w trybie dual channel, instalowanie modułów o identycznych parametrach jest niezwykle istotne. Mieszanie ich może spowodować pogorszenie stabilności komputera. Dotyczy to szczególnie chipsetów, takich jak VIA czy SIS. Z kolei starsze chipsety Intela reagują w ten sposób, że na różnych pamięciach nie uruchamiają trybu dwukanałowego, ale dzięki temu poprawia się stabilność komputera.

Przy rozbudowie pamięci warto sprawdzić kilka szczegółów, które wyświetla program CPU-Z (do pobrania ze strony www.cpuid.com). To nieskomplikowane narzędzie w zasadzie wystarczy do poprawnego dobrania pamięci. Uruchomienie programu trwa kilkanaście sekund. W tym czasie jest wykrywany rodzaj i parametry procesora, płyty głównej oraz pamięci. CPU-Z nie instaluje sterowników ani nie kopiuje plików, więc skorzystanie z niego nie nastręcza praktycznie żadnych problemów.

Podczas rozbudowy pamięci najważniejsze jest ustalenie, z jakim rodzajem modułów współpracuje płyta główna komputera. Trzeba sprawdzić, czy są to DDR2, starsze DDR czy może SDRAM, których świetność minęła kilka lat temu.

Po wyświetleniu głównego okienka CPU-Z wybierz zakładkę Memory.

W grupie General uzyskasz informację o typie pamięci zainstalowanej w komputerze. W naszym przykładzie jest to pamięć DDR2.

Jeśli komputer ma inny typ pamięci, np. SDRAM, rozbudowa może się okazać bardzo droga. Pamięci tego rodzaju kosztują nawet 800–900 zł za moduł 1 GB. Zdecydowanie tańsze są moduły o mniejszej pojemności, np. za moduł 512 MB trzeba zapłacić 170–360 zł.

Obecna sytuacja na rynku to najlepszy moment na rozbudowę starszych pamięci typu DDR. Moduły są jeszcze dość łatwo dostępne, a ich ceny tylko nieznacznie wyższe niż produktów nowszej generacji, tj. DDR2. Należy się spodziewać, że podaż pamięci DDR będzie się stopniowo zmniejszała, a jednocześnie ceny będą nieco rosły.

Pamięć DDR2 jest teraz najtańsza. Prawdopodobnie przez najbliższy rok nic się pod tym względem nie zmieni, bo nowe pamięci DDR3 dopiero zaczęły się pojawiać.

Kolejna ważna informacja to wielkość pamięci, a szczególnie pojemność każdego z zainstalowanych w komputerze modułów.

W programie CPU-Z, w zakładce Memory, w polu Size zobaczysz ogólną pojemność RAM. Jeśli jest to 512 MB lub mniej, rozbudowa pamięci jest nieodzowna. Przy 1 GB (1024 MB) system Windows XP pracuje już całkiem poprawnie, ale najbardziej obciążające programy z pewnością będą działały szybciej na 2 GB (2048 MB).

Sprawdź, jaki masz układ modułów. Do tego również możesz wykorzystać CPU-Z. Przejdź do zakładki SPD i wybierając kolejne pozycje z listy Memory Slot Selection, obserwuj pozostałe pola programu, szczególnie pole obok listy. Jeśli przy niektórych slotach (gniazdach) pojawi się napis Empty, oznacza to wolny slot.

W zakładce SPD możesz też odczytać dodatkowe informacje o zainstalowanych modułach, które pomogą podjąć właściwą decyzję przy zakupie nowych pamięci. W polu Max Bandwidth sprawdź szybkość każdego modułu pamięci. W naszym przykładzie jest to moduł pamięci PC2-5300(pracujący z częstotliwością 333 MHz).

Dla określonej częstotliwości (w naszym przykładzie 333 MHz), w sekcji sprawdź opóźnienia pamięci 333 MHz.

Zdarza się, że podczas wykrywania sprzętu przez CPU-Z jedna z usług systemowych nie działa prawidłowo. W takiej sytuacji program wyświetla komunikat ostrzegawczy o braku możliwości odczytania ustawień. Zdarza się to również przy uruchamianiu CPU-Z z zamapowanego dysku sieciowego albo wtedy, gdy ustawienia w BIOS-ie komputera powodują podkręcenie jego komponentów. Czasami pomaga ponowne uruchomienie programu. Niekiedy należy przestawić w BIOS-ie parametry pamięci na wartości domyślne.

Jeśli masz wolne gniazda pamięci, można dołożyć jeden lub dwa moduły.

Najlepiej kupić dwa moduły takiego samego typu, jaki został odczytany w polu Max Bandwidth, np. PC2–5300. Wolniejsze pamięci spowodują, że komputer może za bardzo nie przyspieszyć. Z kolei możliwości szybszych pamięci nie zostaną wykorzystane, bo BIOS dostosują ich prędkość do modułów wolniejszych.

Najlepiej kupić moduły z takimi samymi opóźnieniami jak pamięci już wykorzystywane. Niestety, producenci często nie umieszczają szczegółowych informacji na ten temat – najwyżej tzw. CAS Latency (w skrócie CL).

Jeśli masz dwa wolne złącza, najprościej będzie dokupić dwa takie same moduły, jakie już są w komputerze. Jeśli wolny jest tylko jeden slot, staraj się dobrać moduł z tej samej serii, jak zainstalowane już pamięci, ale o jak największej pojemności. Dzięki temu przyszła rozbudowa będzie najmniej kosztowna.

Gdy na płycie głównej są tylko dwa sloty pamięci i oba już zajęte albo zainstalowane moduły są o wiele za słabe w porównaniu z możliwościami procesora lub chipsetu, warto zupełnie wymienić pamięci na nowe.

W przypadku procesorów AMD typy obsługiwanych pamięci zależą od możliwości kontrolera wbudowanego w procesor. I tak dla procesorów Athlon 64 X2 optymalnym typem pamięci jest PC2–6400 (inaczej DDR2 800 o częstotliwości 400 MHz). Zastosowanie szybszych pamięci PC2–8500 (DDR2 1066) może wręcz pogorszyć wydajność.

Dla Athlonów 64 są dwie opcje. Dla układów współpracujących z pamięciami DDR2 (montowanych w gnieździe Socket AM2) najlepiej kupić moduły PC2–5300 (DDR2 667), bo szybszych pamięci i tak procesor nie wykorzysta. Natomiast dla układów współpracujących ze starszymi pamięciami DDR jedyna możliwa opcja to pamięci typu PC-3200 (DDR 400).

Podobnie w przypadku procesorów AMD Sempron są dwie możliwości. Do układów współpracujących z pamięciami DDR2 najlepiej kupić moduły PC2–5300 (DDR2 667), a do starszych, współpracujących z pamięciami DDR, najlepiej pasują moduły PC-3200 (DDR 400).

W przypadku komputerów z procesorami Intela wszystko zależy od chipsetu płyty głównej, a nie od procesora. Najlepszym wyjściem jest więc sprawdzenie w instrukcji obsługi płyty, z jakimi pamięciami ona współpracuje.

Praktycznie wszystkie sprzedawane obecnie płyty główne zapewniają pracę w trybie dwukanałowym (dual channel) dającym pewną poprawę wydajności. W komputerach sprzed 2–3 lat nie jest to regułą, ponownie trzeba sięgnąć po instrukcję płyty głównej. Jeśli płyta jest dostosowana do tego trybu, warto kupić dwa identyczne moduły, np. po 1 GB każdy.

W celu uzyskania jak największej wydajności komputera poszukaj pamięci o skróconych opóźnieniach – nie tylko CAS Latency. Ogromne znaczenie ma możliwość pracy w trybie Command Rate 1T (oznaczenie 1T jest nadrukowane na niektórych markowych modułach), który w niektórych aplikacjach (np. kompresja plików w programie WinRAR) powoduje nawet 30-procentowe zwiększenie wydajności. Natomiast średnio parametr ten daje przyrost wydajności do 10 procent. Również parametr CAS (Column Address Selection) powinien mieć jak najmniejszą wartość. Jego skrócenie powoduje poprawę szybkości od 3 do 5 procent. Pozostałe parametry – RAS to CAS (inaczej zwany tRCd), RAS Precharge (tRAS) czy Cycle Time (tCT) – sumarycznie wpływają na uzyskiwaną wydajność, mogą ją zwiększyć od 1 do 3 procent (oczywiście im mniejsze, tym lepiej). Skrócenie opóźnień w większym stopniu poprawia szybkość pracy komputera z procesorem AMD niż z układami firmy Intel, bo te ostatnie mają większe pamięci podręczne.

Skoro masz już nowe pamięci, możesz je zamontować obok lub zamiast starych modułów.

Wymiana lub dołożenie pamięci nie jest trudne. Najwygodniej to zrobić, kładąc komputer na boku (po zdjęciu obudowy). Oczywiście zasilanie powinno być odłączone. By uchronić komponenty przed wyładowaniem elektrostatycznym, dotknij obudowy komputera przed włożeniem ręki do środka obudowy.

Demontując moduł pamięci, delikatnie odciągnij na zewnątrz plastikowe zaczepy przytrzymujące go z obu stron. Moduł powinien się lekko wysunąć do góry, wychodząc z gniazda.

Montując nowy moduł, wsuń go delikatnie w prowadnice znajdujące się po obu stronach gniazda. Wycięcia w jego płytce muszą się znajdować dokładnie nad znajdującymi się w gnieździe przegródkami rozdzielającymi styki.

Wsuń pamięć w gniazdo, aby plastikowe zaczepy po obu stronach uniosły się lekko do góry:

Dociśnij mocno moduł. Zaczepy muszą się same zamknąć, a ich plastikowe, półokrągłe występy powinny się znaleźć w wycięciach znajdujących się na bocznych krawędziach modułu.

Jeśli zainstalowałeś nową pamięć, sprawdź, czy została prawidłowo rozpoznana przez BIOS.

Uruchom CPU-Z, po czym przejdź do zakładki Memory.

Poszczególne, rzeczywiste wartości opóźnień porównaj z informacjami wyświetlonymi w zakładce SPD, w kolumnie dotyczącej częstotliwości, z jaką pracuje pamięć.

Jeśli częstotliwość lub wartości opóźnień się różnią, sprawdź, czy w BIOS-ie nie są ustawione jakieś parametry na stałe (można np. przywrócić domyślne ustawienia BIOS-u). Jedynie w przypadku procesorów AMD Athlon 64, współpracujących z pamięciami DDR2 i korzystających z nieparzystego mnożnika, częstotliwość może być mniejsza o kilka procent w stosunku do nominalnej częstotliwości pamięci – nie powinno się to stać powodem do niepokoju.

Jeśli zainstalowałeś parę modułów do pracy dwukanałowej, również warto sprawdzić, czy ten tryb działa. W zakładce Memory odczytaj zawartość pola Channels#. Dual oznacza poprawny tryb pracy, a Single oznacza pracę na jednym kanale. Ten drugi tryb może wynikać z niewłaściwego rozmieszczenia pamięci w gniazdach albo z tego, że kontroler nie obsługuje tego trybu lub nie włączył go ze względu na zbyt duże różnice między modułami.