Ciemność widzę...

Zanim przystąpisz do fotografowania obiektów w ciemności, powinieneś skompletować niezbędny sprzęt. Poza aparatem cyfrowym koniecznym wyposażeniem jest statyw. Nie musi to być od razu profesjonalne i kosztowne urządzenie. W wielu sytuacjach wystarczy statyw stołowy, którego koszt nie przekracza 15 zł. Trzeba go jednak stawiać na podwyższeniu, aby uzyskać zdjęcia z odpowiedniej perspektywy.

Dość tanim rozwiązaniem jest kupno imadła fotograficznego. Sprzęt wygląda jak imadło stolarskie, jest jednak wyposażony w głowicę do mocowania aparatu. Jeśli zdecydujesz się na imadło, będziesz potrzebował jeszcze jakiegoś obiektu (półki, parapetu czy barierki), do którego je przymocujesz.

Większość aparatów fotograficznych, zwłaszcza kompaktów, ma zdefiniowane tryby fotografii nocnej. W zależności od modelu jest ich od kilku do kilkunastu. Korzystanie z tych trybów sprowadza się do wybrania programu tematycznego i pstryknięcia fotki. Warto zaznaczyć, że część trybów tematycznych jest dostępna na pokrętle wyboru, część natomiast zaszyta w opcjach aparatu.

W zależności od wybranego trybu automatyka aparatu sama dobiera parametry ekspozycji. Wyjaśniamy działanie najczęściej spotykanych trybów nocnych. Oczywiście w celu uzyskania najlepszego efektu trzeba zastosować statyw.

Jest to tryb służący do robienia zdjęć nocnych krajobrazów. Fotografowany plener nie może być jednak całkowicie pozbawiony światła, jak np. podczas pochmurnej nocy. Najlepiej fotografuje się w tym trybie miejskie aglomeracje, które są zazwyczaj dobrze oświetlone. Aparat dobiera bardzo długie czasy naświetlania, dlatego konieczne jest ustawienie urządzenia na statywie.

Ten tryb opracowano z myślą o fotografowaniu osób w nocy. Dla uzyskania wyrazistości tła aparat dobiera długi czas naświetlania (niezbędne jest ustabilizowanie aparatu, np. na statywie), a pierwszy plan doświetla lampą błyskową. Fotografowana osoba nie może stać w odległości większej niż ok. 2 metry od aparatu, bo nie zostanie objęta światłem lampy błyskowej.

W tym trybie ustawienia aparatu zostały tak dobrane, aby możliwe było rejestrowanie eksplozji sztucznych ogni na tle ciemnego nieba. Z powodu zastosowania długiego czasu naświetlania w tym programie konieczne jest użycie statywu.

Tryb stworzony z myślą o fotografowaniu nieba usianego gwiazdami. Przed przystąpieniem do robienia zdjęć trzeba ustawić czas naświetlania. Z reguły są do wyboru trzy czasy (15, 30 i 60 sekund), które dobiera się w zależności od stopnia jasności nocnego nieba. W tym wypadku konieczne jest eksperymentowanie z ustawieniami.

Ten tryb nie jest związany bezpośrednio z fotografią nocną, jednak korzysta z bardzo podobnych ustawień. Jest przeznaczony do wykonywania zdjęć w zaciemnionych pomieszczeniach, np. podczas dyskotek. Osoby na pierwszym planie zostaną doświetlone lampą błyskową, natomiast dalszy plan będzie zarejestrowany dzięki obniżonej prędkości migawki.

Tryb podobny do trybu Impreza, z tą różnicą, że lampa błyskowa nie jest w nim używana. Jeśli fotografowani są ludzie, muszą pozostać w bezruchu przez kilka sekund (wynika to z dłuższego czasu ekspozycji). W efekcie otrzymuje się bardzo ładne, ciepłe zdjęcia.

Niektóre aparaty dysponują jeszcze kilkoma innymi trybami z obniżoną prędkością migawki, do których potrzebne jest zastosowanie statywu.

Do korzystania z ustawień ręcznych jest wprawdzie potrzebna większa wiedza, ale z drugiej strony łatwiej utrzymać kontrolę nad wykonywanymi zdjęciami, a efekty końcowe mogą być o wiele ciekawsze, niż uzyskane za pomocą trybów tematycznych. Dodatkową zaletą jest możliwość wykonywania zdjęć nocnych w nieskompresowanym formacie RAW. Dzięki temu będziesz mógł uzyskane zdjęcia poddać dalszej obróbce na komputerze, np. poeksperymentować z balansem bieli, dzięki czemu wzbogacisz uzyskane efekty.

Niestety, zapisywanie plików w formacie RAW jest domeną cyfrowych lustrzanek i niewiele kompaktów stwarza taką możliwość. Poza tym niektóre aparaty kompaktowe nie mają nawet ręcznych nastawów ekspozycji. Jeśli masz taki aparat, pozostaje ci korzystanie tylko z trybów tematycznych opisanych w poprzednim rozdziale.

Dobrymi obiektami do fotografowania są budynki o ciekawej architekturze, oświetlane na noc, co je dodatkowo uatrakcyjnia. Światło reflektorów zazwyczaj nie jest jednak wystarczająco mocne, aby można było otrzymać dobre zdjęcia bez użycia statywu. Warto też wykonać kilka zdjęć próbnych, eksperymentując z ustawieniami aparatu, aby otrzymać jak najlepszą fotografię.

Ustaw aparat na statywie. Włącz go i wybierz za pomocą pokrętła manualne nastawy ekspozycji (M). Odpowiednim dla twojego aparatu przyciskiem wyłącz lampę błyskową. Na ekranie wyświetlacza pojawi się ikona. Włącz funkcję stabilizacji obrazu, jeśli jest w aparacie.

Ustaw aparat tak, abyś na wyświetlaczu lub w wizjerze widział interesującą cię scenę. Teraz naciśnij lekko spust migawki i obserwuj wskazania na skali korekty ekspozycji. Jeśli wskaźnik będzie w skrajnie lewej pozycji, oznacza to, że zdjęcie będzie niedoświetlone. Odpowiednim w twoim aparacie pokrętłem lub przyciskami wybierz najmniejszą wartość przysłony, w naszym przypadku 4.0. Naciśnij spust migawki i znów obserwuj wskazania na skali korekty ekspozycji.

W większości wypadków wskazania na skali korekty ekspozycji ulegną niewielkiej poprawie, czyli wskaźnik przesunie się ku środkowi skali lub nie poprawią się wcale. Wybierz więc dłuższy czas otwarcia migawki, na początek np. 5 sekund. Pamiętaj, że całkowite sekundy wyświetlane są w postaci 5” lub liczby całkowitej. Krótkie wartości ułamkowe wyświetlane są natomiast w postaci ułamka 1/250 (dwieście pięćdziesiąta część sekundy) lub w postaci liczby całkowitej (250), jednak już bez cudzysłowu.

Naciśnij spust migawki i znów obserwuj wskazania na skali korekty ekspozycji. Jeśli wskaźnik ustawił się na środku skali, wykonaj próbne zdjęcie. W tym celu do otwarcia migawki skorzystaj z funkcji samowyzwalacza. Dzięki temu będziesz miał pewność, że aparat nie zostanie poruszony przy naciskaniu spustu migawki, co się zazwyczaj objawia gorszą ostrością zdjęcia.

Jeśli wskaźnik korekcji ekspozycji będzie przesunięty skrajnie w prawo, oznacza to, że zdjęcie będzie prześwietlone. W takiej sytuacji musisz zwiększyć wartość przysłony 5.0 lub skrócić czas otwarcia migawki 2''.

Gdy pierwsze zdjęcie jest za jasne zmniejsz nieznacznie czas naświetlania lub o jeden stopień zwiększ wartość przysłony.

Jeśli mimo ustawienia największego czasu naświetlania i najmniejszej wartości przysłony uzyskane zdjęcie jest za ciemne, możesz zmienić jeszcze jeden parametr. Wejdź do menu apa ratu i zwiększ w nim czułość ISO. Pamiętaj, abyś przy pierwszych próbach miał ustawioną najniższą z oferowanych przez twój aparat wartości (np. ISO 100). Dzięki temu zminimalizujesz efekt ziarna (więcej na ten temat w ramce „Czułość ISO”).

Gdyby zdjęcie nadal było za ciemne, zwiększ czułość ISO do 300 lub 400. Staraj się nie przekraczać wartości ISO 400, bo na zdjęciach pojawi się ziarno. Przy dobrze dobranych parametrach powinieneś uzyskać poprawnie naświetloną fotografię:

Opisany w poprzednim rozdziale („Architektura nocą”) sposób jest podstawą do wykonywania pozostałych zdjęć nocnych. Zmieniają się tylko ustawienia czułości ISO, otwarcie migawki oraz czas naświetlania. Mimo to efekty końcowe mogą być bardzo interesujące. Dobrym przykładem są zdjęcia, na których są widoczne smugi pozostawione przez przejeżdżające nocą samochody.

Zamontuj aparat na statywie i włącz go. Za pomocą pokrętła wybierz manualne nastawy ekspozycji. Wyłącz lampę błyskową i zmień czułość na 100.

Skieruj obiektyw na interesujący cię fragment sceny i ewentualnie skorzystaj z optycznego powiększenia. Teraz ustaw wartość przysłony na niską wartość, np. 10 i czas otwarcia migawki na kilka sekund, np. 10''.

Włącz tryb samowyzwalacza czasowego w celu zminimalizowania drgań i naciśnij spust migawki. Po kilku sekundach migawka zostanie otwarta i pozostanie w takim stanie przez kilka kolejnych sekund. Dzięki temu aparat zarejestruje tylko jasne obiekty, a ciemne nie będą w ogóle widoczne na zdjęciu. Długi czas naświetlania może spowodować, że fotografia wyjdzie zbyt jasna, będą na niej widoczne prześwietlone obszary. Nie manipuluj już czasem otwarcia migawki, zwiększ jedynie wartość przysłony i wykonaj fotografię ponownie.

Fotografowanie błyskawic podczas burzy może dać równie dobre efekty, jednak wiąże się z większymi trudnościami. Nie można określić oświetlenia sceny (zmienia się ono w czasie), a zatem dobrać właściwych parametrów aparatu. Może się też pojawić problem z ustawieniem ostrości, bo przecież błyskawica jest widoczna tylko przez moment.

Ustaw aparat na statywie i skieruj obiektyw w niebo, w stronę, gdzie najczęściej pojawiają się błyskawice. Włącz aparat i przyciskiem W/T lub pokrętłem zoom zredukuj powiększenie do 1x. Dzięki temu obejmiesz możliwie duży obszar nieba i szanse na uchwycenie w obiektywie błyskawicy znacznie się powiększą.

Zwiększ czułość ISO do 400. Czas otwarcia migawki zwiększ do około 5 sekund. Natomiast wartość przysłony ustaw na możliwie najmniejszą.

Włącz funkcję samowyzwalacza oraz stabilizacji obrazu. W menu aparatu wybierz ręczny tryb nastawu ostrości. Jeśli twój aparat nie ma takiej funkcji, ustaw kadr tak, abyś widział w nim horyzont lub chociaż dachy budynków i na nich ustaw ostrość:

Podczas wyładowań atmosferycznych postaraj się przyciskiem do regulacji ostrości ustawić obraz tak, by dokładnie widzieć kontury chmur. Naciśnij spust migawki i czekaj, aż zostanie zrobione zdjęcie. Ponieważ po jednym ujęciu trudno uchwycić błyskawice, po zakończeniu naświetlania zdjęcia ponownie naciskaj spust migawki.

Przy odrobinie szczęścia i cierpliwości powinieneś uzyskać pierwsze zdjęcia piorunów. Jeśli okażą się za jasne, zwiększ o jeden stopień wartość przysłony i dalej rób zdjęcia. Fotografowanie w słabych warunkach oświetleniowych nie należy do najłatwiejszych zadań. Jednak osiągnięty rezultat z pewnością zrekompensuje włożony w to trud, szczególnie gdy dysponujesz aparatem z funkcją ręcznego ustawiania wartości przysłony oraz czasu ekspozycji.

Wartość czułości ISO określa czułość błony fotograficznej na światło. W przypadku aparatów cyfrowych parametr ten opisuje czułość matrycy aparatu. Im liczba jest wyższa, tym aparat potrzebuje mniejszej ilości światła do poprawnego naświetlenia fotografii. Mogłoby się więc wydawać, że wysokie czułości są wskazane, bo umożliwiają robienie zdjęć przy słabszym świetle. Niestety, tak nie jest, bo najlepszą jakość, ostrość fotografii i brak zakłóceń osiąga się właśnie przy czułościach niskich (ISO 100 lub 80), ale niezbędne jest wtedy dobre oświetlenie. Wysoka czułość powinna być ustawiona jedynie przy słabym świetle, ale zwykle na takich fotografiach pojawia się efekt ziarnistości.