Co się psuje?

Objawy uszkodzenia komputera są różne – głośna praca, przypadkowe zamykanie aplikacji, zawieszanie lub samoczynne resetowanie się systemu, problemy z uruchamianiem itd. Źródła problemów są bardzo różne, ale w sumie łatwo wymienić najczęściej spotykane: awaria dysku twardego, płyty głównej lub pamięci RAM. Bardzo często powodem usterek jest niesprawny system chłodzenia procesora (szczególnie dotyczy to laptopów) albo niesprawny zasilacz (szczególnie w pecetach). Zdarzają się także problemy prozaiczne, jak np. uszkodzenie kabla SATA – usterka trudna do wykrycia, za to banalnie łatwa w naprawie. Wiadomo również, że niektóre komponenty się nie psują, na przykład uszkodzenie procesora zdarza się niezmiernie rzadko. Wystarczy tylko użyć odpowiednich narzędzi diagnostycznych, by znaleźć usterkę.

Przyczyną niepoprawnego działania komputera są często błędy w systemie plików, a te z kolei mogą wynikać z fizycznego uszkodzenia powierzchni nośnika, co zdarza się dość często. Wygodnym narzędziem do oceny stanu nośnika jest HD Tune Pro.

Pobierz program HD Tune Pro ze strony http://pcformat.pl/u/974. Wersja testowa działa przez 14 dni, co w zupełności wystarczy do oceny stanu dysku. Zainstaluj program.

Po uruchomieniu HD Tune Pro wybierz dysk, który chcesz sprawdzić. Kliknij zakładkę Error Scan, a następnie przycisk Start.

Po godzinie lub dwóch masz czytelną informację, czy dysk ma uszkodzone sektory (zaznaczone na czerwono).

Jeśli dysk ma uszkodzoną powierzchnię, musisz wymienić go na nowy. Jednak zanim to zrobisz, daj mu jeszcze jedną szansę, wymieniając wszystkie kable. Odłącz kabel SATA łączący go z płytą główną, w jego miejsce podłącz nowy, nieużywany kabel. Przy okazji możesz podłączyć dysk do innego portu SATA. W podobny sposób odłącz wtyczkę zasilającą dysk i podłącz inną.

Ponów skanowanie powierzchni dysku programem HD Tune Pro. Jeśli nadal wyświetla błędy, dysk nadaje się do wymiany. Jeśli błędy zniknęły, być może problem został rozwiązany – wystarczy sprawdzenie i naprawienie systemu plików za pomocą narzędzi wbudowanych w Windows.

Jedną z przyczyn niepoprawnego działania komputera jest złośliwe oprogramowanie – nie tylko tradycyjne wirusy i robaki internetowe, ale także adware, rootkity i wiele innych form szkodników. Zanim więc zaczniesz diagnozować sprzęt, upewnij się, że system nie jest zainfekowany. Jeśli nie możesz tego zrobić, np. z powodu słabej stabilności działania Windows, wykorzystaj inny system ratunkowy, np. Avira Rescue CD (http://pcformat.pl/u/971), Bitdefender Rescue CD (http://pcformat.pl/u/972), Kaspersky Rescue Disk (http://pcformat.pl/u/973) itd. Jeśli nawet taki system nie chce działać, wymontuj dysk z komputera i przeskanuj go pod kątem szkodników na innym, dobrze zabezpieczonym komputerze.

Aby dało się sprawdzić działanie pamięci RAM, pamięć musi być pusta. Dlatego nie da się tego dobrze wykonać w systemie Windows, który sam zajmuje przynajmniej kilkaset megabajtów. Najlepiej użyć do tego programu MemTest86+.

MemTest86+ to właściwie niezależny system, który uruchamia się z płyty CD lub pamięci flash – najpierw trzeba taki nośnik przygotować.

Wejdź na stronę http://pcformat.pl/u/975, kliknij na niej odnośnik Download, a następnie pobierz Download - Auto-installer for USB Key.

Podłącz pamięć USB do komputera. Im mniejsza, tym lepiej – wystarczy nawet 128 MB.

Otwórz pobrane archiwum i uruchom z niego plik Memtest86+ USB Installer.exe. W drugim kroku instalacji wybierz dysk USB, na którym chcesz zapisać program, a także zaznacz opcję dotyczącą formatowania. Kliknij Create – po chwili nośnik będzie gotowy.

Podłącz przygotowaną pamięć z programem MemTest86+ do portu USB komputera, w którym chcesz sprawdzić pamięć RAM, a następnie włącz komputer.

Podczas uruchamiania komputera wyświetl listę urządzeń rozruchowych. W różnych płytach głównych jest ona wyświetlana za pomocą różnych klawiszy, np. F8, F11, F12. W przypadku ASRocka jest to F11:

Gdy wyświetli się lista dysków rozruchowych, wybierz z niej pendrive. Naciśnij Enter – komputer uruchomi się z pamięci flash.

Możesz również przejść do BIOS-u lub UEFI (naciskając Del lub F2 podczas uruchamiania komputera). W sekcji Boot ustaw taką kolejność dysków rozruchowych, by pamięć flash była na pierwszej pozycji. Wychodząc z BIOS-u lub UEFI zapisz zmiany.

Gdy komputer się uruchomi, automatycznie zostanie uruchomiony również program MemTest86+. Nie musisz niczego robić, program sam rozpocznie test pamięci (trwa to kilka godzin), wyświetlając listę ewentualnych usterek. Podobnie jak w przypadku dysku nawet jeden wyświetlony błąd oznacza, że pamięć nadaje się do wymiany (możesz ją sprzedać jako uszkodzoną). Jeśli masz kilka modułów RAM i nie masz pewności, który jest uszkodzony, przetestuj każdy z osobna.

Jeśli diagnostyka podzespołów nie wykazuje w nich usterek, bardzo prawdopodobne jest uszkodzenie zasilacza (dotyczy to peceta, a nie laptopa). Jest sporo programów do monitorowania napięć zasilających, ale defekty zasilania mogą być na tyle krótkotrwałe, że oprogramowanie diagnostyczne nawet ich nie wykryje. Najlepszym sposobem sprawdzenia zasilacza jest zamontowanie na kilka dni innego, sprawnego egzemplarza. Jeśli to nie pomoże i sprzęt nadal wykazuje objawy uszkodzenia, prawdopodobnym winowajcą jest płyta główna.

Jak napisaliśmy na wstępie, procesory praktycznie się nie psują, za to awariom ulegają ich zestawy chłodzenia. Powoduje to np. resetowanie się systemu, błędy systemu plików, a te z kolei skutkują dalszą utratą stabilności. Dlatego ważna jest kontrola warunków, w jakich pracuje procesor, np. za pomocą programu Open Hardware Monitor.

Wejdź na stronę http://pcformat.pl/u/976, kliknij przycisk: Download Open Hardware Monitor

Uruchom plik OpenHardwareMonitor.exe. W interfejsie programu zwróć uwagę na trzy sekcje: częstotliwość procesora (1), jego temperaturę (2) oraz obciążenie (3).

Gdy komputer nic nie robi, częstotliwość powinna być niższa od nominalnej, temperatura powinna wynosić 30–40 stopni, a obciążenie powinno być bliskie zeru. Nadmierne obciążenie może wskazywać na obecność złośliwego oprogramowania lub błędy systemowe, zbyt wysoka częstotliwość pracy – niepoprawne działanie funkcji Intel SpeedStep lub AMD Cool’n’Quiet, a wysoka temperatura przy małym obciążeniu – nieskuteczne chłodzenie.

Warto też sprawdzić, jaką temperaturę osiągnie procesor przy pełnym obciążeniu. Ze strony http://pcformat.pl/u/977 pobierz program Prime95 w odpowiedniej wersji 32- lub 64-bitowej. Rozpakuj zawartość archiwum do dowolnego folderu i uruchom program prime95.exe.

Po pierwszym uruchomieniu kliknij przycisk Just Stress Testing, następnie wybierz opcję Small FTTs i kliknij OK. Pozostaw działający program, a po kilkunastu minutach w programie Open Hardware Monitor sprawdź maksymalną temperaturę procesora.

Zmierzoną temperaturę porównaj z nominalnymi parametrami dla twojego modelu procesora – znajdziesz je np. pod adresem http://pcformat.pl/u/978. Jak widać, w naszym przypadku maksymalna temperatura to 89 stopni, tymczasem nie powinna przekraczać 67,9 stopni. To ewidentnie wskazuje na zabrudzone lub mało wydajne chłodzenie procesora. W przypadku peceta łatwo go wyczyścić samodzielnie, w przypadku laptopa jest to trudniejsze, ale też możliwe.