Cyfrowe pieniądze

Przez zdecydowaną większość swojej historii wartość pieniądza brała się z materiału, z jakiego był zrobiony. Niezależnie od tego, czy były to rzymskie sztabki brązu, niemieckie złote guldeny czy ozdobne muszelki używane przez Polinezyjczyków. W XIX wieku ujednolicono to za pomocą tzw. standardu złota, który opiera wartość pieniądza na cenie tego cennego kruszcu, gwarantując wymienialność papierowych banknotów na złoto po określonym kursie.

W dzisiejszych czasach oparcie pieniądza na czymś, co ma wartość namacalną, to przeszłość. Współczesne dolary, euro czy złotówki to monety z tanich metali albo banknoty, a przede wszystkim impulsy elektroniczne w systemach bankowych. Takie pieniądze same w sobie nie mają żadnej wartości. Są uznawane tylko dlatego, że stoi za nimi autorytet państwa.

Skoro pieniądze same w sobie nie mają żadnej wartości, to czy można stworzyć środek płatniczy w formie impulsów elektronicznych, tyle że bez wsparcia władzy państwowej, a nawet bez stojącej za tym środkiem płatniczym korporacji, która gwarantowałaby jego wymienialność na dolary czy euro? Okazuje się, że można, bo tym jest właśnie bit- coin, który jest emitowany i egzystuje tylko w internetowej sieci P2P, podobnej do BitTorrenta, rozproszonej na dziesiątkach tysięcy maszyn rozsianych po całym świecie.

Gdy w 2009 roku anonimowy haker występujący pod pseudonimem Satoshi Nakamoto opublikował protokół kontrolujący emisję i obrót bitcoinami, nikt nie wiedział, czy ten opensource’owy projekt kogokolwiek zainteresuje. Szybko okazało się jednak, że bitcoiny spopularyzowały się najpierw wśród entuzjastów, którzy instalowali program P2P generujący wirtualne monety i umożliwiający obrót nimi http://bitcoin.org/en/download, tworząc zręby rynku bitcoinów. Niedługo potem zainteresowali się inwestorzy, którzy zaczęli kupować bitcoiny, płacąc za nie najprawdziwszymi dolarami na specjalnych giełdach, takich jak MtGox (https://mtgox.com/). Rynek zaczął kształtować kurs, który w chwili pisania artykułu wynosił aż 114 dol. za jednego bitcoina.

Co sprawia, że inwestorzy są gotowi płacić za bitcoina twardą walutą? Otóż, w przeciwieństwie do pieniądza emitowanego przez banki centralne jest on zaprojektowany w taki sposób, by był odporny na inflację. Kluczowymi cechami bitcoina są: ściśle limitowana podaż oraz odgórnie ustalony, nieprzekraczalny limit emisji pieniądza. Podaż skończy się w 2130 roku, gdy na rynku pojawi się 21 mln bitcoinów. Do dzisiaj zostało wyemitowanych już ok. 10,5 mln bitcoinów, a w 2021 roku emisja sięgnie 90 proc. przewidzianej w protokole kwoty. Później tempo emisji będzie spadało aż w XXII wieku osiągnie zero.

Gwarantuje to przewidywalność podaży niemożliwą do osiągnięcia w przypadku zwykłych pieniędzy, gdyż ich ilość się zmienia cały czas, w miarę jak pieniądz jest kreowany lub likwidowany decyzjami banków centralnych. To z kolei skutkuje utratą wartości pieniądza, czyli inflacją. Można się przed nią obronić tylko, gromadząc coś, czego nie można wykreować decyzją polityczną, np. złoto albo… bitcoiny.

Do sukcesu bitcoina przyczyniło się także bardzo duże bezpieczeństwo transakcji, co na pierwszy rzut oka może wydawać się trudne do osiągnięcia w systemie rozproszonym. W przypadku pieniędzy w formie elektronicznej kluczowym zabezpieczeniem jest uniemożliwienie posiadaczowi środków wydania ich wielokrotnie. Jest to w miarę łatwe w przypadku centralnie zarządzanych systemów bankowych czy transakcyjnych (np. Mastercard). Ale jak to osiągnąć w sieci P2P? Tutaj dochodzimy do najważniejszej innowacji twórcy bitcoina – stale generowanej i przechowywanej w sieci BitCoin historii wszystkich transakcji od początku istnienia waluty, która archiwizuje wszystkie przepływy bitcoinów między „rachunkami”.

W przeciwieństwie do systemów bankowych przelewy w sieci BitCoin są bezpłatne. Można jednak zapłacić dobrowolną prowizję, która przyspieszy autoryzację przelewu. Adres konta do przechowywania środków można wygenerować samemu. Transakcje i saldo adresu są jawne, więc aby zachować informację o liczbie posiadanych bitcoinów dla siebie, trzeba używać wielu kont.

1. Wysyłka
Użytkownik definiuje płatność, wpisując do formularza adres (konto) odbiorcy (24-znakowy ciąg cyfr i liter). Zatwierdza przelew, podpisując transakcję kluczem prywatnym, przypisanym do adresu, z którego przesyła bitcoiny.

2. Tworzenie bloku
Transakcja jest rozsyłana do wszystkich węzłów sieci, które formują bloki transakcji. Wymaga to serii skomplikowanych (w celu zabezpieczenia transakcji przed sfałszowaniem) operacji matematycznych. Bloki są formowane co ok. 10 min.

3. Łączenie bloków
Blok dołącza do tzw. łańcucha bloków, czyli zabezpieczonej przed modyfikacją historii wszystkich transakcji wykonanych w sieci BitCoin od początku jej istnienia. Dzięki temu wiadomo, ile bitcoinów jest przypisanych do każdego istniejącego adresu w sieci.

4. Autoryzacja
Każdy kolejny blok dodany do łańcucha bloków radykalnie utrudnia hakerowi ewentualne zafałszowanie transakcji. Po przykryciu bloku z transakcją 6 kolejnymi blokami przelew jest uznany za autoryzowany.

5. Potwierdzenie
Po upływie ok. 1 godziny status transakcji widoczny w desktopowym kliencie BitCoin bądź w internetowym portfelu zmienia się na zatwierdzony. Środki są przypisane do adresu odbiorcy i mogą być wykorzystane do dalszych transakcji.

Transakcje w sieci BitCoin są co ok. dziesięć minut archiwizowane w formie paczki nazywanej blokiem, która zawiera zapisy „przelewów”. Wygenerowanie bloku wymaga przeprowadzenia ciągu złożonych operacji matematycznych, wymagających bardzo dużej mocy obliczeniowej. Efektem tych kalkulacji jest kryptograficzny podpis cyfrowy (hash), zabezpieczający paczkę, a więc i zapisane w niej transakcje przed jakimikolwiek zmianami. Tak przygotowany blok transakcji jest doklejany do poprzedniego bloku, dzięki czemu historia transakcji (łańcuch bloków) zwiększa się o kolejną doskonale chronioną hashem paczkę transakcji.

Nie tylko pojedynczy blok jest skutecznie zabezpieczony przed zmianami. Zabezpieczenia ma także łańcuch bloków, czyli historia transakcji. Każdy nowy blok ma podpis cyfrowy poprzednika, więc haker nie może zamienić kolejności bloków, czyli zafałszować kolejności transakcji. Nie można także zmanipulować bloków zapisanych w łańcuchu, bo rujnuje to zgodność podpisów cyfrowych wszystkich bloków powyżej. Aktualna kopia łańcucha bloków znajduje się w każdym węźle sieci BitCoin, więc każdy program kliencki może łatwo odkryć i odrzucić próbę rozesłania sfałszowanej listy transakcji, w której nie zgadzają się podpisy cyfrowe (hashe).

Biorąc pod uwagę olbrzymią liczbę obliczeń niezbędną do wygenerowania bloku oraz niemożliwość sfałszowania łańcucha bloków (historii transakcji) bez przeliczenia wszystkich bloków, które od momentu jej zapisania zostały doczepione do łańcucha, uznaje się, że transakcja „przykryta” 6 kolejnymi blokami transakcji jest niemożliwa do zafałszowania.

Do generowania poszczególnych bloków transakcji niezbędna jest olbrzymia moc obliczeniowa. Moc jest droga, wymaga inwestycji w sprzęt i pokrycie kosztu elektryczności. Skąd zatem się bierze w bezpłatnej, rozproszonej sieci P2P? Dostarczają jej uczestnicy sieci BitCoin. Dlaczego? Każde udane utworzenie bloku transakcji jest bardzo opłacalne. Sieć w chwili obecnej wynagradza to kwotą 25 bitcoinów.

Te środki nie pochodzą od innych użytkowników, lecz są generowane przez sam protokół sterujący przepływem wirtualnego pieniądza, zgodnie z przyjętymi na samym początku zasadami. W ten sposób doszliśmy do kolejnego fundamentalnego mechanizmu sterującego walutą bitcoin – kreacji pieniądza. W opisany wcześniej sposób emisja bitcoinów jest powiązana z procesem zabezpieczania sieci transakcyjnej. Z tego właśnie powodu proces zabezpieczania transakcji jest nazywany w slangu bitcoin dość mylącym terminem „wydobywanie„ (ang. mining), gdyż nawiązuje do skutku ubocznego wyliczania zabezpieczeń, jakim jest emisja nowych pieniędzy. Innego sposobu kreacji bitcoinów nie ma.

Wbrew pozorom wydobywanie nie jest łatwym sposobem na wzbogacenie się. Proces jest bardzo konkurencyjny. Spośród wielu węzłów sieci, na których działa oprogramowanie do zabezpieczania transakcji – kreowania bitcoinów, nagradzany jest tylko ten, który jako pierwszy odnajdzie odpowiedni ciąg znaków (hash) dla generowanego bloku. Dlatego użytkownicy, a coraz częściej całe ekipy, inwestują w wyspecjalizowane maszyny złożone z wydajnych kart graficznych, a od niedawna także wyspecjalizowanych chipów, i rywalizują o nagrodę. Co kilka lat nagroda za paczkę zmniejsza się o połowę, co jest związane ze wspomnianym odgórnym limitem liczby bitcoinów, jakie zostaną wyemitowane. Gdy nagroda spadnie do zera, wynagrodzeniem za zabezpieczanie sieci staną się prowizje od transakcji. Są one dobrowolnie deklarowane przez użytkowników definiujących transakcję, którzy chcą przyspieszyć włączenie definiowanej transakcji do bloku, a więc szybciej uzyskać potwierdzenie operacji przez sieć BitCoin.

Co się dzieje z wygenerowanymi środkami? Trafiają na odpowiednik konta, którym w sieci BitCoin jest para kluczy kryptograficznych: publiczny i prywatny. Pierwszy, zwany adresem, odpowiada numerowi rachunku bankowego, można go podać każdemu. Drugi musi być tajny, ponieważ jest kluczem do rachunku, odpowiednikiem tokena, którym można autoryzować przelew środków. Adresy sieci BitCoin są anonimowe i można je tworzyć w dowolnej liczbie w kliencie BitCoin. Zaleca się używanie wielu adresów, do przechowywania zaskórniaków w bitcoinach, gdyż saldo przypisane do konkretnego adresu jest jawne. Aby ułatwić korzystanie ze środków rozproszonych w wielu adresach, przechowuje się je w tzw. portfelach, które mogą być zainstalowane zarówno na desktopie, jak i dostępne online w serwisie internetowym.

Bitcoin pokazał, że możliwe jest stworzenie niezależnego od państwa, wydajnego i odpornego na oszustwa systemu walutowego. Można więc powiedzieć, że bit- coin odniósł sukces. Jednak nie jest to jeszcze potwierdzeniem powodzenia całego projektu. Aby bit- coin zaczął spełniać rolę niezależnej waluty, musi zdobyć zaufanie. Do tego niezbędna jest stabilizacja kursu wobec pieniędzy emitowanych przez państwa. To z kolei wymaga znacznie większych obrotów na rynku, by utrudnić rozchwianie kursu w celach spekulacyjnych. Wątpliwości budzi także deflacyjny charakter bitcoina: nieprzekraczalna bariera 21 mln bitcoinów powoduje, że waluta, jeśliby się spopularyzowała, będzie skazana na nieuchronny wzrost wartości. Nie będzie można dołożyć bitcoinów, tak by lepiej zaspokajały potrzeby rosnącego rynku. Zabezpieczeniem jest możliwość płacenia ułamkami do 8 miejsc po przecinku, ale to może nie wystarczyć, gdyż z obiegu wypadają także bitcoiny zgubione w wyniku np. utraty pary kluczy tworzących adres z przypisanymi środkami.

Wzrost wartości nie będzie zachęcał posiadaczy bitcoinów do ich wydawania, lecz do gromadzenia. To z kolei utrudni rozwój rynku, a więc także szerszą akceptację tej waluty. Tak czy inaczej, rozwój bitcoina będzie niezwykle interesujący, choćby dlatego, że powodzenie niezależnej, wirtualnej waluty może zburzyć monopol monetarny państwa, co bez wątpienia odmieniłoby całą gospodarkę.

Najprostszym sposobem rozpoczęcia własnej przygody z wirtualną walutą jest założenie konta w jednym z serwisów oferujących portfele na bitcoiny. Polecamy Coinbase, który jest najbardziej wiarygodną usługą tego typu. Stoją za nim inwestorzy, którzy finansowali m.in. Twittera.

Zaletą korzystania z portfela online jest błyskawiczny start, gdyż w przeciwieństwie do lokalnego klienta sieci BitCoin, aby rozpocząć odbieranie i wysyłanie bitcoinów, nie musisz synchronizować całego łańcucha transakcji, co zajmuje wiele godzin. Aby rozpocząć korzystanie z Coinbase, wejdź na stronę https://coinbase.com, podaj Email i hasło, a następnie kliknij Create My Account.

Na konto, które podałeś podczas rejestracji, otrzymałeś link aktywacyjny. Kliknij Verify My Email Address. Następnie zatwierdź regulamin, i możesz zacząć korzystać z Coinbase. Tworząc konto w Coinbase, musisz pamiętać o silnym haśle (duże, małe litery oraz cyfry, min. 8 znaków). To będzie jedyna ochrona twoich bitcoinów przed złodziejami. Alternatywnie możesz włączyć weryfikację dwuetapową z wykorzystaniem smartfonu.

Po uruchomieniu konta możesz przyjąć przelew pierwszych bitcoinów. Skąd je wziąć? Najlepiej skorzystać z usługi, która w zamian za oglądanie reklam przesyła użytkownikowi niewielkie kwoty w wirtualnej walucie. Takie serwisy znajdziesz na stronie https://en.bitcoin.it/wiki/Bonus_Programs. Zanim klikniesz jeden z nich, np. sprawdzony przez nas Bitvisitor, musisz uzyskać adres, na który przyjdą monety.

W tym celu w koncie Coinbase kliknij Account Settings, przejdź do zakładki Integrations i przejdź do sekcji Bitcoin Address. Tam znajdziesz ciąg znaków, który jest twoim pierwszym adresem do odbierania bitcoinów. Kliknij Copy Address, aby umieścić go w schowku. Wróć do strony Bitvisitor (www.bitvisitor.com) i wklej adres w pole formularza. Kliknij przycisk Submit.

Przejdziesz do strony z kodem weryfikacyjnym. Po wpisaniu kodu,kliknij przycisk Visit. Po wejściu na stronę z reklamą musisz odczekać czas widoczny w lewym górnym narożniku, po czym system zaproponuje ci oglądanie kolejnej strony, kliknij NEXT. Pieniądze na koncie pojawią się po kilkudziesięciu minutach od zakończenia oglądania. Czas oczekiwania można wykorzystać na poznanie innych funkcji konta.

Jak wspominaliśmy w tekście, możesz mieć nieograniczoną liczbę adresów BitCoin. Aby utworzyć nowy adres w Coinbase, kliknij New Bitcoin Address. Aby zobaczyć swoje adresy, naciśnij View All. Aby nadać adresowi nazwę, kliknij Edit. Jeśli chcesz sprawdzić historię transakcji dla adresu, użyj przycisku Details.

Coinbase umożliwia także wymianę bitcoin/dolar. Aby skorzystać z tej opcji, kliknij Buy/Sell Bitcoin. Niezbędne jest do tego podłączenie rachunku bankowego w dolarach. Serwis oferuje także narzędzia dla sprzedawców, którzy chcą przyjmować w sklepach wirtualną walutę, np. przyciski do płacenia na WWW. Znajdziesz je w zakładce Merchant Tool.

Jeśli chcesz sprawdzić, czy pieniądze wpłynęły na twoje konto, kliknij Transactions. Tam znajdziesz listę przelewów. Jeśli przelew ma status Pendig, oznacza to, że pieniądze są wysłane, ale oczekują jeszcze na włączenie do bloku transakcji. Jeśli to nastąpi, a blok zostanie potwierdzony przez inne węzły sieci, jest to zatwierdzeniem i pozwala dysponować bitcoinami.

Jeśli masz na koncie dostatecznie dużo pieniędzy, możesz zapłacić w sklepie lub punkcie usługowym akceptującym bitcoiny (lista pod adresem https://en.bitcoin.it/wiki/Trade). Aby to zrobić, kliknij przycisk Send Money. Następnie w polu To wpisz adres sieci BitCoin lub adres e-mailowy, jeśli wysyłasz środki innemu użytkownikowi Coinbase, a następnie podaj kwotę albo w bitcoinach, albo w dolarach.

Kopie zapasowe plików portfela zarówno z programu Bitcoin, jak i Multibit trzeba przechowywać w formie silnie zaszyfrowanej, by haker nie poznał klucza prywatnego, co pozwoliłoby mu przelać twoje bitcoiny. Dlatego, chcąc umieścić kopie zapasowe na serwerach dysku internetowego, warto je dodatkowo zaszyfrować, np. tworząc archiwum programem 7-Zip, który pozwala zabezpieczyć je silnym algorytmem AES-256.

Jeśli chcesz mieć pełną kontrolę nad swoimi bitcoinami oraz zależy ci na przeprowadzaniu transakcji bezpośrednio z innymi użytkownikami wirtualnej waluty, musisz zainstalować program transakcyjny na własnym komputerze. Pamiętaj, że w tej sytuacji spada na ciebie obowiązek zabezpieczenia portfela i tworzenia kopii zapasowych par kluczy, do których przypisane są monety.

Podstawowym narzędziem do obsługi sieci BitCoin jest oficjalny klient; znajdziesz go na stronie http://bitcoin.org/en/download. Instalacja jest bezproblemowa, lecz zanim program będzie mógł przeprowadzać transakcje, musi pobrać od innych peerów pełen łańcuch bloków, który waży obecnie blisko 10 GB. Zajmuje to wiele godzin.

Program jest gotowy do pracy, jeśli w zakładce Podsumowanie, w prawym dolnym rogu widzisz zielony znaczek. W tej samej zakładce znajduje się informacja o saldzie adresów BitCoin przechowywanych w portfelu aplikacji oraz lista ostatnich transakcji. Jeśli chcesz przenieść bitcoiny z usługi online do lokalnego portfela, zrób przelew.

Aby móc zdefiniować przelew, musisz sprawdzić, jaki adres BitCoin został przypisany do aplikacji. W tym celu kliknij Odbierz monety. Aby skopiować adres, kliknij go prawym klawiszem i z menu kontekstowego wybierz Kopiuj adres. Kolejny adres tworzysz, klikając Nowy Adres. Aby zapłacić w bitcoinach, kliknij Wysyłka monet, w polu Płać Do wprowadź adres, podaj sumę i kliknij Wysyłka.

Jeśli przechowujesz większą liczbę bitcoinów, warto zadbać o zabezpieczenie. Kliknij w menu Preferencje i wybierz polecenie Zaszyfruj Portfel . Następnie podaj mocne hasło (duże, małe litery oraz cyfry, min. 8 znaków). Tego hasła będziesz teraz używał do odblokowania kluczy prywatnych, niezbędnych do potwierdzenia przelewów. Aby zabezpieczyć portfel przed przypadkowym skasowaniem, z menu wybierz Plik, a następnie Wykonaj kopię zapasową.

Multibit to alternatywny klient napisany w Javie, który wyróżnia się tym, że nie wymaga synchronizacji pełnego łańcucha bloków. W związku z tym jest gotowy do pracy od razu po instalacji.

Ilość środków zgromadzonych na przypisanych do programu adresach BitCoin znajdziesz w panelu Portfele. W przeciwieństwie do oficjalnego klienta możesz utworzyć wiele portfeli i przypisać do nich różne adresy. Aby przesłać środki, przejdź do zakładki Wyślij, gdzie są pola do podania adresu i kwoty. W zakładce Żądanie możesz wystawić rachunek w bitcoinach i zarządzać adresami przywiązanymi do programu

Zaletą Multibita jest automatyczne pobieranie danych o kursie bitcoina do innych walut. W prawym górnym rogu wyświetlona jest informacja o aktualnym kursie bitcoin/dolar, pobierana z giełdy MtGox. Jeśli chcesz zobaczyć aktualną relację do złotego, kliknij Widok, Ustawienia. Tam zaznacz opcję Pokaż drugi wiersz i z listy Waluta wybierz PLN. Na końcu kliknij Zastosuj zmiany.

Podobnie jak w oficjalnym kliencie ważne jest zabezpieczenie portfela. Zaznacz go na liście Portfele i kliknij Plik, Dodaj hasło. Aby utworzyć kopię zapasową, kliknij Narzędzia, Eksport kluczy prywatnych. Następnie kliknij przycisk Wybierz plik eksportu i zaznacz portfel, który chcesz zabezpieczyć. Poniżej wpisz hasło i kliknij Eksportuj klucze prywatne.