Metadane plików graficznych

Najważniejszą cechą metadanych jest ich uporządkowana struktura. Informacje są precyzyjnie przypisane do kategorii oraz mają określoną postać i format. Na przykład kategorię Czas utworzenia można wypełnić tylko za pomocą formatu zapisu daty i godziny, a nie np. opisem tekstowym. Dzięki ustrukturalizowanej postaci metadane są czytelne nie tylko dla człowieka, ale także dla komputerów. Dlatego mogą być przetwarzane maszynowo i wykorzystane do wielu zastosowań, takich jak: indeksowanie, wyszukiwanie, agregowanie czy automatyczne przetwarzanie.

Każdy typ pliku ma swój standard metadanych. W przypadku plików graficznych, takich jak zdjęcia z aparatu cyfrowego czy smartfonu (formaty JPEG, TIFF oraz RAW), mamy do czynienia z metadanymi Exif (Exchangeable image file format), które są bardzo rozbudowane w porównaniu do metadanych innych typów plików. Można w nich przechowywać informacje na temat: okoliczności powstania obrazu, lokalizacji wykonania zdjęcia, rodzaju i ustawień aparatu cyfrowego oraz informacji o prawach autorskich. Jest także miejsce na tagi opisujące motyw widoczny na obrazie. Jeśli zachodzi konieczność szczegółowego opisania treści zdjęcia, można Exif rozszerzyć o zestaw metadanych w standardzie IPTC (International Press Telecommunications Council), w którym oprócz pól związanych z tematem zdjęcia jest sekcja przeznaczona na dane kontaktowe fotografa. Z tego względu jest to standardowe uzupełnienie plików graficznych, które są udostępniane za pośrednictwem internetowych banków zdjęć.

Podstawowy zestaw metadanych, który jest automatycznie tworzony razem z plikiem graficznym przez aparat cyfrowy lub skaner, można odczytać za pomocą okna Właściwości pliku we wszystkich nowszych wersjach systemu Windows. Wygodnym narzędziem do odczytywania metadanych jest przeglądarka plików graficznych IrfanView, pod warunkiem że ma zainstalowaną paczkę z pluginami, która zawiera bibliotekę do dekodowania Exif. Choć brakuje możliwości edycji Exif, to w Irfanie jest możliwość utworzenia dla zdjęcia opisu w formacie IPTC.

Z metadanymi doskonale sobie radzą także wszystkie programy do obróbki zdjęć cyfrowych. Do amatorskich zastosowań można polecić program Google Picasa, który ma panel pozwalający na sprawdzenie wszystkich zapisanych ze zdjęciem informacji. Niestety możliwości edycji metadanych są ograniczone do modyfikacji czasu wykonania czy lokalizacji. Dlatego w przypadku poważniejszych zastosowań warto sięgnąć po Adobe Lightroom, który ma bardzo wyrafinowane narzędzia do przeglądania i edycji metadanych. Choć program kosztuje 400 zł, można z niego bezpłatnie korzystać przez 30 dni. Więcej na temat edycji metadanych w Light-
roomie dowiesz się z warsztatu.

Doskonałym sposobem wykorzystania metadanych jest wyszukiwanie zdjęć na podstawie jednego z pól Exif. Można to robić na przykład w programie Google Picasa. Służą do tego specjalne komendy, które wpisuje się do pola wyszukiwania wewnątrz programu. Aby wyselekcjonować zdjęcia zrobione przy określonej czułości matrycy, wpisz komendę np. ISO 200. Jeśli wpiszesz nazwę aparatu, aplikacja wybierze zdjęcia zrobione tym modelem aparatu. Program rozpoznaje także wszystkie tagi dodane do fotografi, zapisane w Exif. Ponadto obok pola wyszukiwania jest suwak, który umożliwia łatwe selekcjonowanie zdjeć na podstawie zakresu czasowego. Ciekawą funkcją Picasy jest możliwość zapisania takiego zapytania w formie albumu. Komendę zapisania wyszukiwania jako folderu znajdziesz w menu Narzędzia, Eksperymentalne, Zapisz wyniki wyszukiwania. W tym samym menu znajduje się opcja zapisania do jednego albumu zdjęć oznaczonych tym samym tagiem. Podobne narzędzie jest w aplikacji Adobe Lightroom oraz w Eksploratorze Windows – szczegóły w warsztatach.

W galeriach standardem jest prezentacja metadanych obok oglądanego zdjęcia. Serwisy internetowe robią doskonały użytek także z tych fragmentów EXIF, w których zapisana jest pozycja geograficzna fotografii. Jeśli takie zdjęcie znajdzie się np. w galerii Google, w serwisie Google+ lub Picasa Web Albums, obok fotografii pojawi się mapka z podglądem.

W Eksploratorze Windows można odczytać i modyfikować treść metadanych plików graficznych, a także używać ich do sortowania i automatycznego porządkowania zdjęć w folderze według określonego kryterium, np. typu aparatu lub czułości matrycy.

System Windows wyświetla podstawowe metadane już po zaznaczeniu pliku. Pojawiają się one w pasku statusu okna Eksploratora (dolna belka). Jeśli chcesz, by informacji na ten temat było więcej, kliknij pasek statusu prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybierz kolejno Rozmiar, Duży.

Po tym na pasku zmieszczą się wszystkie informacje o ekspozycji. W tym miejscu możesz także edytować metadane. Jeśli klikniesz Dodaj tag, będziesz mógł przypisać do zdjęcia słowa kluczowe, które następnie pomogą odnaleźć fotografię za pomocą wyszukiwarki systemowej albo za pomocą wyszukiwarki w menedżerze zdjęć Picasa. Po wprowadzeniu zmian kliknij Zapisz.

Wykorzystując wspomniane narzędzie, możesz zmodyfikować wiele zdjęć za jednym razem. Naciśnij klawisz Ctrl i zaznacz zdjęcia, klikając ich ikonki myszą. Następnie wybierz pole, które powinno mieć wartość wspólną dla wszystkich plików. Wpisz tam swoje nazwisko. Eksplorator zapamiętuje wpisane metadane, więc jeśli będziesz chciał opisać kolejne zdjęcie, po wpisaniu pierwszej litery pojawi się podpowiedź.

W celu uzyskania pełnego podglądu metadanych danego pliku kliknij go prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybierz Właściwości. Gdy pojawi się okno, przejdź do zakładki Szczegóły. W tym miejscu znajdziesz podgląd wszystkich pól Exif, które możesz dowolnie modyfikować.

Metadane pliku graficznego możesz wykorzystać do automatycznego porządkowania zdjęć w widoku folderu. Po otwarciu katalogu z większą liczbą zdjęć ściągniętych z aparatu kliknij prawym klawiszem myszy na pustym miejscu między plikami i z menu wybierz kolejno: Grupuj według, Więcej.

Pojawi się teraz okno Wybieranie szczegółów. Możesz w nim wskazać kryteria do sortowania plików. Jeśli przewiniesz listę w dół, znajdziesz na niej informacje związane z metadanymi plików graficznych, np. Szybkość ISO. Zaznacz tę opcję Szybkość ISO i potwierdź, klikając OK. W podobny sposób dodasz między innymi kryteria: Długość ogniskowej, Czas ekspozycji czy Model aparatu fotograficznego.

Teraz ponownie wybierz z menu kontekstowego Grupuj według i zaznacz opcję Szybkość ISO. Zdjęcia w katalogu zostaną podzielone według czułości matrycy, jaka została użyta do ich wykonania. Pozwoli to łatwo znaleźć np. fotografie zrobione w nocy, które wymagają dodatkowego odszumiania podczas obróbki w programie graficznym.

Adobe Lightroom to koń roboczy zaawansowanych amatorów i profesjonalnych fotografów. Aplikacja jest zaprojektowana do zarządzania kolekcjami złożonymi z tysięcy fotografii i jest wyposażona w rozbudowane narzędzia do edycji metadanych oraz do automatycznego selekcjonowania zdjęć na ich podstawie.

Po uruchomieniu programu znajdziesz się w module biblioteki – Library, gdzie są zgrupowane narzędzia do edycji metadanych. Lightroom pozwala modyfikować metadane już na etapie pobierania zdjęć. Podłącz aparat i kliknij przycisk Import. W oknie, które się pojawi, widnieje z prawej strony panel Apply During Import. Tam możesz wpisać tagi, a także utworzyć własny zestaw metadanych, które zostaną dodane do pobieranych zdjęć.

Po pobraniu zdjęć i powrocie do biblioteki będziesz mógł sprawdzić zarówno słowa kluczowe, jak i metadane pobranych plików. Znajdujący się z prawej strony panel Keywording pokazuje listę ostatnio używanych słów kluczowych, a także pomaga utworzyć Keyword Set, czyli zestaw tagów dla określonego rodzaju zdjęć. Tagi są dodawane do wszystkich zdjęć zaznaczonych w oknie biblioteki.

Poniżej znajduje się panel Metadata, który zawiera podsumowanie najważniejszych elementów opisu pliku ze zdjęciem. Jeśli klikniesz na rozwijaną listę Default, znajdującą się obok nazwy panelu, będziesz mógł z niej wybrać widok szczegółowy, np. EXIF and IPTC, który wyświetli podgląd parametrów zdjęcia oraz pola do wpisania informacji o motywie.

Jeśli masz w bibliotece większą liczbę zdjęć, możesz wykorzystać metadane do ich błyskawicznego filtrowania. W tym celu w panelu Library powyżej podglądu miniaturek kliknij przycisk Metadata. Pojawi się panel z parametrami sortowania, które możesz zmieniać, klikając na nazwy poszczególnych kolumn.

W celu ograniczenia listy miniaturek do obrazów zarejestrowanych tym samym sprzętem wybierz parametr Camera i zaznacz model aparatu, np. Canon EOS 40D. W kolumnie Lens wskaż interesujący cię model obiektywu, w kolumnie ISO Speed wybierz czułość matrycy, w kolumnie Flash State określ, czy zdjęcie było zrobione z lampą błyskową.

W Lightroom jest także wbudowana wyszukiwarka metadanych. Kliknij przycisk powyżej listy miniatur. Wyświetli się wyszukiwarka. Za pomocą pierwszej listy określ kategorię do przeszukiwania. Za pomocą kolejnego pola Contains words określ strukturę logiczną zapytania i wpisz je w pole z lupką.

W programie są także interesujące narzędzia, które wykorzystują metadane do automatycznej korekcji zdjęć na podstawie informacji o sprzęcie. Kliknij Develop w celu przejścia do modułu korekcji zdjęć. Następnie znajdź i rozwiń panel Lens Corrections i zaznacz opcję Enable Profile Corrections. Lightroom wykryje rodzaj matrycy, typ obiektywu oraz ogniskową i na tej podstawie poprawi geometrię obrazu.