Najlepsza do gier

• Artur Wyrzykowski szef działu Hardware

Nowa karta graficzna jest z reguły kupowana z myślą o tym, by uzyskać dobrą jakość grafiki w grach. Warto się więc przyjrzeć modelom kosztującym obecnie 400–500 złotych. Tańsze nie spełnią wiązanych z nimi oczekiwań. Droższe mogą się okazać na wyrost – szczególnie w przypadku starszego komputera, który ma za mało wydajny procesor i zbyt słaby zasilacz do współpracy ze świetną grafiką. Dlatego w naszym teście skupiliśmy się właśnie na produktach z tej średniej, zarazem najciekawszej, kategorii produktowej.

W artykule znajdziesz:

• Cechy dobrej karty graficznej
• Informacje, do czego oprócz gier jest potrzebna wydajność
• Wyposażenie, jakie powinna mieć karta graficzna
• Podsumowanie testu 16 kart graficznych
• Opisy 16 kart graficznych za 300–550 zł

Rynek kart graficznych można podzielić na trzy segmenty. W pierwszym znajdują się karty o najwyższej wydajności. Obecnie są to modele z układami ATI Radeon 4890, 4850X2 i 4870X2, a także Nvidia GeForce GTX 260, 275, 280, 285, 295. Część z nich można kupić już od ok. 700 zł, ale najdroższe kosztują nawet 2000 zł.

Drugi, nieco niższy segment, to karty przeznaczone dla przeciętnych graczy. Z pewnością najwięcej jest modeli z układami Nvidia GeForce 9600 GT, 9800 GT, a do zestawu tych układów dołączył ostatnio GeForce GTS 250. W przypadku ATI liczą się praktycznie tylko karty z układami Radeon HD 4850 i 4870. Choć seria Radeon HD 4000 liczy jeszcze kilku przedstawicieli, np. 4770, 4730 czy 4670, liczba dostępnych kart jest znacznie mniejsza.

Trzecia grupa kart to modele najtańsze, za 100–300 złotych, które mają jednak niewiele zastosowań. Dzięki nim można na starszym komputerze oglądać filmy HD albo rozbudować pecet o wyjście HDMI , w celu podłączenia go do telewizora. Jednak wydajność kart z tego przedziału cenowego nie jest na tyle duża, by można było swobodnie pograć we współczesne gry. Dzięki obsłudze bibliotek DirectX 10 (na horyzoncie mamy już wersję 11) każda gra będzie wyświetlana, jednak obraz nie będzie płynny.

Karty graficzne ze średniego przedziału cenowego, czyli za około 400–500 złotych, są w stanie zapewnić wydajność odpowiednią do gier. Należy jednak pamiętać, że wiele zależy od pozostałych elementów komputera, m.in. od procesora. W praktyce wystarcza średniej klasy procesor dwurdzeniowy, np. Intel Core 2 Duo z serii E7000 lub AMD Phenom II X2, a także 2–4 GB pamięci.

Dużo zależy też od monitora – im jest większy, tym obraz może mieć większą rozdzielczość, ale wtedy karta graficzna musi zapewnić naprawdę dużą wydajność. Przetestowane przez nas karty poradzą sobie nawet z takimi rozdzielczościami. Jeżeli jednak masz mniejszy monitor, np. 17” o rozdzielczości 1280x1024, wystarczy ci tańsza grafika. Dlatego w tabelach testowych podajemy wyniki testów w grach dla 3 rozdzielczości, by każdy mógł się zorientować, jak dana karta graficzna będzie się sprawowała na monitorze o określonej rozdzielczości.

• WYDAJNY UKŁAD GRAFICZNY O wydajności akceleratora grafiki decyduje głównie rodzaj zastosowanego w nim układu graficznego oraz częstotliwość pracy poszczególnych jego jednostek. Powinien mieć także jak największą liczbę jednostek SPU – do 240 w przypadku najnowszych układów GeForce oraz 320–800 w przypadku radeonów.
• PAMIĘĆ GRAFICZNA Do gier wystarczy 256–512 MB pamięci. Ważne jednak, by szyna pamięci była odpowiednio szeroka, zwykle 256-bitowa, co zapewni szybki dostęp do danych.
• ZGODNOŚĆ Z NOWYMI TECHNOLOGIAMI Karta graficzna musi być kompatybilna przynajmniej z bibliotekami DirectX 10, a jeszcze lepiej DirectX 11, które dają możliwość uruchomienia nowych gier z wszystkimi efektami graficznymi.
• WYDAJNE I CICHE CHŁODZENIE Karta graficzna powinna pracować możliwie najciszej, co dotyczy przede wszystkim kart chłodzonych wentylatorem. W przypadku modeli z chłodzeniem pasywnym sytuacja jest idealna, ale należy zadbać o dobrą skuteczność tego chłodzenia, czyli przede wszystkim dobry przepływ powietrza w obudowie.
• POBÓR ENERGII Im wyższa wydajność karty, tym więcej pobiera ona prądu, co stawia coraz trudniejsze zadania wobec zasilacza. Jednak układy graficzne wykonane w nowoczesnym procesie technologicznym zapewniają dobrą wydajność przy stosunkowo niewielkim poborze prądu.

Warto zwrócić uwagę na inne możliwości kart graficznych. Duże znaczenie mają z pewnością technologie wspierające odtwarzanie filmów HD, w szczególności chodzi o obsługę kodeka H.264 . Takich filmów jest coraz więcej, a są wśród nich popularne pliki w formatach MKV, WMV czy MOV, a także filmy z płyt blu-ray. W przypadku układów firmy ATI technologia nosi nazwę Avivo HD, w przypadku Nvidii – PureVideo HD.

Innym sposobem użycia układów graficznych jest wykorzystanie ich mocy obliczeniowej w aplikacjach używanych na co dzień. W tym przypadku rozwiązania oferowane przez ATI i Nvidię znacznie się różnią. ATI oferuje technologię Stream i program ATI Video Converter. Technologia ta jest wspierana także przez programy innych producentów, np. CyberLink MediaShow i PowerDirector. Głównym ich przeznaczeniem jest konwersja plików wideo, która jest wykonywana przez procesor graficzny wielokrotnie szybciej niż przez główny procesor komputera.

Podobne rozwiązanie oferuje również Nvidia, a jest ono znane pod nazwą CUDA. W tym przypadku producent udostępnia niezbędne narzędzia programistyczne, dzięki czemu aplikacji pracujących na układach graficznych Nvidii jest znacznie więcej (sporo jest dostępnych na stronie WWW tej firmy). Są wśród nich znane programy, jak np. PowerDVD, MediaShow, PowerDirector czy konwerter Badaboom. Trzeba jednak przyznać, że aplikacji wykorzystujących procesory graficzne jest na razie niewiele, większość jest mało użyteczna dla przeciętnego użytkownika. Trudno też obecnie stwierdzić, czy jakakolwiek z tych technologii się przyjmie na dłużej.

Każda karta graficzna ma wyposażenie, które w zupełności wystarczy do zastosowań domowych. Mowa przede wszystkim o wyjściach wideo, które są przynajmniej dwa: oba cyfrowe (HDMI lub DVI) albo jedno cyfrowe i jedno analogowe (często DVI i D-Sub). Do karty wyposażonej w złącze DVI można podłączyć przejściówkę HDMI, a tę np. do telewizora. Również do DVI (a dokładniej DVI-I) da się podłączyć przejściówkę D-Sub, by móc wykorzystać stary monitor. Z kolei do wyjścia HDMI można podłączyć kabel HDMI-DVI, a ten do monitora z wejściem DVI. Jedynym rozwiązaniem niemożliwym do realizacji jest połączenie HDMI z D-Sub.

Na kartach graficznych można znaleźć także inne porty, m.in. wyjście telewizyjne (np. S-Video) czy port pełniący również rolę wejścia wideo (tzw. VIVO ). Bardzo powoli przyjmuje się DisplayPort , wyjście tego typu nadal mają tylko nieliczne karty.

Za to praktycznie każda karta graficzna ma obecnie wyjście audio, bo dźwięk jest wysyłany przez HDMI, a jeśli karta ma tylko DVI, to przez przejściówkę DVI-HDMI. Dlatego po podłączeniu komputera do telewizora z głośników tego ostatniego powinien docierać dźwięk. Trzeba tylko pamiętać, że karty z układami Nvidia muszą być podłączone dodatkowym kabelkiem do płyty głównej lub karty dźwiękowej.

Innym złączem obecnym w niektórych kartach jest optyczne wyjście audio S/PDIF . Ma je sporo płyt głównych, ale wśród kart graficznych są to właściwie pojedyncze modele.

Gdyby wyniki testów kart graficznych zależały tylko od ich wydajności, na pierwszych miejscach znalazłyby się prawdopodobnie modele z układami Nvidia GeForce GTS 250. Jak widać, w niektórych grach (u nas na wykresie S.T.A.L.K.E.R.) trzy karty z tym układem są znacznie szybsze od Radeona HD 4850. Z drugiej strony, w teście 3DMark06 różnice wydajności są mniejsze. Należy pamiętać, że niektóre z kart są fabrycznie podkręcone. Pozostałe testowane modele są z reguły mniej wydajne. To karty z układem GeForce 9800 GT (ma niższą częstotliwość niż GTS 250), w dalszej kolejności GeForce 9600 GT (ma niemal dwukrotnie mniej jednostek SPU ). W zestawieniu znalazły się także karty ze znanym układem Radeon HD 4770 i nowym Radeon 4730. Ten ostatni, mimo że jest nowością, trafił na ostatnie miejsce m.in. ze względu na wydajność (128-bitowa magistrala pamięci) oraz duże zużycie prądu (proces technologiczny 55 nm).

W ostatnim teście kart graficznych, w PC Formacie 5/2009, przedstawiliśmy tylko modele z chłodzeniem pasywnym. W aktualnym teście większość kart ma chłodzenie aktywne, co przekłada się na ich lepszą wydajność. Wiele to karty fabrycznie podkręcone, wszystkie mają dwuslotowe systemy chłodzenia. W segmencie kart ze średniej półki pojawił się nowy układ GeForce GTS 250 (inaczej nazwany GeForce 8800 GTX), a także przeznaczony dla mniej wymagających Radeon HD 4730.

W naszym zestawieniu uwzględniliśmy 16 kart graficznych z układami ATI oraz Nvidia, przy czym skupiliśmy się na najpopularniejszych modelach ze średniego przedziału cenowego. Mimo że średnia cena rynkowa kilku modeli przekracza 500 zł, w praktyce udaje się je znaleźć w cenach poniżej tej kwoty.

Pierwsze miejsca w naszym teście zajęło kilka kart z układami graficznymi ATI Radeon HD 4850, które występują w różnych wariantach. Jednak pod względem wydajności najszybszy okazał się model Gigabyte GV-R485OC-1 GH, również z układem Radeon HD 4850, jednak o podwyższonej częstotliwości pracy – zamiast 625 MHz jest to aż 700 MHz. Jest to rozwiązanie dobre dla osób, które cenią jedynie wydajność, bo jeśli weźmiemy pod uwagę głośną pracę, pobór mocy i nagrzewanie się karty graficznej, ogólny bilans nie wygląda najlepiej. Dlatego też karta ta znalazła się ostatecznie dopiero na 8. pozycji naszego zestawienia.

Podobnie plasują się karty z „nowymi” układami Nvidia GeForce GTS 250. Również w tym przypadku najlepiej pod względem wydajności wypada karta fabrycznie podkręcona, tzn. model firmy Zotac. Wykorzystany w niej procesor graficzny pracuje z częstotliwością 750 MHz zamiast domyślnej 738 MHz. Przyspieszono również jednostki SPU z 1836 do 1890 MHz.

Warto zwrócić uwagę na nazewnictwo układów graficznych GTS 250. Mają one takie oznaczenie, by „pasowały” do rodziny GeForce GTX, np. GTX 250, GTX 275 itp. Tymczasem kodowa nazwa układów to G92, a więc są to dokładnie te same układy graficzne co GeForce z serii 8800, które faktycznie są na rynku od dwóch lat. Od modeli 8800 GT, obecnych również w naszym zestawieniu, różnią się wyłącznie częstotliwością pracy – zamiast 650 MHz jest 738–760 MHz.

Podczas testów zwróciliśmy przede wszystkim uwagę na wyjścia wideo i audio, a najciekawszą kartą pod tym względem okazał się Gainward 9600 GT 1024 MB GS. Karta ma wyjątkowy zestaw złączy – dwa porty DVI, jeden HDMI, a dodatkowo DisplayPort. Ciekawym dodatkiem jest optyczne wyjście dźwięku S/PDIF. Co więcej, w zestawie znalazł się światłowód (tzw. TOS-Link), a także przejściówka pozwalająca zamienić jedno z wyjść DVI na D-Sub. Zresztą tego typu przejściówki były dostępne w większości przetestowanych kart.

Wielu producentów dodaje do kart graficznych także oprogramowanie: sterowniki, czasem także programy do podkręcania i monitorowania pracy kart, a sporadycznie także gry. Jeśli chodzi o realną wartość, największe znaczenie mają te ostatnie. Niestety, wśród testowanych kart tylko Zotac GTS250 miał w zestawie grę XIII Century Death or Glory. Programy do overclockingu są dołączane znacznie częściej, bo m.in. do kart Asusa, Gainwarda, Galaxy, Gigabyte i Zotaca. Są jednak mniej istotne, ponieważ do tego samego celu służy znacznie bardziej uniwersalne i darmowe oprogramowanie Riva Tuner, którego podczas testów używamy właśnie do podkręcania kart i monitorowania temperatury. Nie działa ono tylko w przypadku najnowszych kart grafiki, których nie jest w stanie rozpoznać, jak np. Radeon HD 4730.

Niewielkim minusem wszystkich testowanych kart jest duży, dwuslotowy system chłodzenia. Może on jednak sprawić problem tylko w komputerach, w których zainstalowano wiele różnych kart.

Znacznie bardziej dokucza głośna praca wentylatora karty graficznej. Dlatego osobom grającym sporadycznie możemy polecić jedną z całkowicie bezgłośnych kart z pasywnym chłodzeniem. Instalując taką kartę, trzeba jedynie zadbać o dobry przepływ powietrza w obudowie komputera.

Również zasilanie karty może być kłopotliwe. Testowane modele mają moc średnio 70 W, co nie powinno sprawić problemów zasilaczom o przeciętnej jakości i mocy około 350–400 W. Jednak niektóre potrzebują dwóch dodatkowych linii zasilających. Jest to np. Galaxy GTS 250 oraz Sapphire Radeon HD 4730. Oczywiście problem ten można obejść, zasilając kartę ze złącza molex (przez przejściówkę).

Wiele komputerów wykorzystuje układ graficzny zintegrowany z płytą główną. W takim przypadku nie musisz usuwać starej grafiki. Wystarczy, że nową zainstalujesz w gnieździe PCI Express (pasuje tylko do niego). Jeśli jednak masz już kartę, musisz ją najpierw zdemontować. Pokazujemy, jak to zrobić.

Odkręć dwie śruby mocujące lewą (patrząc od przodu komputera), boczną ściankę obudowy. Zdejmij tę ściankę.

Odszukaj kartę graficzną i odkręć śrubę mocującą ją do obudowy. W niektórych obudowach karta może być zamocowana za pomocą plastikowej lub metalowej klamry – musisz ją zdjąć.

Jeżeli do karty graficznej są podłączone jakiekolwiek kable, odłącz je.

Na końcu gniazda PCI Express niekiedy jest blokada uniemożliwiająca przypadkowe wysunięcie się karty. Jedną ręką odciągnij blokadę, a drugą wysuń kartę do góry.

Nową kartę instaluje się w bardzo prosty sposób, w kolejności odwrotnej do demontażu.

Wsuń kartę graficzną do gniazda PCI Express.

Przykręć śrubę mocującą kartę. Jeśli karta ma gniazdo zasilające, podłącz do niego kabel z odpowiednią końcówką. Najczęściej jest to specjalny, 6-stykowy kabel do kart PCI Express, obecny we wszystkich współczesnych zasilaczach.

Załóż boczną ściankę obudowy, przykręć mocujące ją śruby. Podłącz też wszystkie kable do komputera (zasilanie, kabel monitora). Włącz komputer.

Po pierwszym uruchomieniu systemu obraz będzie wyświetlany prawdopodobnie w rozdzielczości 800x600, co wynika z braku sterowników. Włóż więc płytę CD, która jest w zestawie z kartą graficzną, do napędu optycznego. Gdy uruchomi się instalator, zainstaluj sterowniki i dodatkowe oprogramowanie.

Karta z popularnym układem Radeon HD 4850, fabrycznie lekko podkręcona, ale da się ją samodzielnie podkręcić aż do 800 MHz. Ma też świetne chłodzenie, dzięki czemu temperatura nie przekracza 60 stopni. Dodatkową zaletą jest cicha praca. Ma tylko dwa wyjścia DVI, ale w zestawie dodatkowe przejściówki.

Wydajna, fabrycznie podkręcona karta graficzna, wyposażona w 1 GB pamięci. Ma masywny, skuteczny zestaw chłodzący bez wentylatora, dzięki czemu nie hałasuje. Minusem jest wysoka temperatura, szczególnie przy dużym obciążeniu, która przy overclockingu sięga nawet 100 stopni.

Kolejna karta z Radeonem HD 4850. Ta nie jest fabrycznie podkręcona, ale wydajnością nie ustępuje dwóm poprzednim. W dodatku dobrze się podkręca. Jak we wszystkich kartach Gigabyte, ułatwia to program Gamer HUD. Niestety, szybko kręcący się wentylator zestawu chłodzącego dość głośno pracuje.

Dobrze skonstruowana grafika, która przy dobrych osiągach nadal cicho pracuje. System chłodzenia ma potencjał znacznie przekraczający możliwości podkręcania podzespołów – częstotliwość zegara GPU zwiększyliśmy o 10 proc. – po podkręceniu karta nadal pracowała bardzo cicho.

Karta o wydajności podobnej do innych modeli z Radeonem HD 4850, ta jednak pobiera nieco więcej mocy, nagrzewa się do ponad 60 stopni, za to całkiem dobrze się ją podkręca (o kilkanaście procent). W zestawie producent dodaje pakiet oprogramowania firmy CyberLink.

Pasywnie chłodzona, bezgłośna karta o dobrej wydajności, jednak już wyraźnie słabsza niż modele z układami Radeon HD 4850. Układ graficzny pracuje z temperaturą ponad 90 stopni, a więc znacznie wyższą niż przeciętna. Co ciekawe, mimo tej temperatury kartę bardzo dobrze się podkręca.

Jedyna w teście karta z Radeonem HD 4770. Okazuje się wydajna, cicha i energooszczędna, a ograniczenie wydajności stanowi 128-bitowa magistrala pamięci graficznej. Kartę można nieznacznie podkręcić za pomocą programu Asusa, natomiast Riva Tuner nie rozpoznaje prawidłowo tego modelu.

Pod względem wydajności jest to najlepszy model w teście, bo wykorzystuje Radeona HD 4850 podkręconego fabrycznie aż do 700 MHz. Ujemnym tego skutkiem jest wysoki pobór prądu, wyższa temperatura oraz głośna praca zestawu chłodzącego. Testowany egzemplarz miał też niepełne wyposażenie.

Wydajna grafika z układem Nvidia GeForce GTS 250, a więc pracującym szybciej 8800 GT. Dodatkowo fabrycznie podkręcona, a także wyposażona w 1 GB pamięci. Ma jednak takie same minusy jak pozostałe modele z tym procesorem graficznym: pobiera sporo prądu i głośno pracuje.

Druga karta z GeForce GTS 250, też fabrycznie podkręcona. Ma jedynie wyjścia DVI, ale w zestawie przejściówki D-Sub oraz HDMI (przez to wyjście można również wyprowadzić dźwięk). Jest też oczywiście program DualCoreCenter, który pozwala na monitorowanie i podkręcanie karty.

Jedna z najtańszych kart graficznych z układem GeForce GTS 250. Jak inne podobne modele pobiera sporo prądu, ale wymaga zasilania przez dwie wtyczki zasilające, ponadto jej wiatrak cały czas zbyt głośno pracuje. W zestawie znajduje się program Xtreme Tuner do podkręcania i monitorowania pracy grafiki.

Karta o wydajności nieco niższej niż modele z pierwszych miejsc. Jednak w porównaniu z nimi pracuje stosunkowo cicho. Dodatkowo dołączone oprogramowanie ExpertTool pozwala kontrolować ręcznie prędkość obrotową, monitorować temperaturę oraz zmieniać częstotliwość pracy karty graficznej.

Grafika wykorzystująca wysłużony już układ GeForce 9600 GT. Ze względu na przeciętną wydajność powinna być tańsza. Interesującą cechą tego modelu jest zestaw złączy cyfrowych audio i wideo: dwa DVI, HDMI, DisplayPort, a także optyczne wyjście dźwięku. Niewątpliwą zaletą jest też cicha praca.

Druga karta z układem GeForce 9600 GT, a więc przeznaczona dla niewymagających użytkowników. Da się jednak na niej uruchomić wszystkie współczesne gry. Model ten ma niższą częstotliwość i mniejszą wydajność niż Gainward, ale za to jest wyposażony w pasywny i zupełnie bezgłośny zestaw chłodzący.

Karta z układem GeForce 9600 GT, pracującym z częstotliwością 700 MHz, a także wyposażona w 1 GB pamięci. Częstotliwość GPU i pamięci da się podnieść o kilkanaście procent, ale karta nadal pozostanie znacznie słabsza niż modele np. z GTS 250, które można kupić w tej samej cenie.

Tania karta graficzna z Radeonem HD 4730. Ma wydajność podobną do GeForce 9600 GT, ale pobiera za dużo prądu i jest zasilana przez dwie linie zasilające. Jej podkręcanie jest utrudnione, bo producent nie dołącza programu do overclockingu, a programy takie jak Riva Tuner na razie jej nie rozpoznają.