Najlepszy upgrade peceta

Kilkanaście lat temu dyski SSD (Solid State Drive) były bardzo drogie, a więc przeznaczone do specjalistycznych zastosowań. Z czasem technologia pozwoliła oferować coraz większe pojemności w coraz niższych cenach, czego efektem jest dziś szeroka dostępność setek niedrogich modeli od różnych producentów. W większości są to dyski w formacie 2,5”, które pasują zarówno do laptopów, jak i pecetów. Jeszcze bardziej kompaktowym formatem jest M.2 – takie złącze ma wiele nowych płyt głównych i laptopów. W komputerach stacjonarnych można też korzystać z dysków SSD w postaci kart PCI Express. Wyjaśniamy, jak wybrać odpowiedni dysk i pokazujemy, jak go zainstalować.

Dyski SSD to nie tylko klasyczne, 2,5-calowe modele z interfejsem SATA. Istnieje wiele rozwiązań o wyższej wydajności i mniejszych rozmiarach, lepiej dopasowanych do potrzeb użytkowników.

Większość dysków SATA ma szerokość 2,5”, dzięki czemu pasują do każdego laptopa lub peceta. Atutem jest nie tylko uniwersalność, ale i niskie ceny, które wynikają z popularności oraz dostępności setek różnych modeli. Podstawową wadą jest sam interfejs SATA, którego przepustowość jest ograniczona do 600 MB/s, a w praktyce ok. 550 MB/s. Dlatego żaden dysk SATA nie ma lepszych osiągów, mimo że pamięci flash mogą dać z siebie znacznie więcej.

Z tego powodu opracowano inne formaty dysków, do których należą karty PCI Express oraz miniaturowe dyski M.2. W pierwszym przypadku przepustowość pojedynczej linii PCIe 2.0 wynosi 500 MB/s, a więc cztery takie linie (złącze x4) jest w stanie zapewnić przepustowość 2 GB/s – trzykrotnie więcej niż SATA 3. Jeszcze lepiej będzie, jeśli złącze PCIe oraz dysk SSD są w standardzie PCIe 3.0 – wydajność może być dwukrotnie wyższa.

Dokładnie to samo dotyczy złączy M.2. Fizycznie są one zupełnie inne, ale pod względem elektrycznym często są zgodne z PCI Express 2.0 lub 3.0 (jest to tzw. standard NVMe, czyli Non-Volatile Memory Express). Do transmisji danych także wykorzystują cztery linie, więc przepustowość złącza też sięga 2 lub 4 GB/s – chyba że złącze M.2 płyty głównej wcale nie jest zgodne z PCI Express, a tylko z SATA. Piszemy o tym poniżej.

Złącza M.2 pojawiły się wraz z chipsetami poprzedniej generacji (w wybranych płytach z podstawką LGA 1150). We współczesnych płytach LGA 1151 wyglądają tak samo, ale w rzeczywistości są zupełnie inne.

W ogromnej większości płyt LGA 1150 złącze M.2 jest zgodne tylko z SATA. Oznacza to, że nie omija ograniczenia tego standardu – maksymalna przepustowość nadal wynosi maksymalnie 600 MB/s. Zdarzają się płyty zgodne z PCI Express, ale są to wyjątki, dlatego kupując dysk SSD, trzeba zajrzeć do instrukcji dołączonej do płyty lub jej specyfikacji i upewnić się, w jakim standardzie jest M.2.

W najnowszych płytach do procesorów Intela złącze M.2 jest zgodne z PCI Express 3.0 x4, więc można śmiało instalować wydajne dyski, np. Plextor M6e czy Samsung 950 Pro. Oczywiście wśród nowych płyt też znajdą się wyjątki, więc przed zakupem SSD trzeba upewnić się, czy będzie pasował do płyty.

Sposób instalacji dysku SSD różni się w zależności od formatu tego dysku. Karty M.2 i PCIe montuje się łatwiej niż dyski SATA.

Dysk 2,5” z interfejsem SATA nie gwarantuje maksymalnej wydajności, ale da się go zainstalować w każdym komputerze.

Jeśli obudowa ma wnękę na dyski 2,5” (najczęściej mają je obudowy mITX), umieść dysk bezpośrednio tam. Jeśli ma tylko wnękę 3,5” (tak jest zwykle), przykręć do dysku specjalne „sanki”.

Wsuń tak przygotowany dysk do wnęki o szerokości 3,5” (dla zwykłego dysku):

Przykręć „sanki” śrubkami z grubym gwintem (takimi jak do mocowania HDD).

Podłącz do dysku kabel zasilający oraz SATA. Drugi koniec SATA podłącz do odpowiedniego gniazda płyty głównej SSD podłącza się do portu SATA 3 (600 MB/s), a nie SATA 2 o dwukrotnie mniejszej przepustowości. Jeśli nie wiesz, który port jest który, zajrzyj do instrukcji obsługi płyty.

Niektóre dyski SSD są sprzedawane w postaci kart PCI Express. Ogranicza to ich zastosowania (można instalować je tylko w pecetach), ale za to magistrala PCI Express omija ograniczenia SATA. Dysk montuje się tak samo jak inne karty.

Odszukaj na płycie głównej wolne złącze PCI Express. Zwróć uwagę, że musi to być złącze x16, bo złącze x1 jest za krótkie. Wsuń kartę w pasujące złącze:

Do zamocowania karty wystarczy tylko jedna śrubka. Instalacja zakończona!

Coraz więcej dysków jest produkowanych w formacie M.2 – największy sens mają one w laptopach, gdzie jest mało miejsca, ale można je montować również w pecetach.

Wiele współczesnych płyt głównych ma złącze M.2 zgodne z PCI Express. Na starszych płytach wygląda ono tak samo, ale jest zgodne tylko z wolniejszym standardem SATA.

Na płytach w formacie mITX nie ma miejsca, więc często gniazdo M.2 znajduje się na odwrocie (np. w modelu Gigabyte GA-B150N Phoenix-WiFi).

Instalacja dysku jest banalnie prosta – wystarczy odkręcić śrubkę, wsunąć dysk w złącze i przykręcić śrubkę:

Jeśli płyta główna nie ma złącza M.2, można wykorzystać przejściówkę M.2–PCIe. Jedyny problem stanowi dostępność takich przejściówek – zwykle są sprzedawane razem z zamontowanymi pamięciami.

Jeśli jednak masz taką przejściówkę, możesz umieścić w niej dysk w formacie M.2. Następnie całość montujesz w pececie tak, jak pokazaliśmy w poprzednim warsztacie. Niezależnie od tego, jaki dysk SSD zamontujesz w komputerze, będzie on widziany przez system jako nośnik bootowalny, czyli z możliwością instalacji systemu. System instaluje się tak samo jak na zwykłym dysku SATA.