Pamięć RAM- co należy wybrać. Optymalna konf  iguracja RAM

Od kilku lat do komputerów stacjonarnych i przenośnych trafiają pamięci typu DDR3 SDRAM, więc przynajmniej pod tym względem wybór konkretnych modułów nie powinien być trudny. Wcześniej były to pamięci typu DDR2 (można je spotkać w kilkuletnich pecetach i laptopach) oraz DDR, a do najnowszych płyt głównych z chipsetem Intel X99 pasują moduły DDR4. Jednak wymienione sytuacje są marginalne – zakładamy, że 99 procent użytkowników potrzebuje pamięci DDR3.

Wiesz już, że ogromna większość pamięci to DDR3. Jednak moduł modułowi nierówny – na jakie inne parametry warto zwrócić uwagę?

Podstawową kwestią jest oczywiście pojemność. Obecnie minimum to 4 GB pamięci – ceny zaczynają się od około 105 zł za jeden moduł 4 GB lub ok. 125 zł za parę 2x2 GB. Optymalna pojemność wynosi jednak 8 GB – zestaw 2x4 GB da się kupić już za 210 zł. Ceny pamięci jeszcze nigdy nie były tak niskie, więc nie warto żałować pieniędzy.

Choć nie jest to wymagane, warto kupować i instalować moduły parami (tzw. zestawy Dual Channel), bo zapewnia to optymalną wydajność. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy płyta główna ma tylko dwa sloty pamięci (tak jest w przypadku tanich płyt), a ty nie dysponujesz środkami, by kupić od razu dwa moduły. Możesz zainstalować jeden, a za jakiś czas dokupić drugi.

Ważnym parametrem jest też częstotliwość pracy, która efektywnie wynosi 1600, 1866, 2133 MHz itd. Moduły pamięci są określane jako DDR3–1600, DDR3–1866, DDR3–2133 itd. Rzadziej stosowane są inne oznaczenia, np. PC12800, PC15000, PC17000 itd. – dotyczy to tych samych pamięci, lecz oznacza ich przepustowość, a nie częstotliwość.

Wybór pamięci o odpowiedniej częstotliwości zależy od procesora i płyty głównej, o czym dokładniej piszemy w dalszej części artykułu. Warto jednak pamiętać, że nie da się kupić niewłaściwych modułów pamięci. Jeśli ich nominalna częstotliwość będzie zbyt niska, po prostu nie wykorzystasz możliwości płyty lub procesora. Z kolei jeśli parametry RAM będą zbyt wysokie, pamięć sama dostosuje się do możliwości pozostałych komponentów – jedynym problemem będzie to, że trochę za nią przepłacisz.

Każda pamięć potrzebuje określonego czasu, by wykonać daną operację: zaadresować kolumnę lub komórkę pamięci, odczytać lub zapisać w niej bit informacji, zamknąć dostęp do komórki. Opóźnienia te są mierzone w nanosekundach, co przy szybkości pracy rzędu 1 GHz oznacza kilka lub kilkanaście cykli zegara – im wyższa częstotliwość pracy, tym większe (liczone w cyklach) opóźnienia. Sztuka wyprodukowania szybkich pamięci polega na tym, by opóźnienia były jak najniższe pomimo wysokiej częstotliwości.

Świetnym przykładem są pamięci DDR3–2133, idealne do wydajnych pecetów z procesorami AMD i Intela. Najtańsze moduły mają podstawowe opóźnienia (tzw. CAS Latency) równe 10–11, a nawet 15–16 cykli zegara. Para takich modułów (2x4 GB) kosztuje 260 zł. Polecane przez nas (patrz konfigurator na 30) moduły G.Skill RipjawsX F3–17000CL9D-8GBXM mają opóźnienia CAS równe 9. Są na pewno wydajniejsze, ale też trochę droższe – kosztują ok. 300 zł.

Pełna specyfikacja wymienionych modułów G.Skill wynosi 9-11-10-28-2 N, a kolejne wartości oznaczają inne opóźnienia. Niektórzy producenci w ogóle tych parametrów nie podają, bo ich wpływ na wydajność jest niewielki.

Kontroler pamięci RAM jest elementem zintegrowanym z procesorem, a ten z kolei jest montowany na płycie głównej, stąd dobór pamięci RAM zależy od tych dwóch komponentów.

Współczesne procesory Intela mają zintegrowane kontrolery pamięci DDR3–1600. Oznacza to, że w przypadku większości konfiguracji właśnie taka pamięć będzie optymalna. Dotyczy to wszystkich płyt głównych z chipsetami nieprzystosowanymi do podkręcania, a więc H81, B85, H97, a także starszymi z serii H oraz B.

Moduły DDR–1600 są obecnie najpopularniejsze, a co za tym idzie również najtańsze. Parę 2x2 GB można kupić za 125 zł, a za pojemność 8 GB trzeba zapłacić nieco ponad 200 zł. Zatem dopłacając 80 zł, ma się dwukrotnie więcej pamięci – naprawdę warto! Dołożenie kilkunastu złotych daje jeszcze lepszy efekt, bo zamiast pamięci o opóźnieniach CL 11 możesz kupić moduły CL 9 – my polecamy moduły Crucial z serii Ballistix o skomplikowanym oznaczeniu BLS2CP4G3D1609DS1S00CEU. Właśnie takie moduły znajdują się w kilku pecetach z naszego konfiguratora.

Wyjątkiem są płyty główne z chipsetem Intel Z97 i poprzednimi chipsetami z serii Z, które umożliwiają podkręcanie. Jeśli zapłacisz kilkaset złotych za taką płytę, prawdopodobnie zechcesz wykorzystać jej wszystkie możliwości, zatem pamięć RAM powinna być odpowiednio szybka. W takim sprzęcie warto zainstalować parę modułów 2x4 GB o częstotliwości 2133 MHz i jak najkrótszych opóźnieniach. Świetnym przykładem jest zestaw G.Skill z serii RipjawsX o oznaczeniu F3–17000CL9D-8GBXM (patrz tabelka poniżej), za który zapłacisz około 300 zł.

W przypadku dobierania pamięci do płyty (chipsetu) oraz procesora AMD postępowanie jest odwrotne – współczesne układy tej firmy z serii FX oraz A10 i A8 mają kontroler pamięci DDR3–2133, więc w pierwszej kolejności warto rozważyć zakup właśnie takich modułów. Niższa częstotliwość pracy będzie skutkowała słabszą wydajnością, dlatego warto zdecydować się np. na moduły G.Skill RipjawsX F3–17000CL9D-8GBXM. Jeśli chcesz kupić mniej niż 8 GB, to niestety w sprzedaży nie znajdziesz pamięci DDR3–2133 w konfiguracji 2x2 GB – wszystkie to komplety 2x4 lub 2x8 GB.

Oczywiście w przypadku komputera w wersji „oszczędnej” można zdecydować się na pamięci wolniejsze, choćby DDR3–1600, jak ma to miejsce w najtańszym komputerze AMD z naszego konfiguratora. Jeśli wybierzesz moduły DDR3–1600, będziesz mógł kupić je w wersji 1x4 GB lub 2x2 GB.

Zakup odpowiednich modułów pamięci i ich instalacja na płycie głównej jeszcze nie oznacza, że będą pracować z optymalnymi ustawieniami. Zazwyczaj są uruchamiane z efektywną częstotliwością 1333 lub 1600 MHz. Trzeba przejść do BIOS-u lub UEFI płyty głównej i ewentualnie ustawić wyższą częstotliwość. Można przy tym rozróżnić dwa przypadki – gdy pamięci mają tzw. profile XMP lub ich nie mają, posługując się tylko modułem SPD. Pokażemy konfigurację na przykładzie UEFI płyty ASRock z chipsetem Z68.

Podczas startu komputera, sekundę lub dwie po jego włączeniu, przejdź za pomocą klawisza Del lub F2 do UEFI płyty głównej.

W sekcji Main sprawdź, w jakim trybie działają moduły pamięci. W tym przypadku jest to DDR3–1333.

Przejdź do sekcji OC Tweaker, w której najczęściej znajdziesz informacje o trybie pracy pamięci, w tym także o profilach XMP:

Przejdź poniżej, do Load XMP Setting, rozwiń listę z dostępnymi profilami i wybierz z niej pożądany profil.

Naciskając strzałkę w prawo, przejdź do Exit, wybierz Save Changes & Exit i naciśnij Enter. Zmiany zostaną zapisane, komputer uruchomi się ponownie, a płyta główna ustawi wszystkie parametry (częstotliwość, opóźnienia, napięcie zasilania) zgodnie z wybranym profilem XMP.

Jeśli płyta główna albo układy pamięci nie obsługują profilów XMP, musisz ustawić ręcznie częstotliwość. Odbywa się to w podobny sposób. W sekcji OC Tweaker wybierz DRAM Frequency, naciśnij [Enter] i z listy dostępnych częstotliwości i wybierz pożądaną wartość, np. DDR3-2133.

Przy tej częstotliwości, dla tych konkretnych modułów pamięci, wymagane jest podwyższone napięcie zasilania do 1,6 V (to musisz sprawdzić w specyfikacji własnych modułów RAM). Odszukaj parametr DRAM Voltage, z listy DRAM Voltage wybierz napięcie najbardziej zbliżone do wymaganego, np. 1.605V.

Po ustawieniu parametrów wyjdź z UEFI, zapisując zmiany tak, jak w punkcie 5.

Rozbudowa RAM-u jest uzależniona nie tylko od procesora i płyty głównej, ale także od zainstalowanej pamięci. Jeśli masz wolne sloty, możesz dołożyć kolejne moduły. Jeśli nie ma na nie miejsca, trzeba zastąpić stare moduły nowymi.

Aby przekonać się, jakie masz pamięci, a także ile pozostało wolnych slotów RAM, najlepiej wyłączyć sprzęt, otworzyć obudowę, wyjąć moduły i sprawdzić ich oznaczenia. Jeśli nie chcesz lub nie możesz tego zrobić, przyda się np. znany program CPU-Z, który można pobrać w wersji 32- lub 64-bitowej bezpośrednio ze strony producenta www.cpuid.com/softwares/cpu-z.html.

Po instalacji i uruchomieniu CPU-Z w zakładce Memory program wyświetli aktualne parametry pracy pamięci RAM. Ważne jest pole DRAM Frequency, które określa rzeczywistą częstotliwość pamięci (efektywną otrzymasz, mnożąc tę wartość przez dwa). Drugi ważny parametr to oczywiście CAS Latency.

Możesz też sprawdzić, czy masz miejsce na kolejne moduły RAM. Przejdź do zakładki SPD i, wybierając pozycje z listy Slot#1, sprawdź, które sloty są zajęte, a które wolne. W ten sposób będziesz wiedział, ile modułów pamięci możesz jeszcze dokupić. Niestety informacja uzyskana w ten sposób nie jest pewna, szczególnie w przypadku laptopów. Często program informuje o czterech slotach, podczas gdy w rzeczywistości jest jeden lub dwa. Dlatego lepiej otworzyć komputer i naocznie przekonać się o możliwościach rozbudowy.

Dalsze postępowanie zależy od tego, co zastałeś w swoim komputerze i jakie masz oczekiwania co do rozbudowy. Jest wiele możliwych scenariuszy, ale warto trzymać się kilku zasad.

Nowe moduły pamięci powinny mieć parametry pracy podobne jak te już zainstalowane. Powinny mieć możliwość pracy z taką samą częstotliwością, przy zbliżonych opóźnieniach (np. DDR3–1600, CL9). Najlepiej, jeśli będą to moduły tego samego producenta, z tej samej serii.

Warto dążyć do tego, by moduły były zainstalowane parami, by umożliwić pracę w szybszym trybie dwukanałowym. Zatem jeśli masz jeden moduł 4 GB, kup drugi podobny moduł 4 GB, a nie komplet 2x2 GB.

Jeśli płyta główna ma cztery sloty pamięci, instalacja czterech modułów (np. 4x1 GB) może sprawiać problemy – musisz liczyć się z tym, że na przykład nie będą mogły pracować z najwyższą możliwą częstotliwością.

Czasem warto pozbyć się starych pamięci i wymienić je na całkowicie nowe. Przykładowo jeśli masz mało pamięci (np. 2 GB) o niskiej częstotliwości (np. DDR3–1333), a płyta główna może dać z siebie znacznie więcej (np. ma chipset Intel z serii Z), warto zainwestować w wymianę pamięci np. na zestaw 2x4 GB DDR3–2133.