Płyty pod Ryzena

Zalety płyt z podstawką AM4

• Zgodność z układami z serii A, Athlon oraz Ryzen
• Nowoczesne interfejsy, np. USB 3.1 Gen 2 i NVMe
• Bogaty wybór i niskie ceny, od 220 zł
• Podświetlenie LED i inne dodatki w droższych modelach

Procesory Ryzen 3 to atrakcyjne, czterordzeniowe układy za niecałe 500 zł. Wcześniej w sprzedaży pojawiły się także serie Ryzen 5 oraz Ryzen 7, które są przeznaczone dla bardziej wymagających użytkowników pecetów. Wszystkie pasują do nowej podstawki AM4.

Ale to nie jedyne układy z nią zgodne. W sklepach jest także sporo układów z rodziny Bristol Ridge, które pozostają w cieniu świetnego Ryzena. Do najtańszych, za ok. 250–260 zł, należą A6-9500 (dwa rdzenie, zintegrowana grafika) oraz Athlon X4 950 (cztery rdzenie bez grafiki). Oba pracują z częstotliwością nominalną 3,5 GHz i turbo do 3,8 GHz. Natomiast najszybszym układem z serii A jest A12-9800 – ma cztery rdzenie o częstotliwości 3,8/4,2 GHz oraz zintegrowaną grafikę Radeon R7. Zatem zakres zastosowań podstawki AM4 jest bardzo szeroki – można w niej montować układy w cenie od 250 do 2000 zł. Wcześniej taką zaletę miały tylko platformy Intela.

Do współpracy z nowymi procesorami AMD opracowało trzy chipsety – podstawowe różnice między nimi prezentujemy w tabelce poniżej. X370 jest przeznaczony dla entuzjastów: umożliwia podkręcanie procesora i pamięci, daje możliwość instalacji dwóch kart graficznych i pracy w trybie CrossFire, ma też najwięcej portów. Ceny płyt z tym chipsetem zaczynają się od ok. 520 zł, a modele mają zwykle format ATX (choć są również miniITX).

Tańszy chipset B350 również umożliwia podkręcanie, ale ma mniej różnych portów i pozwala wykorzystać tylko jedną kartę graficzną. Ceny płyt zaczynają się już poniżej 300 zł, co daje optymalną relację funkcjonalności do ceny. Natomiast osoby, którym nie zależy na podkręcaniu, mają do dyspozycji najtańszy chipset A320. Daje najmniejsze możliwości, ale przy cenie już od 220 zł. Te płyty mają zwykle format microATX.

Przy porównywaniu płyt nie wystarczy spojrzeć na chipset, by ocenić możliwości całego produktu. Trzeba pamiętać o tym, że producenci płyt praktycznie nigdy nie wykorzystują pełnego potencjału chipsetu – np. nie wyprowadzają wszystkich portów. Dotyczy to szczególnie SATA Express, bo takich dysków nie ma w sprzedaży, więc porty też są niepotrzebne. Na szczęście linie PCI Express z tych portów mogą być „odzyskane” np. na potrzeby innych złączy, choćby NVMe dla dysków SSD.

Gorzej, gdy podobnie dzieje się nawet z ważnymi złączami. Dla przykładu wszystkie chipsety AMD mają wbudowany interfejs USB 3.1 Gen2 (10 Gb/s), ale jest on pomijany w wielu płytach, nawet tych droższych. Z drugiej strony na płytach głównych pojawiają się elementy, których teoretycznie chipset nie ma. Kiedyś były to właśnie porty USB 3.1 Gen 2 (dziś są w chipsecie) albo dodatkowe kontrolery SATA. Natomiast obecnie najciekawsze jest wsparcie dla CrossFire przez chipset B350, który teoretycznie tego nie obsługuje, a nawet wsparcie dla Nvidia SLI na płytach przeznaczonych dla graczy. Zatem warto dokładnie przyglądać się specyfikacjom płyt, bo mogą kryć one pewne „smaczki”.

Obok standardowych elementów wyposażenia niektóre płyty mają pewne dodatki zwiększające ich atrakcyjność. W każdym przypadku jest to bogaty zestaw oprogramowania do podkręcania, monitorowania pracy, konfiguracji pracy wentylatorów, łatwej aktualizacji sterowników i UEFi itd. Mogą to być także programy do zarządzania pasmem, streamingu wideo z gier, konfiguracji klawiszy skrótów, przechowywania lub udostępniania danych w chmurze, monitoringu przez smartfona i o wielu innych zastosowaniach.

Dodatkiem, który stał się ostatnio bardzo popularny, jest podświetlenie LED. Ścieżka audio jest podświetlana nawet w najtańszych płytach. Droższe mają podświetlane krawędzie lub gniazda, a w wybranych modelach jest to podświetlenie RGB. Niektóre dodatkowo mają złącza do podłączenie zewnętrznych taśm LED. Należy pamiętać, że dziś nawet wentylatory procesorów, moduły RAM oraz karty graficzne mają podświetlenie – jeśli wszystko dobrze współgra, w obudowie z przezroczystego tworzywa można osiągnąć świetny efekt.

Oczywiście w każdym przypadku podświetlenie można wyłączyć poprzez użycie odpowiedniej funkcji w UEFI lub za pomocą programu dołączonego do płyty głównej. Bardziej zaawansowane płyty zapewniają większe możliwości: da się ustawić np. tryb pulsowania światła lub „oddychania”, cykliczną zmianę kolorów czy zależność barwy LED od różnych czynników (obciążenia, temperatury, szybkości wentylatora itd.).

W naszym teście znalazło się siedem płyt głównych z różnymi chipsetami. To modele raczej ze średniej i niskiej półki cenowej, kosztujące od 240 do 630 zł.

Testowane płyty główne miały format ATX lub microATX – właśnie ten szczegół najbardziej wpływa na ich wyposażenie. Pełnowymiarowe płyty mieszczą po dwa lub trzy sloty PCIe x16 dla kart graficznych, kilka slotów x1, czasem także dodatkowe gniazda PCI. Mają również zawsze po cztery gniazda pamięci RAM.

W mniejszych płytach zwykle jest jedno złącze PCIe x16 dla grafiki, trzy–cztery inne sloty, a także dwa gniazda pamięci RAM. Jednak zdarzają się wyjątki, np. dwa sloty PCIe x16 albo cztery gniazda pamięci. Tak czy inaczej płyta mATX w zasadzie zawiera wszystko, co jest potrzebne w przeciętnym komputerze, no i jest tańsza – dlatego też zachęcamy do korzystania z takich konstrukcji.

Niemniej jednak najbogatsze wyposażenie mają płyty ATX, co widać w tabeli. Świetnie wypadły obie płyty Gigabyte AX370-Gaming K3 oraz AB350-Gaming 3. Obie mają dobry układ audio Realtek ALC1220, dwa porty USB 3.1 Gen2, cztery–sześć portów USB 3.1 Gen1, optyczne wyjście dźwięku. Pierwsza z płyt ma układ sieciowy Killer E2500, druga podświetlenie LED RGB.

Jeszcze ciekawszy pod względem wyposażenia jest ASRock X370 Killer SLI. Ma trzy złącza M.2, w tym jedno w standardzie PCIe 3.0 x4 (dla dysków NVMe), drugie wolniejsze PCIe 2.0 x2 (również dla NVMe albo SATA), a także trzecie dla kart Wi-Fi. Na tym tle całkiem dobrze wypada płyta MSI B350M Mortar. Jest to mała płyta mATX, a mimo to wyposażona w dwa sloty PCIe x16 ze wsparciem dla CrossFire oraz cztery gniazda pamięci RAM. Ma również gamingowe, czerwone wykończenie oraz podświetlenie LED w tym kolorze. Chipset B350 umożliwia podkręcenie procesora oraz pamięci. Całość jest więc całkiem atrakcyjna, a przy tym niedroga – kosztuje ok. 360 zł.

Zestaw możliwości wynika z wyposażenia – my ocenialiśmy kilka szczegółów. W przypadku procesorów Ryzen z odblokowanym mnożnikiem (czyli wszystkich Ryzenów) ciekawe są możliwości podkręcania układów. Teoretycznie jest to możliwe na wszystkich płytach z chipsetami X370 oraz B350, ale np. na płycie Gigabyte AB350-Gaming 3 podkręcanie nie dawało żadnego efektu. Stąd wynika nieco obniżona ocena tego modelu.

Drugim, właściwie jeszcze większym kłopotem, jest możliwość podkręcania pamięci. Wykorzystany przez nas zestaw G.Skill FlareX, zoptymalizowany właśnie dla procesorów Ryzen, działał prawidłowo tylko na płytach Gigabyte – potrafiły one wykorzystać profil XMP 3200 MHz. Zatem płyta AX370-Gaming K3 okazała się jedyną, na której można zarówno podkręcić procesor, jak i wykorzystać szybkie pamięci. W większości innych płyt pamięci pracowały tylko z częstotliwością 2400 MHz, bez możliwości zwiększenia zegara do 2666 MHz, a tym bardziej 3200 MHz. Dotyczy to nawet płyty MSI z techniką A-XMP, opracowaną specjalnie dla AMD (oryginalnie XMP jest rozwiązaniem Intela). Dodajmy, że podczas testów pierwszych procesorów Ryzen w kombinacji z innymi płytami i modułami RAM również mieliśmy problemy z pracą pamięci.

Jeśli chodzi o możliwości, ocenialiśmy m.in. zestaw dołączonego oprogramowania. Bardzo dobrze prezentuje się ono w płytach Gigabyte, a plusem jest to, że wszystkie aplikacje są zebrane w App Center – nie jest to kilkanaście różnych drobnych programów zaśmiecających pulpit. Również oprogramowanie MSI robi dobre wrażenie – szczególnie rozbudowany jest Command Center do konfiguracji podzespołów i monitorowania ich pracy.

Opisy wybranych płyt głównych

Pełnowymiarowa płyta ATX wyposażona m.in. w dwa sloty PCIe x16 ze wsparciem dla CrossFire. Ma system dźwiękowy AMP-UP Audio oraz sieć Killer E2500, a także osiem portów SATA (w tym cztery pochodzące z SATA Express). Na chipsecie oraz sekcji zasilania zainstalowano sporej wielkości radiatory, całość ma czerwone wykończenie i podświetlenie.

Zaletą płyty są trzy gniazda M.2: dwa NVMe lub SATA (PCIe 3.0 oraz PCIe 2.0), trzecie dla karty Wi-Fi. Ponadto jest aż osiem złączy USB 3.1 Gen1, ale nie ma ani jednego w szybszej wersji USB 3.1 Gen 2. Płyta ma podświetlany chipset (RGB), złącze do podświetlenia radiatora i dwa złącza do taśm LED. Minusem jest dość ubogi zestaw programów i wysoka cena.

Ten model kosztuje o 120 zł mniej od zwycięzcy testu, bo ma tańszy chipset B350. Główną różnicą jest brak wsparcia dla CrossFire, ale mimo to Gigabyte deklaruje obsługiwanie dwóch kart graficznych. Wyposażenie jest niezłe (sloty, złącza, dźwięk), włącznie z rozwiązaniem RGB Fusion, pozwalającym ustawić dowolny kolor podświetlenia płyty, a także sposób świecenia.

Mała płyta mieszcząca wszystkie ważne elementy, nawet dwa sloty PCIe x16 (mimo chipsetu B350 producent deklaruje wsparcie dla CrossFire) i cztery sloty RAM. Ma czerwone wykończenie i podświetlenie. Jako jedyna w teście ma trzy cyfrowe wyjścia wideo: HDMI, DVI i DisplayPort, a także rozwiązanie A-XMP, pozwalające korzystać z wyższych częstotliwości pamięci, choć w praktyce nie do końca się sprawdza.

Płyta wyposażona w spory zestaw slotów PCI: dwa PCIe 3.0 x16 (z obsługą CrossFire), dwa PCIe 3.0 x1, a także dwa PCI starego typu. Na tylnym panelu jest osiem portów USB, w tym 10 Gb/s. Płyta ma również trzy wyjścia wideo dla procesorów z serii A, a także czerwone wykończenie i podświetlenie. Jednak nie ma specjalnie dużych możliwości, stąd jej ostateczna pozycja w zestawieniu.

Najtańsza w teście płyta główna wyposażona w chipset A320. Ma ubogie, ale wystarczające wyposażenie: jeden slot na kartę graficzną, dwa sloty na RAM, cztery porty SATA, złącze M.2 (NVMe), na tylnym panelu dwa wyjścia wideo i sześć portów USB. Zatem niczego jej nie brakuje – to dobry wybór dla osób, które chcą zamontować tanie komponenty i używać bez podkręcania.