Szybszy komputer

Podkręcanie procesorów nie jest już postrzegane jako proces niebezpieczny. Udoskonalone technologie produkcji oraz wiele funkcji zabezpieczających uczyniło z overclockingu dodatkowy atut w niektórych wersjach procesorów. Nawet sami producenci wprowadzili na rynek odpowiednio przygotowane wersje.

Intel na końcu oznaczenia takich układów umieszcza literę K. Przykładowo, układ Core i5–2500K można podkręcać, natomiast wersja i5–2500 bez litery K nie nadaje się do podkręcania, bo ma zablokowany mnożnik. Podatne na overclocking są również procesory AMD z serii Black Edition, a przy nowych układach również pojawiła się litera K. Aby jeszcze bardziej uprościć rozpoznawanie procesorów podatnych na podkręcanie, AMD umieszcza je w czarnych opakowaniach. Procesory niepodatne na overclocking pakowane są w czerwone pudełka.

Pytanie najczęściej zadawane przez początkujących overclockerów to „do ilu GHz mogę podkręcić swój procesor?” Na to pytanie nie ma odpowiedzi. Wartość ta zależy bowiem od jakości sprzętu i od możliwości konkretnego egzemplarza układu. Potencjał procesora jest parametrem losowym, dwa układy z tej samej serii mogą być tak samo podatne na overclocking lub różnić się w tym względzie diametralnie.

Pytanie najczęściej zadawane przez początkujących overclockerów to „do ilu GHz mogę podkręcić swój procesor?” Na to pytanie nie ma odpowiedzi. Wartość ta zależy bowiem od jakości sprzętu i od możliwości konkretnego egzemplarza układu. Potencjał procesora jest parametrem losowym, dwa układy z tej samej serii mogą być tak samo podatne na overclocking lub różnić się w tym względzie diametralnie.

Choć nowoczesne procesory są wyposażone w nadzwyczaj sprawne układy zabezpieczające je przez spaleniem, nie można niestety wykluczyć, że wskutek nadmiernego podkręcania procesor lub inny element komputera ulegnie całkowitemu zniszczeniu. Pamiętaj, wszystkie porady zawarte w poniższych warsztatach wykonujesz na własne ryzyko! Jeżeli masz zaplombowany komputer, nie zabieraj się do podkręcania. W chwili, gdy będziesz musiał zresetować BIOS zworką na płycie, plomba na obudowie to uniemożliwi.

Częstotliwość procesora jest iloczynem częstotliwości szyny systemowej (wyrażanej w MHz) oraz mnożnika. Ta pierwsza dla większości procesorów wynosi 100 MHz, natomiast mnożnik bywa różny, np. dla układu AMD A6–3670 wynosi 27x (zmienia się dynamicznie podczas pracy komputera). Zatem nominalna częstotliwość procesora wynosi 2700 MHz, czyli 2,7 GHz. Jej zwiększanie jest możliwe zarówno w wyniku podnoszenia częstotliwości szyny, jak i zwiększania mnożnika. Zdecydowanie łatwiej jest zmieniać częstotliwość za pomocą mnożnika, choć tylko niektóre procesory umożliwiają jego zwiększanie w pewnym zakresie. Podnoszenie częstotliwości szyny systemowej jest trudniejsze, gdyż wyznacza ona częstotliwość wielu innych podzespołów płyty głównej: pamięci RAM, kontrolerów dysków czy portów USB. Manipulowanie tym parametrem może doprowadzić nie tylko do zachwiania stabilności procesora, ale również wszystkich tych urządzeń.

W artykule koncentrujemy się na podkręcaniu układu AMD A6–3670K, który ma odblokowany mnożnik. Oznacza to, że można próbować zwiększać zarówno częstotliwość magistrali systemowej (domyślnie 100 MHz), jak i mnożnik (jego nominalna wartość to 27x). Cały proces pokażemy na przykładzie płyty głównej ASRock A75M-HVS, która została wyposażona w „okienkowy” system UEFI zamiast klasycznego BIOS-u.

Najłatwiej podkręca się układy, które mają odblokowany mnożnik, gdyż nie wpływa on na inne komponenty płyty głównej, a tylko na prędkość taktowania samego procesora. Oczywiście nie można go podnosić w nieskończoność, bo po przekroczeniu wartości krytycznej procesor staje się niestabilny lub nawet uniemożliwia uruchomienie komputera. W tym ostatnim przypadku pomoże resetowanie ustawień BIOS-u lub UEFI za pomocą odpowiedniej zworki na płycie głównej.

Uruchom komputer. Gdy zobaczysz pierwszy obraz na ekranie, naciśnij na klawiaturze klawisz [Del]. Dostaniesz się do systemu UEFI. Kliknij w nim ikonę Advanced, a w nowym oknie funkcję CPU Configuration.

Kliknij funkcje: Cool 'n' Quiet i Enabled. Następnie w okienku, które się otworzy, zaznacz opcję Disabled.

Używając myszki, przejdź do funkcji OC Tweaker. Kliknij komórkę Auto znajdującą się przy funkcji Multiplier/Voltage Change. W otwartym oknie wybierz wartość Manual.

Kliknij komórkę przy funkcji: CPU Frequency Multiplier . Z otwartego okna CPU Frequency Multiplier wybierz mnożnik większy o dwie jednostki od mnożnika nominalnego. W naszym przykładzie mnożnik nominalny wynosi x27.0 2700 MHz. Klikamy zatem mnożnik x29.0 2900 MHz.

Inne ustawienia pozostaw bez zmian. Teraz wprowadzone zmiany należy zapisać i ponownie uruchomić komputer, by możliwe było sprawdzenie stabilności jego działania. Kursorem myszki przejdź zatem do funkcji Exit, a następnie kliknij Save Changes and Exit. Gdy pojawi się okno Save Changes and Exit kliknij przycisk Yes.

Możesz też pobrać z serwisu PC Format Programy aplikację AMD OverDrive pozwalającą na podkręcanie procesora z poziomu systemu Windows.

Po wprowadzonych zmianach należy sprawdzić, czy komputer działa stabilnie. Jeśli tak, można kontynuować podkręcanie. Jeśli nie, trzeba obniżyć mnożnik o jedną jednostkę.

Poczekaj na uruchomienie się systemu Windows. Zainstaluj program OCCT z serwisu PC Format Programy. Kliknij dwukrotnie ikonę OCCT i kiedy pojawi się okno kontroli konta użytkownika, kliknij Tak.

W otwartym teraz oknie zaznacz opcję Automatic. Następnie w rubrykach Duration i Idle Periods wpisz odpowiednie wartości. Zmniejszamy czas testu do 10 minut, wpisując wartość 10 w rubrykę min. Kliknij przycisk ON, by rozpocząć test stabilności procesora.

Jeśli po 10 minutach program nie wyświetli żadnego błędu, a komputer nadal będzie poprawnie działał, przejdź do dalszego podkręcania, powtarzając kroki z warsztatu „Manipulowanie mnożnikiem”.

Jeżeli program zaprzestał działania przed wyznaczonym czasem, komputer się zawiesił, wyświetlony został błękitny ekran lub pojawiły się problemy na etapie uruchamiania systemu Windows, trzeba zresetować komputer, by w BIOS-ie lub UEFI zmniejszyć mnożnik. Wygląda to tak samo jak przy podkręcaniu, przy czym należy zmniejszyć mnożnik o 1 w stosunku do ostatnio uzyskanego mnożnika całkowitego. W naszym przykładzie ostatecznie osiągnęliśmy mnożnik CPU Frequency Multiplier 34x, co w stosunku do 27x oznacza wzrost aż o 25 procent!

Jeżeli mimo zmniejszenia mnożnika o 1 jednostkę system nadal nie pracuje stabilnie, trzeba przywrócić ostatnią stabilną konfigurację ustawień procesora. Ponownie uruchom komputer i uruchom program OCCT w celu sprawdzenia poprawności działania.

Do niedawna była to jedyna metoda pozwalająca na podkręcanie procesorów. Ponieważ jednak szyna systemowa ma bardzo duży wpływ na stabilność pracy wielu podzespołów komputera, ta metoda traci nieco na atrakcyjności, szczególnie w procesorach Intel Core drugiej generacji, których częstotliwość można podnieść o maksymalnie 5–7 MHz.

Sprawa wygląda lepiej w układach AMD, gdzie ta metoda podkręcania nadal działa. Jest przydatna w procesorach, które nie mają odblokowanego mnożnika. Należy jednak pamiętać, że zwiększając taktowanie szyny systemowej, zwiększasz także częstotliwość pracy innych urządzeń, w tym także pamięci RAM czy zintegrowanego układu graficznego.

Uruchom komputer. Gdy zobaczysz pierwszy obraz na ekranie, naciśnij klawisz [Del]. W ten sposób dostaniesz się do systemu UEFI. Kliknij funkcję OC Tweaker.

Przejdź do DRAM Frequency DDR3-1066 i kliknij Auto. W otwartym oknie wyznacz częstotliwość o stopień niższą od nominalnej wartości. Jeśli masz moduły pamięci DDR3–1600, w ustawieniach zaznacz DDR3-1333. Celem jest zabezpieczenie pamięci przed podkręcaniem powyżej określonej częstotliwości (w naszym przykładzie 1600 MHz). Jeśli tego nie zrobisz, częstotliwość RAM wzrośnie podczas overclockingu procesora powyżej 1600 MHz – komputer może działać niestabilnie, ale nie z powodu procesora, lecz za bardzo podkręconych pamięci.

W przypadku procesorów z zablokowanym mnożnikiem pojawia się w UEFI dodatkowa funkcja, którą należy aktywować. W tym celu kliknij przycisk Manual Mode znajdujący się przy funkcji EZ OC Mode i z otwartego okna wybierz funkcję CPU OC Mode.

Interfejs UEFI udostępnia teraz dodatkowe funkcje pozwalające na podkręcanie procesora, przy czym funkcja AMD Turbo Core Technology zostanie automatycznie wyłączona (Disabled), a mnożnik domyślny podniesiony i trwale ustawiony na maksymalnej wartości, jaką oferuje Turbo Core. Podniesiona zostanie także częstotliwość szyny systemowej CPU NB Frequency Multiplier. Mimo wszystko zalecamy eksperymentowanie z tą wartością we własnym zakresie, jak w naszym przykładzie opisanym w następnych krokach.

W przypadku procesora z odblokowanym mnożnikiem dodatkowo kliknij opcję Overclock Mode oraz Auto i wybierz tryb Manual. Następnie naprowadź kursor na opcję APU/PCIE Frequency, która wyznacza zegar szyny systemowej, i wpisz wartość 105 MHz.

Kursorem myszki przejdź do funkcji Exit, kliknij Save Changes and Exit. Poczekaj na wyświetlenie się okna Save Changes and Exit i kliknij w nim Yes.

Uruchom system i przetestuj jego działanie programem OCCT, jak w warsztacie „Sprawdzanie poprawności działania procesora”. Jeśli system działa poprawnie, przejdź znów do UEFI i zwiększ taktowanie szyny o kolejnych 5 MHz, do 110 MHZ. Czynność powtarzaj aż do osiągnięcia granicy stabilności działania komputera.

Gdy osiągniesz częstotliwość, przy której komputer nie będzie poprawnie działał (np. 130 MHz), zmniejsz taktowanie szyny systemowej o 2 MHz i sprawdź, czy nadal są wyświetlane błędy. Jeśli tak, zmniejsz taktowanie szyny o kolejne 2 MHz.

Na dalszym etapie podkręcania monitoruj też częstotliwość pracy pamięci DRAM Frequency. Jeśli przekroczy wartość nominalną o 50 MHz, zmniejsz zegar pamięci o dodatkowy stopień, jak w kroku 2. Przykładowo, gdy zwiększysz częstotliwość szyny systemowej APU/PCIE Frequency do 125 MHz, pamięci będą pracowały z częstotliwością 1666 MHz – należy ją zmniejszyć do wartości DDR3-1332.

W przypadku układów APU, zawierających zarówno procesor, jak i układ graficzny, możesz podkręcać także ten drugi. Operacja ma sens, bo procesory z AMD z serii A są wyposażone w naprawdę dobre układy graficzne.

Uruchom komputer. Gdy zobaczysz pierwszy obraz na ekranie, naciśnij klawisz [Del]. W interfejsie UEFI kliknij OC Tweaker.

Przejdź do opcji GFX Engine Clock i kliknij Auto. Kliknij drugą po trybie automatycznym wartość, czyli 470 MHz.

Kliknij ikonę Exit, a następnie wybierz opcję Save Changes and Exit. Gdy pojawi się okno Save Changes and Exit, kliknij Yes.

Zainstaluj i uruchom program FurMark (aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy), klikając dwukrotnie ikonę FurMark. W oknie programu kliknij rozdzielczość 800x600, zmień ją na rozdzielczość odpowiednią dla twojego monitora, np. 1920x1200.

Zaznacz opcję Pełny ekran i kliknij BURN-IN test. Gdy pojawi się okno z ostrzeżeniem CAUTION, kliknij przycisk GO!. W czasie wyświetlania testowej animacji obserwuj, czy pojawiają się jakieś błędy na obrazie. Jeśli po kilku minutach ich nie dostrzeżesz, naciśnij klawisz [Esc], by przerwać wyświetlanie obrazu testowego.

Zresetuj komputer i ponownie w systemie UEFI zwiększ taktowanie karty graficznej za pomocą parametru GFX Engine Clock, np. do wartości 500 MHz. Ponownie przeprowadź test stabilności.

Jeśli przy zadanej częstotliwości (np. 800 MHz) pojawiają się błędy w obrazie, zmniejsz po restarcie komputera taktowanie układu graficznego o jeden stopień i powtórz testy na stabilność działania grafiki.