Szybszy Start

Schemat na ilustracji powyżej przedstawia szczegółowo, jak przebiega proces uruchamiania systemu operacyjnego w przypadku systemu Windows XP (tak samo uruchamia się Windows 2000 oraz Windows 2003 Server) oraz w Windows Vista i Windows 7. Niektóre etapy w poszczególnych fazach zaznaczyliśmy żółtym kolorem. To etapy, w których użytkownik może mieć cokolwiek „do powiedzenia” w kwestii optymalizacji rozruchu. Na dalszych stronach publikujemy informacje, co można zmienić w w danym etapie, by zyskać choć trochę na czasie podczas startu systemu. Każdy warsztat lub ramka odnosi się do jednego z widocznych wyżej, oznaczonych na żółto etapów uruchamiania komputera pracującego pod kontrolą systemu Windows. Nie musisz wprowadzać wszystkich sugerowanych poprawek, podpowiemy tylko, że najwięcej można zyskać, optymalizując pulę programów automatycznie uruchamianych razem z systemem już po tym, jak się zalogujesz na swoim koncie użytkownika.

W celu zmian ustawień testu POST posługujesz się standardowym programem konfiguracyjnym BIOS-u – Setup. W naszym warsztacie korzystaliśmy z komputera wyposażonego w BIOS firmy Phoenix, dlatego nazewnictwo prezentowanych opcji w przypadku innych BIOS-ów może być inne, ale generalnie prezentowane funkcje powinny być obecne w każdym BIOS-ie.

Dostęp do programu modyfikującego parametry BIOS-u uzyskuje się najczęściej w wyniku wciśnięcia klawisza [Delete] bezpośrednio po włączeniu komputera. Niekiedy zamiast [Delete] aktywatorem programu Setup BIOS może być inny klawisz, np. [F2], [F10] czy jeszcze inny. Podpowiedź dotyczącą właściwego klawisza powinieneś zobaczysz w wyświetlającym się na ekranie krótkim komunikacie o treści np. Press [klawisz] to enter Setup.

W menu głównym Main możesz znaleźć opcję Boot-time Diagnostic Screen, od której zależy wyświetlenie bądź wyłączenie ekranu diagnostycznego (prezentującego wyniki testu POST). W niektórych przypadkach masz również możliwość włączenia lub wyłączenia wyświetlania logo producenta płyty głównej bądź komputera. Wyłączenie takiego ekranu powinno minimalnie skrócić czas rozruchu.

Poniżej wyjaśniamy, jak manipulować kolejnością urządzeń startowych w BIOS-ie.

Po uruchomieniu programu Setup (jak to zrobić: patrz poprzedni warsztat), przejdź klawiszami kursora do menu Boot. Zobaczysz listę urządzeń startowych. W naszym przykładzie lista zawiera kolejno napęd CD/DVD, wszelkiego typu dyski zewnętrzne i pendrive’y podłączane do gniazda USB, dysk twardy, oraz interfejs sieciowy.

Kolejność wpisów na liście regulujesz za pomocą klawiszy kursora (wskazujesz konkretną pozycję) oraz klawiszy [+] i [-] (zmieniasz miejsce na liście). W niektórych wersjach BIOS-u zamiast klawiszy [+] i [-] korzysta się z klawiszy [PgUp] i [PgDwn]. Informację o tym, za pomocą jakich klawiszy możesz zmieniać ustawienia danego parametru w BIOS-ie, znajdziesz w dolnej części ekranu programu Setup:

Jeżeli w komputerze masz zainstalowanych kilka dysków twardych, możesz również zmieniać ich kolejność. W takim przypadku pozycja Hard Drive reprezentuje nie pojedyncze urządzenie, ale całą ich grupę. Chcąc zatem umieścić jakiś konkretny dysk na pierwszym miejscu listy urządzeń startowych, najpierw ustaw na szczycie listy całą grupę, a następnie wciśnij [Enter], by rozwinąć grupę, i w analogiczny sposób ustaw wybrany dysk.

Uwaga, jeżeli nie masz jakiejś niestandardowej konfiguracji komputera (np. kilku różnych, nietypowych systemów operacyjnych), najprawdopodobniej wystarczy, że na pierwszym miejscu ustawisz pozycję Hard Drive, a już kolejności poszczególnych dysków nie będziesz musiał zmieniać.

Pamiętaj, że ustawienie na pierwszym miejscu urządzeń startowych dysku twardego, z którego jest ładowany system Windows, pozwoli zaoszczędzić ok. 2 sekund podczas rozruchu. Jednak, gdy będziesz chciał skorzystać z płyty instalacyjnej Windows czy płyt typu Live CD, będziesz musiał przywrócić ustawienie napędu CD/DVD jako pierwszego urządzenia startowego na liście. W przeciwnym wypadku zawartość płyty umieszczonej w napędzie nie odtworzy się po uruchomieniu komputera.

Po zmianie kolejności urządzeń startowych musisz zapisać wprowadzone modyfikacje. Przejdź do menu Exit, a następnie zaznacz pozycję Exit Saving Changes i wciśnij [Enter] (zapis ustawień możesz również wywołać klawiszem [F10]). Po zatwierdzeniu zmian komputer uruchomi się ponownie.

W warsztacie wyjaśniamy, jak wyłączyć animację podczas uruchamiania Windows. Pozwoli to minimalnie skrócić czas uruchamiania systemu. Menu rozruchowego nie musisz optymalizować, ponieważ w normalnych warunkach, przy jednym systemie operacyjnym zainstalowanym na komputerze (a taką sytuację zakładamy) i tak nie zostanie ono wyświetlone.

W systemie Windows XP plikiem związanym z zawartością menu rozruchowego jest boot.ini. Plik ten znajduje się w katalogu głównym dysku startowego (najczęściej jest to również dysk zawierający system operacyjny) i możesz go edytować dowolnym edytorem tekstu, nawet Notatnikiem Windows. Znacznie lepszym pomysłem jest jednak skorzystanie ze specjalnego narzędzia do dostosowywania opcji związanych z menu rozruchowym – programu Narzędzie konfiguracji systemu. W warsztacie pokażemy, jak zmodyfikować plik boot.ini, by podczas startu systemu nie była wyświetlana animacja logo systemu i graficzna plansza. Dzięki temu znowu nieznacznie skrócisz czas uruchamiania systemu.

Uruchom system i wciśnij skrót klawiszowy [Windows]+[R]. W oknie Uruchamianie które się pojawi, w polu Otwórz wpisz polecenie msconfig i kliknij OK.

W widocznym poniżej oknie programu msconfig przejdź do zakładki BOOT.INI. W ramce, w górnej części okna zobaczysz treść pliku boot.ini, nas jednak interesuje umieszczona niżej sekcja Opcje rozruchu. Zaznacz pole wyboru NOGUIBOOT i kliknij przycisk OK.

Zobaczysz okienko z komunikatem informującym o konieczności ponownego uruchomienia komputera. Kliknij zatem Uruchom ponownie. Ocenisz od razu zmianę – podczas ponownego startu systemu nie będzie już wyświetlany animowany pasek postępu i logo systemu Windows.

Po ponownym uruchomieniu systemu (czas startu Windows powinien być minimalnie krótszy) na pulpicie Windows wyświetli się komunikat informujący o zmianach dokonanych za pomocą programu Narzędzie konfiguracji systemu. Jeżeli nie chcesz, by ów komunikat był wyświetlany za każdym razem, zaznacz pole wyboru Nie pokazuj tego komunikatu lub uruchom narzędzie konfiguracji systemu i kliknij OK.

Jeżeli zechcesz przywrócić domyślne ustawienia, uruchom program Narzędzie konfiguracji systemu ponownie i odznacz zaznaczone wcześniej pole wyboru.

Program Narzędzie konfiguracji systemu zawiera znacznie więcej opcji rozruchu. Jeżeli jesteś zainteresowany funkcjami realizowanymi przez pozostałe przełączniki pliku boot.ini, zapoznaj się z artykułem opublikowanym na polskojęzycznej witrynie Pomoc Techniczna firmy Microsoft pod adresem http://pcformat.pl/u/206.

Ostatnim etapem uruchamiania systemu Windows, bez względu na wersję, z której korzystasz, jest faza logowania. Od strony użytkownika ujawnia się ona przez prezentację na monitorze ekranu logowania i oczekiwanie na wprowadzenie przez użytkownika danych uwierzytelniających dostęp do konta. Jeżeli podczas instalacji systemu nie przypisałeś twojemu kontu żadnego hasła i jesteś jedynym użytkownikiem, to Windows automatycznie cię zaloguje i jest to najszybsza metoda. Z oczywistych względów jest też mało bezpieczna, jeżeli do komputera mają dostęp inne osoby. Wiele komputerów, zwłaszcza laptopów, jest obecnie wyposażanych w czytnik linii papilarnych. Jeżeli masz takie urządzenie, zalecamy korzystanie właśnie z niego. Dzięki czytnikowi możesz chronić swoje konto nawet bardzo skomplikowanym i długim hasłem, ale logujesz się szybko – wystarczy przeciągnąć palec przez aktywny obszar czytnika.

Jedną z faz uruchamiania systemu Windows XP jest sprawdzenie, czy w systemie są zdefiniowane profile sprzętowe. Standardowo w systemie znajduje się jeden profil sprzętowy. Po prostu system korzysta ze wszystkich urządzeń zainstalowanych w komputerze, dla których działają prawidłowe dla danej wersji systemu sterowniki sprzętowe. Jednak w pewnych sytuacjach możesz utworzyć kilka profili sprzętowych, dzięki temu będziesz mógł różnicować zestaw urządzeń działających w systemie w zależności od wykonywanych zadań. Tworząc odrębny profil do pracy (np. z uaktywnionym skanerem i drukarką) i do zabawy (np. aktywny kontroler gier, ale urządzenia wykorzystywane do pracy już nie), możesz zmniejszyć obciążenie systemu. W naszym magazynie pisaliśmy już, w jaki sposób możesz tworzyć profile sprzętowe. Polecamy lekturę artykułu pt. „Profilowanie okien” opublikowanego na łamach wydania 12/2007 oraz na naszej witrynie internetowej pod adresem http://pcformat.pl/u/207.

W nowszych od XP systemach operacyjnych Microsoft zrezygnował z pliku boot.ini na rzecz odmiennego rozwiązania – bazy danych Boot Configuration Data, zawierającej szczegółowe informacje dotyczące rozruchu systemu Windows, w tym także menu rozruchowe. Poniżej pokazujemy, jak zmodyfikować ustawienia parametrów rozruchu, by wyłączyć animację wyświetlaną podczas startu systemu.

Rozwiń menu Start, następnie w polu wyszukiwania wpisz msconfig, po czym kliknij wyświetlony w menu Start element o nazwie msconfig.

Zobaczysz okno Konfiguracja systemu. Uaktywnij zakładkę Rozruch, a następnie w sekcji zaznacz pole wyboru Rozruch bez interfejsu GUI. Kliknij OK.

Wyświetli się okno komunikatu informującego o konieczności ponownego uruchomienia komputera. Kliknij Uruchom ponownie. Podczas ponownego rozruchu systemu animowane logo Windows Vista lub 7 nie będzie już wyświetlane na ekranie, dzięki czemu sumaryczny czas uruchamiania systemu będzie krótszy.

Zmierzyliśmy, o ile szybciej uda się uruchomić system po optymalizacji rozruchu. Efekt naszych działań pokazuje wykres po prawej. Użyliśmy laptopa Acer Aspire 8940G wyposażonego w procesor Intel Core i7 820QM (1,73 GHz), 8 GB pamięci RAM, 2,5-calowy dysk SATA II o pojemności 640 GB i prędkości obrotowej 7200 obr./min. System to Windows 7 Ultimate 64-bit. Na komputerze było zainstalowanych aż 170 aplikacji, z czego 39 uruchamiało się razem z systemem. Rezultat takiego natłoku był oczywisty. Mimo rozbudowanej i wydajnej konfiguracji system uruchamiał się przez niemal 4 i pół minuty. Założyliśmy, że nie będziemy usuwać żadnej aplikacji z badanego systemu, choć w rzeczywistości sugerujemy takie działanie, jednak decyzję musi podjąć sam użytkownik. Pamiętaj, że możesz skrócić czas uruchamiania systemu Windows jeszcze bardziej, całkowicie usuwając z systemu niepotrzebne programy. Chociaż najszybciej udało nam się uruchomić system po wyłączeniu wszystkich programów z automatycznego startu, nie polecamy takiego rozwiązania, bo jest mało użyteczne. Niektóre programy (np. te, z których korzystasz najczęściej, narzędzia do backupu, antywirusy itp.) powinny być uruchamiane automatycznie razem z systemem Windows. Z drugiej strony bezpiecznie możesz opóźnić (ale nie wyłączaj!) wszelkie moduły automatycznej aktualizacji.

Jeżeli Twój Windows uruchamia się 5 minut, to możesz być pewien, że większość tego czasu pochłaniają programy uruchamiane razem z systemem. Aby dowolny program mógł się uruchomić razem z Windows, jego kod albo przynajmniej skrót, musi się znajdować w jednym z tzw. punktów startowych. Najbardziej popularnym punktem startowym jest dostępny z menu Start (zarówno Windows XP, jak i nowszych wersji systemu) folder Autostart. Jednak programy, usługi i innego typu kod może być uruchamiany wraz z systemem, korzystając z wielu innych punktów startowych. Wszystkie te punkty są przechowywane w rejestrze i jest ich… ponad 100! Sprawdzanie wszystkich punktów „na piechotę” w celu odnalezienia odpowiedzi na pytanie „Co jest uruchamiane razem z systemem?” to siermiężna praca.

Proponujemy skorzystanie ze skryptu Silent Runners (tylko 32-bitowe wersje Windows), dzięki któremu uzyskasz dokładny raport o tym, co jest uruchamiane na komputerze. Podpowiadamy, jakich programów możesz używać do zmiany ustawień aplikacji startujących razem z systemem (patrz ramka „Programy porządkujące start Windows”) oraz jak opóźniać start aplikacji, dzięki czemu system zostanie uruchomiony szybciej.

Uruchom przeglądarkę internetową i odwiedź witrynę http://pcformat.pl/u/208.

Gdy zawartość strony zostanie wczytana, kliknij prawym klawiszem myszki odnośnik widoczny w zdaniu (patrz obrazek), a następnie zapisz pobierany plik do dowolnego folderu.

Przejdź do folderu, do którego pobrałeś spakowany plik ze skryptem, i rozpakuj jego zawartość, a następnie dwukrotnie kliknij plik skryptu:

W oknie Otwieranie pliku - ostrzeżenie o zabezpieczeniach kliknij Otwórz. W systemie Windows Vista i 7 musisz jeszcze zaakceptować monit Kontroli konta użytkownika. Poczekaj, aż skrypt zakończy działanie, o czym zostaniesz poinformowany komunikatem, którego treść dodatkowo wyjaśnia, gdzie znajdziesz wynikowy plik raportu. Jest to zwykły plik tekstowy o nazwie utworzonej wg składni: Startup Programs (nazwa_komputera) data wykonania skanu przez skrypt Plik ten jest zapisywany w tym samym folderze, w którym znajduje się skrypt. W ten sposób uzyskałeś plik tekstowy zawierający pełną listę programów uruchamianych razem z systemem.

Uwaga, niektóre programy antywirusowe i inne aplikacje zabezpieczające mogą zablokować próbę uruchomienia skryptu. Opisywany przez nas skrypt nie jest oczywiście złośliwą aplikacją i niczego w systemie nie zmienia (gromadzi jedynie informacje o programach startowych). Dlatego w razie pojawienia się komunikatu-ostrzeżenia zezwól na uruchomienie tego skryptu (sprawdź uważnie, czy ewentualny komunikat dotyczy dokładnie opisywanego przez nas skryptu, a nie innego kodu!).

Jeżeli nie jesteś zainteresowany szczegółowymi informacjami dotyczącymi tego, jak uruchamia się system i co jest z nim uruchamiane, a chcesz jedynie przyspieszyć ten proces, polecamy interesujący program o nazwie Soluto. Jest to niemal w pełni zautomatyzowane narzędzie optymalizujące proces uruchamiania systemu. Twoim zadaniem jest w zasadzie pobranie programu Soluto (www.soluto.com), uruchomienie go, a potem postępowanie zgodnie z sugestiami programu. Aplikację prezentowaliśmy już szczegółowo na naszych łamach. Dokładne wskazówki znajdziesz w archiwalnym artykule „Szybszy start” (http://pcformat.pl/u/210). Tym, którzy chcą mieć dokładniejszy wgląd w proces uruchamiania systemu i tego, jakie programy razem z Windows są ładowane do pamięci po zalogowaniu, polecamy bardzo funkcjonalną aplikację Autoruns. Aktualną wersję tego programu znajdziesz na witrynie http://pcformat.pl/u/211, a szczegóły dotyczące jej wykorzystania w archiwalnym artykule z naszej witryny http://pcformat.pl/u/212.

Wyłączenie niektórych programów z puli aplikacji uruchamianych razem z Windows z pewnością przyspieszy start systemu, ale nie będziesz miał już dostępu do aplikacji, które wcześniej były uruchamiane automatycznie. Istnieje jednak rozwiązanie pośrednie, łączące zalety szybszego startu systemu i jednocześnie zautomatyzowanego uruchomienia wybranych programów. Wystarczy opóźnić uruchomienie wybranych składników – system załaduje się szybko, a potrzebne programy również zostaną uruchomione, tyle że nieco później, gdy już będziesz mógł normalnie korzystać z systemu. Do opóźnienia uruchamiania wybranych programów proponujemy bezpłatny program Startup Delayer. Program ten działa w każdej wersji Windows, od XP po Siódemkę – również w odmianach 64-bitowych.

Program pobierzesz ze strony http://pcformat.pl/u/209. Po zapisaniu pliku instalacyjnego uruchom go i potwierdzaj kolejne etapy instalacji. Gdy na ekranie pojawi się okno dialogowe z pytaniem, czy utworzyć punkt przywracania systemu kliknij przycisk Tak. Dalsze etapy instalacji nie wymagają już żadnej interwencji z twojej strony. Program uruchomi się automatycznie po zakończeniu pracy instalatora.

Podczas pierwszego startu programu zobaczysz okno dialogowe Welcome to Startup Delayer zachęcające do otwarcia pliku pomocy. Kliknij Nie, a w kolejnym oknie, zawierającym pytanie, czy program ma automatycznie sprawdzać dostępność aktualizacji kliknij Tak.

Pojawi się okno Startup Delayer Startup Behaviour, w którym ustalasz, czy ważniejsze jest dla ciebie jak najszybsze uruchomienie zarówno systemu, jak i kompletu aplikacji przypisanych do procedury startu. W takim przypadku widoczny suwak powinien mieć skrajne położenie po lewej stronie. Jednak w naszym przykładzie, skoro zależy nam na jak najszybszym uruchomieniu samego systemu, lepiej wybrać położenie pośrednie, lub nawet skrajne po prawej stronie. System zostanie wtedy uruchomiony bez dodatkowych programów, a te będą sukcesywnie uruchamiane w trakcie okresów bezczynności komputera. Po ustawieniu suwaka w wybranym położeniu kliknij Save.

Zasadniczo mógłbyś już poprzestać na automatycznych ustawieniach wprowadzanych przez położenie suwaka, ale w oknie głównym programu masz jeszcze możliwość wyboru ręcznego opóźnienia dla wybranych programów uruchamianych razem z systemem. Wystarczy zaznaczyć nazwę programu na liście Normal Startup widocznej w oknie Startup Delayer 3.0 Standard. Następnie zaznacz opcję Manual Delay i będziesz mógł wprowadzić opóźnienie uruchomienia danego programu, wybierając odpowiednią liczbę godzin, minut i sekund. Po ustawieniu czasu opóźnienia kliknij Apply and Delay. Analogicznie ustawiasz inne programy.