Test płyt głównych do procesorów Intela

Zalety płyt głównych LGA 1151

• Duża liczba szybkich złączy SATA 3 oraz USB 3.0 (USB 3.1 Gen1)
• Często obecność krawędziowych złączy M.2 o przepustowości 32 Gb/s
• Obsługa pamięci DDR4-2133 i szybszych
• Bardzo bogaty wybór produktów w szerokim zakresie cen

W pierwszej kolejności na rynek trafiły najdroższe produkty. Były to drogie układy z rodziny Skylake, Core i5 oraz i7 z odblokowanymi mnożnikami, a także płyty z chipsetami Intel Z170 przeznaczone dla entuzjastów. Obecnie dostępne są układy Pentium w cenie od 280 zł, a także płyty z chipsetami Intel H110 kosztujące od 240 zł. Oferta obejmuje zatem wszystkie zastosowania – coś dla siebie znajdą użytkownicy biurowi, posiadacze przeciętnego sprzętu domowego oraz właściciele maszyn dla najbardziej wymagających.

Nowe procesory Intela pasują do podstawki LGA 1151, a więc wymagają również zakupu nowych płyt głównych. Co więcej, współpracują z modułami pamięci DDR4, co jest kolejnym argumentem przemawiającym za wymianą płyty głównej. W ciągu kilku miesięcy pamięci DDR4–2133 potaniały tak bardzo, że ich ceny są niższe od analogicznych modułów DDR3–2133. To także skłania do przejścia na nową platformę.

Kilka lat temu Intel wprowadził podział chipsetów na serie H (do domu), B (biznesową) oraz Z (dla entuzjastów). Jest jeszcze seria Q, ale w praktyce nie ma ona znaczenia. W najnowszej serii chipsetów podział został zachowany: cztery podstawowe chipsety to H110 i H170 (tańszy i droższy, do codziennego użytku), B150 (dla firm, choć okazuje się, że nie tylko), a także Z170 (dla fanów podkręcania procesora i pamięci). Kilka podstawowych różnic między chipsetami wymieniliśmy w tabelce u dołu strony.

W Polsce dostępne są płyty czterech głównych producentów: ASRocka, Asusa, Gigabyte’a oraz MSI. Każdy z nich oferuje płyty z każdym chipsetem, w kilku formatach (mITX, mATX, ATX) i z różnym wyposażeniem. W efekcie do dyspozycji jest ponad 150 różnych modeli płyt w cenach od 240 do 2000 zł.

Wspólną cechą nowych płyt głównych – nie dotyczy to najtańszych modeli – jest obecność interfejsów M.2 oraz SATA Express. Nie są to zupełnie nowe złącza, bo były już dostępne w chipsetach Intela z poprzednich serii, Z97 oraz H97, jednak dopiero teraz trafiły do większości płyt głównych.

Najważniejsze jest złącze M.2 – warto pamiętać, że nie jest to nowy standard transmisji danych, lecz tylko fizyczny rodzaj złącza zgodny z SATA oraz PCI Express. Mnóstwo dysków SSD jest produkowanych właśnie w tym formacie. Są to głównie dyski korzystające z SATA (czyli z ograniczeniem transferu do 600 MB/s), tylko niektóre są zgodne z PCI Express (NVMe). Te ostatnie mogą w pełni wykorzystać przepustowość złączy M.2 na nowych płytach, pracujących najczęściej w standardzie PCIe 3.0 x4 (32 Gb/s, czyli 4 GB/s). To siedem razy więcej niż w przypadku SATA, więc producenci SSD mają potencjał do zagospodarowania.

W złączu M.2 mogą być instalowane nie tylko pamięci SSD, ale również wszystkie inne podzespoły zgodne z PCIe, na przykład karty Wi-Fi. Standardowa długość kart M.2 wynosi 30, 42, 60 lub 80 mm – poszczególne płyty główne są zgodne tylko z niektórymi formatami.

SATA Express jest hybrydą SATA oraz PCI Express. Składa się z trzech części: dwóch klasycznych złączy SATA 3, a także PCIe 2.0 x2 lub PCIe 3.0 x2. Również w tym przypadku można podłączyć dowolny dysk SATA (licząc się z ograniczeniem do 600 MB/s) albo dysk SATAe, który wykorzysta pełną przepustowość dwóch linii PCI Express (około 2 GB/s, czyli ponad trzykrotnie więcej niż w przypadku SATA). Niestety ten typ złącza nie ma praktycznie żadnego znaczenia, bo takich dysków nie ma na rynku.

Warto wiedzieć, które procesory i pamięci RAM pasują do płyt głównych z nowymi chipsetami. Jeśli chodzi o te pierwsze, są to układy Pentium z serii G4000 (w cenie od 275 zł), Core i3 (od 500 zł), Core i5 (od 820 zł) i Core i7 (od 1500 zł). Każdy procesor Core należy do serii 5000.

Wspólną cechą najnowszych układów jest proces produkcyjny 14 nm, a także podobne układy graficzne HD Graphics 510 (w przypadku Pentium) lub HD Graphics 530 (Core).

Pentium to najtańsze układy dwurdzeniowe, Core i3 korzystają dodatkowo z technologii Hyper-Threading (mają dwa rdzenie, ale cztery wątki), Core i5 mają cztery fizyczne rdzenie, a Core i7 są wyposażone w cztery rdzenie i dodatkowo Hyper-Threading (mają osiem wątków).

Wśród kilkunastu dostępnych procesorów tylko dwa (i5–6600K oraz i7–6700K) mają odblokowane mnożniki – ich możliwości overclockingu da się wykorzystać na płytach głównych z chipsetem Z170. Inna kombinacja nie ma sensu – chipset z serii H albo B nie pozwoli wykorzystać możliwości drogiego procesora z serii K, z kolei płyta główna z droższym chipsetem Z nie pokaże swoich możliwości w połączeniu ze „zwykłym” procesorem.

Pamięć RAM nadal jest obsługiwana w konfiguracjach dwukanałowych, więc moduły powinny być kupowane parami. Podstawą są pamięci DDR4–2133 (o częstotliwości nominalnej 1066 MHz i efektywna 2133 MHz). Płyty z chipsetem Z170 obsługują pamięci nawet DDR4–4266, ale takich modułów jeszcze nie ma w sprzedaży.

Kontroler DDR w procesorach Skylake współpracuje z pamięciami DDR3–1600, więc część płyt głównych ma sloty przeznaczone dla takich modułów. To plus dla osób wymieniających płytę i procesor – nie trzeba kupować nowych pamięci.

Przetestowanie wszystkich płyt z podstawką LGA 1151 byłoby niemożliwe, zatem zastosowaliśmy szereg kryteriów, by wybrać produkty, które zainteresują większą część kupujących. Wybraliśmy płyty w formacie mATX, mieszczące się w prawie każdej obudowie. Wszystkie musiały obsługiwać pamięci DDR4, bo przy obecnych cenach trzymanie się standardu DDR3 nie ma już sensu. Maksymalna cena została przez nas ustalona na 500 zł, choć płyty z chipsetem Z170 były minimalnie droższe.

Różnica cen między najdroższą a najtańszą z testowanych płyt jest dwukrotna, co przekłada się przede wszystkim na wyposażenie. Najlepsze w teście modele mają chipset Z170, cztery sloty na pamięć DDR4, dwa sloty PCIe x16 (z czego jeden pracujący w trybie x4), złącze M.2, jedno lub nawet kilka złączy SATA Express. Najtańsze płyty H110 mają dwa sloty pamięci, jeden slot PCIe x16, brakuje M.2 i SATA Express. Różna jest także liczba portów SATA 3 oraz USB 3.0, ale w każdym przypadku jest ona wystarczająca dla przeciętnego użytkownika.

Dobre płyty mają także ciekawe dodatki. Przykładowo oba modele Asusa na tylnym panelu mają złącza USB typu C, które obecnie są rzadko spotykane, ale za kilka lat będą niezbędne. W zakresie komunikacji nie wnoszą one niczego nowego, bo są zgodne z USB 3.0 (czyli inaczej USB 3.1 Gen1) i zapewniają taką samą przepustowość, realnie ok. 500 MB/s. Natomiast pod względem mechanicznym jest to zupełnie inny rodzaj wtyczki, dlatego obecność w komputerze choćby jednego takiego złącza jest sporym plusem.

Ciekawe dodatki mają także płyty firmy MSI. Na wszystkich znajdują się kontrolki ułatwiające diagnostykę (informują, który komponent jest w danym momencie uruchamiany), gamingowy model B150M Mortar ma dodatkowo czerwone podświetlenie od spodu płyty, a na tylny panel wyprowadzony przycisk CLR_CMOS do resetowania konfiguracji oraz optyczne złącze S/PDIF. W przypadku pozostałych płyt potrzebny jest dodatkowy śledź z gniazdem, który trzeba dokupić.

Wyposażenie płyty bezpośrednio rzutuje na jej możliwości, choćby instalowanie pamięci i kart rozszerzeń czy podłączanie urządzeń zewnętrznych. Dodatkowo oceniliśmy funkcje wbudowanego oprogramowania (UEFI), a także możliwości oprogramowania dla systemu Windows, które służy do podkręcania, konfiguracji chłodzenia czy monitorowania pracy podzespołów.

Część testowanych płyt, szczególnie modele Gigabyte, ma w UEFI standardowy zestaw funkcji. Są tam sekcje odpowiedzialne za uruchamianie, wydajność, konfigurację urządzeń peryferyjnych, konfigurację funkcji UEFI, zarządzanie zasilaniem itp. W przypadku urządzeń Gigabyte’a interfejs UEFI jest po polsku, ale niestety jakość tłumaczenia pozostawia wiele do życzenia.

Najciekawsze funkcje w UEFI mają płyty ASRocka, są to między innymi Online Management Guard (narzędzie ograniczające pracę komputera w sieci np. do kilku godzin dziennie), Easy Driver Installer (instalator sterowników do karty sieciowej przeznaczony dla komputerów niewyposażonych w napęd optyczny) i Internet Flash (aktualizuje UEFI bezpośrednio z sieci). W większości płyt UEFI ma dwa interfejsy, pełny i uproszczony, a własne ustawienia można zapisywać w profilach.

Opisy wybranych płyt głównych dla procesorów Intela

Płyta z chipsetem Intel Z170, a więc umożliwiająca podkręcanie procesora i obsługująca pamięci do 3466 MHz. Ma port SATA Express i złącze M.2 dla SSD, dwa długie sloty PCIe, cztery sloty pamięci, a na tylnym panelu wyróżnik w postaci złącza USB typu C. W UEFI jest kilka ciekawych funkcji, m.in. możliwość wybrania ulubionych opcji oraz robienia notatek. Ma spory pakiet oprogramowania AI Suite i parę innych aplikacji. Tańszy odpowiednik tej płyty, Asus H170M-PLUS, różni się w zasadzie tylko brakiem możliwości podkręcania.

Najbardziej rozbudowana spośród testowanych płyt Gigabyte. Ma chipset Z170 (umożliwia podkręcanie CPU i pamięci), port typu M.2 korzystający z magistrali PCIe 3.0 x4 (o przepustowości 32 Gb/s), a także trzy złącza SATA Express. Bogaty jest również zestaw pozostałych portów, np. SATA 3 czy USB 3.0 (czyli USB 3.1 Gen1). Zestaw App Center zawiera programy do monitorowania, podkręcania, a także kilka aplikacji użytkowych. Oprogramowanie zostało spolszczone (włącznie z UEFI), ale niestety tylko częściowo i z wieloma błędami. Aplikacje mają spójny, ale niestety nieładny interfejs, choć to tylko subiektywne wrażenie.

Dwie tańsze płyty Gigabyte są podobne do Z170M-D3H, różnią się głównie chipsetem, a w konsekwencji – brakiem możliwości podkręcania. Jeśli chodzi o wyposażenie, różnice są kosmetyczne – mają mniej portów SATA Express (które i tak nie byłyby wykorzystywane, bo takich dysków nie ma), a także mniejszą liczbę wewnętrznych portów USB 3.0 (model B150M-D3H ma dwa). Zestaw oprogramowania jest taki sam. Przy zakupie warto zwracać uwagę na obsługiwane pamięci, bo modele o tej samej nazwie występują również w wersji DDR3.

Kolejna płyta z „biznesowym” chipsetem Intel B150, dzięki czemu może być tańsza niż płyty z H170 lub Z170. Z drugiej strony jest to najbardziej „gamingowy” z testowanych modeli – począwszy od nazwy i opakowania, przez wyposażenie samej płyty, aż po bogate oprogramowanie. Mimo teoretycznej możliwości podkręcania (w programie, w UEFI) oczywiście się do tego nie nadaje. Ma złącze M.2, ale tylko dla kart Wi-Fi o długości 30 mm (nie obsłuży SSD). Na plus zaliczamy kontrolki diagnostyczne, przycisk CLR_CMOS na tylnym panelu, a także wyjście optyczne, które w innych płytach jest tylko opcją. MSI oferuje przydatne oprogramowanie.

Płyty Combo-G pozwalają na stosowanie zarówno pamięci DDR3, jak i DDR4. Zapewnia to uniwersalność, choć wadą rozwiązania są tylko dwa sloty każdego typu. Płyta ma złącze SATA Express, ale brakuje ważniejszego M.2. Zestaw pozostałych portów jest standardowy. Plusem są interesujące funkcje UEFI (Online Management Guard, Internet Flash, UEFI Driver Installer) i oprogramowanie dodatkowe, choć brakuje aplikacji A-Tuning do monitorowania pracy komputera. Mamy też zastrzeżenia do instalatora, który nie pozwala na szybką instalację samego pakietu sterowników – trzeba zgodzić się na instalację zestawu zbędnych programów.

Płyta MSI stanowi niezbędne minimum, ale z drugiej strony jest świetnym dowodem tego, że nawet najtańszy model z chipsetem Intel H110 ma wszystko, czego potrzebuje przeciętny użytkownik. Są to m.in. 4 złącza SATA 3, 4 porty USB 3.0 (dwa na tylnym panelu i dwa wewnętrzne), dwa sloty DDR4 ze wsparciem dla XMP, gniazdo PCI Express 3.0 x16, port Gigabit Ethernet i układ dźwiękowy 7.1. Nie ma złączy M.2 ani SATA Express, ale nie jest to duża strata. Plusem jest zestaw kontrolek diagnostycznych dla CPU, RAM i karty graficznej, a także bardzo bogate oprogramowanie – niemal takie samo jak w droższych modelach płyt MSI.