W równowadze

Każdy procesor ma swoją nominalną częstotliwość zegara, wynoszącą np. 2,5 GHz. Jeśli jednak komputer jedynie wyświetla pulpit systemu Windows, te gigaherce nie są do niczego potrzebne, zatem częstotliwość automatycznie się zmniejsza. Wszystkie funkcje zarządzania energią powinny działać przy domyślnych ustawieniach płyt głównych, systemów i sterowników. Dlatego nie warto zaczynać od ich konfiguracji, lecz sprawdzenia, czy działają poprawnie. Kontrolę należy przeprowadzić szczególnie dokładnie wtedy, gdy masz wrażenie, że twój komputer działa za wolno albo za bardzo się nagrzewa.

W artykule pokazujemy, jak kontrolować i korygować zużycie energii przez procesor oraz jak monitorować pracę układu graficznego.

Każdy procesor ma określoną częstotliwość nominalną, minimalną, a niektóre także częstotliwość turbo, co uzyskuje przez automatyczną zmianę mnożnika. Wystarczy obserwować jego wartość przy różnym obciążeniu, by stwierdzić, czy zarządzanie energią działa poprawnie.

Nie ma uniwersalnego programu, który jednakowo dobrze umie monitorować pracę różnych procesorów na różnych systemach. Dlatego proponujemy wykorzystać HWiNFO (program można pobrać z serwisu PC Format Programy) do monitorowania częstotliwości, a także Prime95 (aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy) do wygenerowania wysokiego obciążenia procesora.

Użyj odpowiednich dla swojego systemu wersji (32- lub 64-bitowych) programów HWiNFO i Prime95 z naszej płyty. Rozpakuj archiwa z programami do dowolnych folderów. Uruchom program HWiNFO, zaznacz opcję Summary-only i kliknij Run.

W głównym oknie programu interesują nas wskaźniki częstotliwości dla każdego rdzenia procesora:

Uruchom program Prime95. Od razu pojawi się okno, w którym możesz uruchomić obliczenia. Zaznacz jedynie opcję Small FFTs i kliknij OK.

Obserwuj wskazania częstotliwości w HWiNFO – częstotliwość powinna wzrosnąć przynajmniej do wartości nominalnej. Dla naszego procesora częstotliwość nominalna wynosi 3,3 GHz, a realnie jest wyższa, około 3,4 GHz – dzieje się tak dzięki obecności funkcji turbo.

Wróć do programu Prime95 i klawiszem [Esc] zatrzymaj test. Pojawi się okienko Stop one or all workres. Kliknij OK.

By dokładniej sprawdzić działanie funkcji turbo, trzeba obciążyć jeden rdzeń – tylko wtedy częstotliwość wzrośnie do wartości maksymalnej. W programie Prime95 z menu Options wybierz Torture Test. W oknie Run a Torture Test wybierz opcję Small FFTs, a także zmniejsz liczbę wątków do jednego. Kliknij OK.

W programie HWiNFO obserwuj wskaźnik częstotliwości. Przy obciążeniu jednego rdzenia częstotliwość jest wyższa niż wcześniej (ok. 3,6 GHz). Wróć do Prime95 i klawiszem [Esc] przerwij test. Możesz już zamknąć oba programy.

Uzyskane wyniki potwierdzają poprawną pracę procesora. Przede wszystkim to, że bez obciążenia działają funkcje oszczędzania energii.

Gdyby się okazało, że oszczędzanie energii nie działa prawidłowo, przyczyny można upatrywać w złych ustawieniach BIOS-u płyty głównej lub złych profilach zasilania w systemie. Poprawimy je na przykładzie tylko jednej płyty (firmy ASRock), ale we wszystkich płytach będzie to wyglądało podobnie.

Praca procesora zależy m.in. od ustawień BIOS-u, więc należy wejść do niego, wciskając [Del] lub [F2] podczas uruchamiania komputera. W laptopach mogą służyć do tego inne klawisze (stosowny komunikat pojawia się na ekranie po włączeniu komputera).

Odszukaj w BIOS-ie funkcję o nazwie: Intel SpeedStep Technology i upewnij się, że jest włączona – Enabled, lub ustawiona na Auto. W niektórych płytach nosi ona nazwę EIST (Enhanced Intel SpeedStep Technology). Analogiczna funkcja w procesorach AMD nosi nazwę Cool’n’Quiet lun PowerNow! W każdym przypadku zapewnia ona oszczędzanie energii w stanie spoczynku procesora.

W kolejnym kroku odszukaj funkcję: Intel Turbo Boost Technology (w procesorach AMD nosi nazwę Turbo Core) i upewnij się, że jest włączona. Umożliwia ona pracę procesora w trybie turbo, o ile oczywiście procesor w taką funkcję jest wyposażony.

We współczesnych systemach nie są potrzebne żadne sterowniki, by zarządzanie energią działało poprawnie. Wystarczy sprawdzić poprawność ustawień. W panelu sterowania kliknij Sprzęt i dźwięk, następnie Opcje zasilania i sprawdź, czy włączony jest profil Zrównoważony.

Kliknij Zmień ustawienia planu. W następnym oknie kliknij Zmień zaawansowane ustawienia zasilania. Na liście ustawień rozwiń teraz gałąź o nazwie Zarządzanie energią procesora i sprawdź, czy minimalny i maksymalny stan procesora wynosi 5 proc. Minimalny stan procesora oraz 100 proc. Maksymalny stan procesora. To ustawienia domyślne, które zapewniają największy zakres częstotliwości. W razie potrzeby ustaw takie wartości i kliknij OK, by zapisać zmiany.

Jedynym wyjątkiem, kiedy zarządzanie poborem energii procesora może stwarzać większe problemy, jest Windows XP pracujący na komputerze z procesorem AMD. Po pierwsze system ten potrzebuje sterownika procesora (AMD Processor Driver), który trzeba zainstalować z płyty CD dołączonej do płyty głównej. Po drugie domyślny profil zasilania nie jest odpowiedni – w panelu sterowania trzeba wejść w Opcje zasilania, a następnie wybrać profil Minimalne zarządzanie energią i zatwierdzić OK.

Układy graficzne mają równie zaawansowane funkcje zarządzania energią, choć nie można ich tak precyzyjnie dostroić, jak w przypadku procesorów. Można za to kontrolować poprawność ich pracy – pokażemy, jak to zrobić na grafikach Nvidii i AMD.

Sterownik graficzny Nvidii ma jedno globalne ustawienie, które może włączyć lub wyłączyć zarządzanie energią.

Kliknij na pulpicie komputera prawym klawiszem myszy i wybierz z menu opcję Panel sterowania NVIDIA. W programie rozwiń Ustawienia 3D, przejdź do Zarządzenie ustawieniami 3D i w prawej części okna sprawdź Tryb zarządzania energią – powinien być ustawiony na Adaptacyjny.

Uruchom program GPU-Z (aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy). Ponieważ nie jest konieczne instalowanie programu, w oknie z pytaniem o instalację kliknij:

W GPU-Z przejdź do zakładki Sensors. Sprawdź częstotliwości. Powinny być znacznie niższe od częstotliwości nominalnych.

Uruchom aplikację, która mocno obciąży układ graficzny. Może to być gra, ale prościej wykorzystać niewielki benchmark ComputeMark, który możesz pobrać z serwisu PC Format Programy. Programu nie trzeba instalować – wystarczy rozpakować zawartość archiwum do dowolnego folderu.

W programie ComputeMark kliknij Go, obserwując jednocześnie wykresy w aplikacji GPU-Z. Zwróć uwagę, że częstotliwości układu graficznego oraz pamięci gwałtownie wzrosły, do swoich wartości nominalnych. Po zamknięciu programu ComputeMark wskaźniki powinny wrócić do poprzednich, niższych wartości, co oznacza poprawną pracę grafiki.

W procesorach graficznych AMD również znajdują się podobne funkcje oszczędzania energii, a sterownik ma kilka dodatkowych opcji.

Kliknij na pulpicie prawym klawiszem myszy i z wyświetlonego menu wybierz opcję AMD Catalyst Control Center. W programie, który zobaczysz, przejdź do sekcji Wydajność, a następnie kliknij opcję AMD OverDrive.

Wskaźniki w górnej części okna pokazują aktualny stan układu graficznego. Natomiast suwaki w dolnej części okna pozwalają m.in. na zmianę częstotliwości (podkręcenie karty).

Uruchom aplikację, która mocno obciąży układ graficzny. W tym przypadku również może to być ComputeMark, który znajdziesz na naszej płycie. Nie ma konieczności instalacji, wystarczy rozpakować archiwum z programem do dowolnego folderu.

W programie ComputeMark kliknij Go, obserwując jednocześnie wskaźniki sterownika karty graficznej. Częstotliwości układu graficznego oraz pamięci powinny wzrosnąć do swoich wartości nominalnych. Po zamknięciu programu ComputeMark wskaźniki powinny wrócić do poprzednich, niższych, wartości. Taka praca świadczy o poprawnym funkcjonowaniu funkcji zarządzania energią.