Więcej z peceta

Każdy komputer ma kilka elementów, które łatwo wymienić, a także takie, których wymiana jest skomplikowana, a niewiele daje. Do tej pierwszej grupy z pewnością należy pamięć RAM (tej nigdy za wiele), a także dyski twarde lub SSD (można je dokładać lub wymieniać na szybsze i większe). Wymiana procesora i karty graficznej w komputerze stacjonarnym też jest prostą sprawą, ale w laptopie jest trudna, a czasem niemożliwa, bo elementy te zwykle są na stałe przylutowane do płyty głównej.

Pamięć RAM o większej pojemności przyda się osobom, które używają wielu aplikacji jednocześnie (lub wielu dokumentów lub kart w programie). Zapewnia też ogólnie płynniejszą pracę komputera i mniej zacięć w grach.

Obecne komputery korzystają z pamięci DDR4. Zwykle mają 4–8 GB pamięci – jeśli masz problemy z płynnością pracy, można dwukrotnie zwiększyć tę pojemność. W przypadku starszych pamięci DDR3 możliwości są podobne, a moduły o niewielkiej pojemności (np. 4 GB) są nawet tańsze. Natomiast DDR2 już znikają ze sklepów – warto poszukać pamięci z drugiej ręki.

Moduły RAM powinny pracować parami, jednak nie zawsze ma to sens. Na przykład mając 2 GB pamięci oraz jeden wolny slot, w teorii należałoby dokupić 2 GB, co łącznie da 4 GB – wciąż mało. Lepiej dołożyć 4–8 GB. Moduły powinny mieć także taką samą częstotliwość nominalną, ale często okazuje się, że w sklepach dostępne są już tylko pamięci szybsze, więc również na tę zasadę można przymknąć oko.

Jeśli chodzi o możliwość sprawdzenia konfiguracji pamięci, można posłużyć się programem CPU-Z. Na karcie Memory znajduje się informacja o typie, pojemności, liczbie kanałów i częstotliwości. Wykorzystanie poszczególnych slotów pamięci możesz sprawdzić na karcie SPD. Jednak do tych informacji warto podchodzić z pewną rezerwą (szczególnie w przypadku laptopów), bo czasem sloty pokazywane przez program jako wolne w rzeczywistości nie istnieją. Lepiej więc rozkręcić komputer i naocznie przekonać się, czy są w nim jeszcze wolne sloty.

Dołożenie do komputera pamięci RAM lub jej wymiana to prosta sprawa – nie trzeba praktycznie niczego konfigurować. Trzeba jedynie wyłączyć system, a potem odpiąć zasilanie.

Przed zamontowaniem modułu dopasuj go do slotu w taki sposób, by wycięcie w płytce pasowało do klucza w slocie. Dociśnij moduł aż do zamknięcia zatrzasków.

Jeśli chcesz wyjąć pamięć, naciśnij boczne zatrzaski slotu. W niektórych płytach głównych ruchomy jest tylko jeden zatrzask.

W laptopie odszukaj miejsce instalacji pamięci i wsuń moduł do gniazda. Następnie dociśnij do płyty, by zamknęły się boczne zatrzaski.

Po rozchyleniu zatrzasków moduł pamięci sam unosi się do góry i można go wyjąć. Należy przy tym zaznaczyć, że wymiana RAM w laptopie nie zawsze jest taka prosta, bo niekiedy pamięć jest schowana pod dolną pokrywą albo pod klawiaturą. Na YouTubie często można znaleźć filmy z wymianą.

Jeśli zależy ci na zachowaniu danych, wymiana dysku może być kłopotliwa. Może też okazać się, że w komputerze nie ma miejsca albo interfejsów. Mimo to zdecydowanie polecamy wymianę zwykłego dysku na SSD.

System operacyjny musi poprawnie obsługiwać SSD – potrzebny jest Windows 7 lub nowszy. Drugi warunek to odpowiedni interfejs: w najnowszych komputerach jest to M.2 NVMe, w starszych M.2 ze wsparciem tylko dla SATA, w jeszcze starszych SATA dla dysków 2,5”.

Jeśli w pececie nie ma odpowiedniej wnęki, dysk może nawet leżeć luzem w obudowie. Warto jedynie zwrócić uwagę na to, że niektóre płyty główne mają złącza SATA3 oraz SATA2 – dysk SSD powinien być podłączony do tego pierwszego. Fizyczna instalacja dysku nie powinna nastręczać trudności.

Jeśli obudowa ma wnękę 2,5”, można od razu zamontować dysk. Jeśli ma tylko wnęki 3,5”, można umieścić dysk SSD w specjalnej przejściówce:

Następnie dysk jest montowany we wnęce. Należy też podłączyć do niego kabel zasilający oraz sygnałowy SATA.

W przypadku instalacji dysku M.2 odszukaj odpowiednie złącze na płycie głównej (czasem nawet od spodu płyty, jak na zdjęciu), wsuń dysk i przykręć śrubką:

Jeśli nie masz złącza M.2, możesz wykorzystać bardzo szybki dysk SSD w postaci karty HHHL:

Większość laptopów ma miejsce tylko na jeden dysk, więc przy próbie instalacji drugiego może pojawić się problem. Najprościej będą mieli posiadacze laptopów z wolną wnęką 2,5” albo wolnym złączem M.2.

W większości nowych laptopów jest już złącze M.2. Wystarczy tylko w specyfikacji sprawdzić, czy jest to złącze SATA, czy NVMe – od tego zależy, jaki dysk będzie w nim działał.

Wsuń dysk w gniazdo M.2 i dokręć śrubką:

W przypadku dysków 2,5” najczęściej trzeba usunąć stary dysk, odkręcając kilka śrubek, a także odłączając kable SATA:

Dysk SSD jest montowany w miejscu starego napędu:

Sama wymiana dysku to nie wszystko – trzeba jeszcze przenieść system lub dane. Sposób wykonania tej operacji zależy od bardzo wielu czynników. Oto kilka wskazówek.

Jeśli w komputerze zostaje stary dysk, a nowy ma służyć tylko do przechowywania danych, nie musisz niczego robić. To jedyna tak prosta sytuacja.

Jeśli chcesz, aby nowy dysk stał się dyskiem systemowym, musisz przenieść na niego system. Można próbować użyć różnych programów: Acronis True Image HD, EaseUS Disk Copy albo narzędzi dostarczanych przez producentów dysków.

Często zmieszczenie zawartości starego dysku, np. 1 TB, na mniejszym SSD nie jest możliwe. Najlepszą opcją okazuje się instalacja systemu od podstaw.

Jeśli chcesz sklonować stary dysk na laptopie albo później przenieść z niego dane, kup kieszeń USB, w której umieścisz stary dysk – to wygodny sposób dostępu do danych ze starszego nośnika:

Użytkownicy Windows 10 mają spore ułatwienie – licencję do systemu ze starego dysku można przechować na OneDrive, a po świeżej instalacji Windows 10 na nowym dysku można ją „wczytać” z sieci i bez problemu aktywować system.

Jeśli w komputerze ma pracować jednocześnie stary i nowy dysk, pamiętaj o ustawieniach BIOS-u lub UEFI: jeśli system ma się uruchamiać z nowego dysku, powinien on być pierwszy na liście urządzeń bootowalnych. Dodatkowo w przypadku SSD z interfejsem SATA warto pamiętać o włączeniu trybu AHCI zamiast IDE.

Jeśli chodzi o wydajność w grach, ten element ma kluczowe znaczenie. W pececie łatwo go wymienić i warto to regularnie robić, bo grafiki kolejnych generacji dają odczuwalny przyrost wydajności. W laptopie wymiana grafiki jest w praktyce niemożliwa – co z tego, że część komputerów ma karty graficzne w postaci wymiennych modułów MXM, skoro tych modułów nie ma w sklepach?

W kilkuletnim komputerze znajduje się prawdopodobnie karta graficzna sprzed kilku generacji. Najnowsza grafika z pewnością pozwoli uzyskać zupełnie inny poziom animacji i obrazu w grach. Trzeba jednak mieć na uwadze, że komputer ma ograniczenie w postaci starego procesora i niezbyt pojemnej pamięci RAM. Prawdopodobnie jest do niego podłączony monitor Full HD (albo o niższej rozdzielczości). Jeśli tak właśnie jest, jedynym sensownym wyborem jest najtańsza współczesna grafika Nvidii za około 500 zł (czyli GeForce GTX 1050) albo równoważna karta AMD (czyli Radeon RX 560). W wyjątkowych przypadkach, gdy masz dobrze wyposażonego peceta, np. z procesorem Core i7 poprzedniej generacji, a także przynajmniej 8 GB pamięci RAM, możesz pokusić się o grafikę wyższej klasy, w cenie do około 1000 zł. Najgorszym skrajnym przypadkiem są komputery ze starymi układami Intel Celeron i Pentium lub AMD Athlon i Sempron, a także płyty główne wyposażone w stare magistrale, np. PCI Express 1.0 x4. Instalacja współczesnej grafiki mija się z celem. Warto pamiętać, że istnieje jeszcze jedno ograniczenie w postaci złączy wideo – najnowsze karty graficzne mają tylko cyfrowe wyjścia obrazu. Jeśli więc masz monitor tylko z wejściem VGA, szukaj starszej karty.

Po zakupie odpowiedniej grafiki sama wymiana karty jest już prosta. Wyłącz system, odłącz zasilanie i otwórz obudowę.

Jeśli do karty podłączone jest zasilanie PCIe, odłącz ten kabel. Następnie odkręć śrubę (lub śruby) mocującą kartę graficzną do obudowy:

Wyjmij grafikę z gniazda PCIe – pamiętaj, że prawie każde gniazdo ma taki lub podobny zatrzask mocujący kartę, który trzeba odchylić w bok podczas jej demontażu:

Wsuń nową grafikę w pasujące gniazdo, przykręć śrubą do obudowy:

Jeśli karta ma gniazdo zasilające PCIe, podłącz odpowiednie zasilanie:

Jeśli zasilacz nie ma takiego kabla zasilającego, użyj przejściówki PCIe-Molex. Zamknij obudowę, podłącz kable, włącz komputer. Jeśli masz aktualne sterowniki graficzne, nie musisz niczego instalować. Jeśli masz stare, usuń je i pobierz najnowsze ze strony AMD, Nvidii lub producenta karty.

Co zrobić w sytuacji, gdy potrzebujesz np. szybkich portów USB 3.0, SATA3 albo lepszego dźwięku? Oczywiście dokupić odpowiednie karty! Kontroler USB 3.0 kosztuje około 30 zł, kontroler SATA3 ok. 60 zł, a karty dźwiękowe można kupić w cenie od kilku do kilkuset złotych. Zwróć przy tym uwagę na to, jakie złącza (PCI Express czy PCI) ma twoja płyta, i kup odpowiednią kartę rozszerzeń.

W przypadku Intela wymiana procesora jest możliwa tylko w ramach tej samej generacji (np. Core i3-6100 na i7-6700), czasem w ramach sąsiednich generacji. Jednak między odległymi generacjami brakuje zgodności, konieczna jest wymiana płyty głównej, często również pamięci RAM. Jeśli zdecydujesz się na nowy procesor Intela, dobre porównanie parametrów znajdziesz na stronie ark.intel.com. AMD ma kilka równoległych podstawek (FM2+, AM3+, najnowszą AM4), a także niemały bałagan w nazwach procesorów, przez co np. różne odmiany Athlona pasują do różnych podstawek. W dodatku AMD nie udostępnia sensownych informacji o produktach – lepiej korzystać np. z www.cpu-world.com. A tak naprawdę najlepiej odpuścić rozbudowę obecnej platformy AMD i kupić procesor Ryzen. W każdym przypadku podczas wymiany procesora warto zajrzeć na stronę producenta płyty głównej: sprawdzić, jaki jest najnowszy BIOS do płyty, zaktualizować ten BIOS, a dopiero później instalować procesor zgodny z płytą i danym BIOS-em.