Z wymienną optyką

W artykule:

• Co wyróżnia bezlusterkowce
• Jakie są ich mocne i słabe punkty
• Na co zwracać uwagę przy kupowaniu
• Wyniki testu 7 aparatów
• Opisy wybranych modeli

Bezlusterkowce, zwane czasem systemowymi aparatami kompaktowymi z wymienną optyką, to przyszłość fotografii. Na całym świecie spada sprzedaż zwykłych kompaktów, wypieranych przez telefony komórkowe, zmniejsza się też udział lustrzanek w rynku aparatów z wymienną optyką – właśnie na rzecz bezlusterkowców.

Najważniejszą cechą odróżniającą bezlusterkowce od lustrzanek jest brak lustra odbijającego światło wpadające przez obiektyw i kierującego je w stronę wizjera optycznego. Co za tym idzie, żaden bezlusterkowiec nie może być wyposażony w wizjer optyczny typu TTL (Through The Lens, czyli „przez obiektyw”). To bez wątpienia wada tych aparatów – żaden wizjer elektroniczny nigdy nie dorówna realnemu obrazowi kadru.

Z drugiej strony wykorzystanie wyświetlacza elektronicznego ma niewątpliwe zalety. Pierwszą jest pokrywanie 100 procent fotografowanego kadru. Drugą, równie istotną – to, że na ekranie od razu widzimy, jak zdjęcie będzie wyglądało po wykonaniu, a więc już przed naciśnięciem spustu migawki możemy wprowadzić poprawki związane z niewłaściwie dobranym balansem bieli czy korekcją ekspozycji.

Autofokus to jedna z najważniejszych kwestii związanych z wykonywaniem zdjęć. Im jest sprawniejszy, tym większe mamy szanse, że sfotografujemy dokładnie to, co chcemy, i w tym momencie, który uznamy za najlepszy.

Automatyczne ustawianie ostrości w przypadku bezlusterkowców jest bardzo dobre. Może to budzić zdziwienie, bo ten typ aparatów wykorzystuje do ustawiania ostrości technikę detekcji kontrastu, taką samą jak kompakty, a w nich szybkość ustawiania ostrości jest słaba. Powodem nie jest jednak sama technologia, a raczej klasa zastosowanych komponentów. Jeśli aparat jest wyposażony w wydajny procesor, który sczytuje obraz z matrycy kilkaset razy w ciągu sekundy, a obiektyw – w szybki silnik, ostrość może być ustawiania błyskawicznie.

Trochę gorzej wygląda kwestia czułości autofokusu. Podczas fotografowania w ciemnych pomieszczeniach czy w nocy lustrzanki działają jednak nieco sprawniej.

Bezlusterkowce odróżnia od zwykłych kompaktów możliwość wymiany obiektywów. Dzięki temu zakupiony aparat z podstawowym, zazwyczaj 3-krotnym, zoomem można w miarę zdobywania fotograficznego doświadczenia rozbudować. Można dokupić na przykład obiektyw przystosowany do zdjęć makro, szerokokątny zoom, który sprawdzi się przy krajobrazach, albo stałoogniskową „portretówkę”, która umożliwi wykonywanie zdjęć osób z pięknie rozmytym tłem.

Tak jak w przypadku lustrzanek każdy producent zdecydował się na zastosowanie własnego, odrębnego mocowania, dlatego nie ma niestety możliwości prostego podłączania obiektywu jednej firmy do korpusu aparatu innego producenta, np. urządzenia Nikona do Sony. Jedynym wyjątkiem jest tandem Olympusa i Panasonica, wspólnie rozwijający system Mikro Cztery Trzecie (MCT) i wewnętrznie w nim konkurujący. Zyskuje na tym jakość obiektywów i ich ceny, a przez to pośrednio – sami użytkownicy. Inni producenci mają w ofercie mniej obiektywów, ale nawet wśród kilku „szkieł” każdy może wybrać coś dla siebie. Dodatkowo w standardzie MCT pojawiają się też obiektywy niezależnych producentów optyki, takich jak Sigma, Tamron czy Tokina.

Na marginesie warto wspomnieć, że bezlusterkowce znacznie lepiej niż lustrzanki nadają się do wykorzystywania obiektywów z innych systemów fotograficznych, podłączanych za pośrednictwem adapterów. Mniejsza odległość matrycy od bagnetu obiektywu (tzw. flange back) daje po prostu znacznie większe możliwości konstruktorom adapterów, którzy czasem wyposażają je nawet w specjalne funkcje, takie jak np. dodatkowa przysłona, możliwość wykonania przesunięcia (shift) i pokłonu (tilt), czy nawet… wbudowane lustro.

Różnorodność wymiarów matryc światłoczułych, w jakie są wyposażone bezlusterkowce, jest znacznie większa niż w przypadku lustrzanek. Dobrym przykładem jest porównanie powierzchni sensora Pentaksa Q (najmniejszego w teście) z matrycą Sony NEX-C3, która jest od niego… 13 razy większa! Ma to oczywiście wpływ na jakość zdjęć, ale także to, co określamy umownie jako „plastykę obrazu”, wynikającą m.in. z głębi ostrości na fotografii. W przypadku Pentaksa zdjęcia wyglądają tak, jakby były wykonane kompaktem, a Sony oferuje obraz o takiej samej plastyce, jak lustrzanki.

Matryce innych bezlusterkowców również się różnią pod względem wymiarów. Zresztą najwięcej mówi zwykłe porównanie liczbowe powierzchni matryc: Sony – ok. 365 mm2, Olympus i Panasonic – ok. 225 mm2, Nikon – ok. 116 mm2, i Pentax – ok. 28 mm2.

Jest przy tym jeszcze jedna, dość rzadko poruszana, kwestia związana z powierzchnią matrycy – minimalne koło obrazowe obiektywu. Im większa matryca, tym większa średnica tego koła, a przez to – wymiary samego obiektywu. Dlatego obiektywy do aparatów z matrycami APS-C (Sony, Samsung, Fujifilm) muszą być wyraźnie większe.

Każdy, nawet najprostszy model bezlusterkowca dorównuje możliwościami najbardziej zaawansowanym aparatom kompaktowym. Pozwala na fotografowanie w trybach manualnych (P, A, S i M) i zapis zdjęć w formatach JPEG i RAW. Bardziej świadomi miłośnicy fotografowania mogą też zwracać uwagę na takie „smaczki”, jak stopka do mocowania lampy zewnętrznej czy bezprzewodowe sterowanie lampami.

Z drugiej strony to właśnie bezlusterkowce są idealnym wyborem dla kogoś, kto myśli głównie o fotografowaniu w trybie automatycznym, który z czasem może zostanie wzbogacony o delikatne fotograficzne eksperymentowanie. Oferują wiele ciekawych programów tematycznych i funkcji specjalnych (np. zdjęcia 3D w aparatach Olympus, panoramy w Sony), a w menu aparatów są zwykle dość dokładne opisy każdej opcji, lub nawet całe wbudowane samouczki.

Bezlusterkowce lepiej niż lustrzanki sprawdzają się w roli kamer wideo. Detekcja kontrastu idealnie się nadaje do filmowania z działającym autofokusem, a silniki większości obiektywów pracują cicho i nie są słyszalne na ścieżce dźwiękowej.

• Już dziś co drugi aparat z wymienną optyką sprzedawany w Japonii i na Tajwanie to bezlusterkowiec, a w 2015 roku prawdopodobnie będzie tak na całym świecie.
• Większość osób fotografujących smartfonami twierdzi, że nie potrzebuje już aparatu kompaktowego, ale część z nich chce nabyć zaawansowany aparat z wymienną optyką. 80 procent tej części woli, aby był to bezlusterkowiec.
• Przy tych samych rozmiarach matryc obiektywy dla bezlusterkowców są wyraźnie mniejsze niż w przypadku lustrzanek, zwłaszcza jeśli chodzi o konstrukcje szerokokątne.
• Na pięć aparatów cyfrowych, które w ostatnim pół roku weszły na rynek pod hasłem „najszybszego na świecie ustawiania ostrości”, wszystkie pięć było bezlusterkowcami.
• Bezlusterkowce są całkowicie odporne na problemy z frontfokusem i backfokusem (czyli ustawianiem ostrości nieco przed lub za fotografowanym motywem).

Wszystkie testowane bezlusterkowce – sprzedawane w komplecie z obiektywem – można znaleźć na rynku w cenie poniżej 2000 zł (w tabeli podajemy nieco wyższe, uśrednione ceny). To kwota porównywalna z ceną tanich lustrzanek cyfrowych.

Bezlusterkowce mogą być naprawdę małe. Brak lustra umożliwia skonstruowanie korpusu o rozmiarach niemal porównywalnych do przeciętnego aparatu kompaktowego. Dlatego taki aparat można nosić (z podłączonym obiektywem typu „naleśnik”) w pokrowcach przeznaczonych do noszenia kompaktów lub… telefonów komórkowych. Bez problemu mieszczą się też w kieszeni kurtki lub bluzy. Bezkonkurencyjny pod tym względem jest Pentax Q.

Oczywiście istnieje również druga strona medalu – wygoda trzymania i użytkowania. Nie ma co ukrywać, aparaty tego typu trzyma się mniej wygodnie niż lustrzanki. O wygodzie trzymania aparatu możemy mówić tylko w przypadku dwóch testowanych modeli: Panasonic G3 oraz Sony NEX-C3.

Warto zwrócić też uwagę na liczbę przycisków i pokręteł. Badania wykazały, że osoby początkujące, szukające aparatu prostego i łatwego w obsłudze, trochę się ich boją. Dlatego producenci ukrywają różne ustawienia głębiej w menu. W rezultacie niektóre aparaty, takie jak Olympus E-PM1, Panasonic GF3 czy Sony NEX-C3, wyglądają „bezpieczniej”, ale obsługuje się je mniej wygodnie. Klasą samą w sobie jest jednak skrajnie uproszczony Nikon 1 J1. Korzystanie z jego funkcji innych niż tryb Auto jest bardzo męczące. Szkoda, bo aparat zapewnia świetny autofokus, a także dobrą jakość fotografii.

Mimo sporej różnicy wielkości matryc jakość zdjęć ze wszystkich aparatów była pod wieloma względami zbliżona, co widać po sumarycznych ocenach tej części testu. Różniły się szczegółami.

Pierwszym jest poziom szumów, czyli ilość zakłóceń obrazu, pojawiających się zwłaszcza przy wyższych czułościach ISO. Jedne z najlepszych wyników osiągnęły bezlusterkowce Sony oraz… Pentaksa, co – ze względu na niewielkie wymiary matrycy w tym ostatnim aparacie – jest sporą niespodzianką. To wynik działania algorytmów odszumiających, jednak ich stosowanie powoduje spadek ostrości zdjęć (złośliwcy określają to mianem „budyniu”).

Test obejmował też sprawdzenie obiektywu standardowo dołączanego do aparatu, między innymi pod kątem zniekształceń geometrii, winietowania i aberracji chromatycznych. Pomiar dokonywany był na plikach JPEG, co jest o tyle istotne, że większość bezlusterkowców w procesie wewnętrznej obróbki obrazu wprowadza korekcję różnych wad optycznych przypisanych do danego modelu obiektywu i wybranej ogniskowej. Obiektyw Sony 18–55 mm wypadł wyraźnie słabiej od konkurentów, ponieważ aparat nie wprowadza tej korekcji w plikach JPEG.

Różnice widoczne na pierwszy rzut oka to ruchomy, niemal dowolnie obracany ekran LCD Panasonica G3 oraz odchylane w górę i w dół wyświetlacze Olympusa E-PL3 i Sony NEX-C3. Ma to oczywiście niebagatelny wpływ na wygodę kadrowania w trudnych pozycjach. Ekran aparatu Sony wyróżnia największa w tym teście rozdzielczość (921 tys. pikseli), co rzeczywiście przekłada się na świetną jakość wyświetlanego na nim obrazu. Oba bezlusterkowce Panasonica zostały natomiast wyposażone w wyświetlacze wrażliwe na dotyk, co nie tylko ułatwia obsługę (np. przesuwanie zdjęć palcem w czasie ich oglądania), ale i zwiększa możliwości fotograficzne. Wszystko za sprawą funkcji Touch Shutter, polegającej na wskazaniu palcem miejsca kadru, w którym ma być ustawiona ostrość i ma zostać dokonany pomiar naświetlenia. Dzieje się to błyskawicznie i w tym samym momencie aparat wykonuje zdjęcie – to najszybsza istniejąca metoda fotografowania w przypadku motywów, które znajdują się poza środkiem kadru.

Zwolennicy tradycyjnego kadrowania obrazu za pomocą wizjera mają do wyboru właściwie tylko aparat Panasonic G3 z wbudowanym wizjerem elektronicznym. Wizjery można też podpiąć do obu modeli Olympusa.

Najwięcej możliwości daje aparat Olympus E-PL3 i podobny E-PM1 (choć zaskakująco dużo funkcji ma też Pentax Q). Dzięki dopracowanym filtrom artystycznym i opcji rejestracji zdjęć 3D wysoko zawędrowałby również w bardziej „gadżeciarskiej” klasyfikacji, ale tu palma pierwszeństwa należy się raczej Sony NEX-C3. Ma on ciekawe i przydatne opcje, jak automatyczne wykonywanie zdjęć panoramicznych (również w wersji 3D) czy obrazów o zwiększonej rozpiętości tonalnej typu HDR. Warto też odnotować bardzo oryginalną, choć chyba nie tak przydatną w praktyce, opcję „ruchomych zdjęć” w Nikonie 1 J1.

Jeśli wybierasz aparat umożliwiający wymianę obiektywów, powinieneś się zainteresować, ile tych obiektywów jest dostępnych w wybranym przez ciebie systemie bezlusterkowym. Na razie Mikro Cztery Trzecie (MCT) oferuje tyle samo dostępnych „szkieł” co… wszystkie inne systemy bezlusterkowe razem wzięte (nie licząc Pentaksa K-01, który wykorzystuje obiektywy lustrzankowe). Można to wytłumaczyć w prosty sposób – to najstarszy cyfrowy system bezlusterkowy na rynku oraz jedyny tworzony nie przez jednego, ale dwóch równorzędnych dużych producentów: Olympusa i Panasonica.

Opisy wybranych modeli aparatów

Zdecydowanie najlepiej wyposażony aparat w teście. Ma obrotowy, ruchomy i na dodatek dotykowy ekran LCD, z ciekawą funkcją Touch Shutter, wizjer elektroniczny i gorącą stopkę do lamp zewnętrznych. Gabarytami jest bardziej zbliżony do lustrzanki niż kompaktu, choć i to ma swoje plusy w postaci wygodnego uchwytu. Robi bardzo dobre zdjęcia o podwyższonej kolorystyce i dobrej ostrości. Inne zalety to szybki autofokus i zdjęcia seryjne do 20 kl./s.

Aparat łączy niewielkie wymiary z dość wygodną obsługą i dobrą jakością zdjęć. Fotografie mają podwyższoną kolorystykę, a zdjęcia wykonane przy słabym oświetleniu mają niewielkie szumy (choć to zaleta dobrych algorytmów odszumiania, nie matrycy). Również wyposażenie aparatu jest niezłe, bo ma uchylny ekran, w zestawie zewnętrzną lampę błyskową, gorącą stopkę do lamp systemowych, można dokupić także wizjer elektroniczny. Na uwagę zasługują ciekawe funkcje, na przykład braketing Filtrów Artystycznych czy zapis zdjęć 3D w formacie MPO.

Korpus rozmiarami przypomina kompakt, choć przeczy temu duży obiektyw standardowo dołączany do zestawu. Niewielka liczba przycisków i pokręteł nie sprzyja szybkiej obsłudze – zmiana większości ustawień aparatu wymaga wejścia w menu (na szczęście jest ono ładne i wygodne). Aparat ma również uchylny ekran, który ułatwia kadrowanie. Brakuje wbudowanej lampy błyskowej, ale w zestawie znajduje się lampa zewnętrzna. Plusem są ciekawe tryby fotografowania, np. panoramy. Jeśli chodzi o jakość zdjęć, jest ona ogólnie nieco niższa niż z aparatów Olympus czy Panasonic.