Czas wielu rdzeni

• Sebastian Kręzel redaktor działu Hardware

Do komputerów domowych jest nadal najlepszy procesor dwurdzeniowy, bo twórcy oprogramowania nie spieszą się ze wsparciem do układów wielordzeniowych. Nową platformę Intel Core i7 jeszcze należy traktować jako ciekawostkę, dopóki znacznie nie spadnie jej cena. Nie ma się też co łudzić, że decydując się na ten procesor, zainwestujesz w wyjątkowo dobre na przyszłość rozwiązanie. Już nie raz się przekonaliśmy, że producenci szybko zmienią podstawkę czy też chipset, ograniczając w ten sposób możliwości rozbudowy. Niemniej jednak przyszłość stanowią układy wielordzeniowe, i to w tym kierunku będą podążali producenci.

W artykule znajdziesz:

• Wskazówki dotyczące zakupu procesora
• Cechy dobrego procesora do komputera domowego
• Wyniki testów dziewięciu układów do 500 zł
• Wyniki testów siedmiu procesorów do 800 zł

Rynek procesorów się obecnie przeobraża. Minęły trzy miesiące od premiery układów Intel Core i7 i zaledwie chwila od premiery jednostek AMD Phenom II. Niestety, ceny nowych układów wykraczają poza górną granicę przyjętą na potrzeby naszego testu, dlatego się w nim nie znalazły. Na razie przeciętnemu użytkownikowi pozostają znane dotychczas rodziny procesorów, przede wszystkim AMD Ath- lon i Phenom, a także Intel Pentium Dual-Core, Core 2 Duo i Core 2 Quad.

Przy zakupie procesora dobrze jest poznać jego dane techniczne. Znając je, będziesz mógł określić szacunkową wydajność układu, którym jesteś zainteresowany. Podstawową informacją jest liczba rdzeni. Im jest ich więcej, tym szybciej procesor będzie mógł wykonać określone zadania. Jednak tylko nieliczna grupa programów potrafi wykorzystać wiele rdzeni jednocześnie – większość korzysta z dwóch. Dlatego przyjęło się, że obecnie procesor musi mieć co najmniej dwa rdzenie.

• DWA RDZENIE Większość programów potrafi wykorzystać możliwości dwóch rdzeni. Tylko w niektórych (grafika, projektowanie) lepszy będzie układ czterordzeniowy.
• CZĘSTOTLIWOŚĆ PRACY Wszystkie programy radzą sobie ze spożytkowaniem megaherców procesora. W szczególności dotyczy to gier. Dobrze mieć procesor o wyższym zegarze.
• SZYNA SYSTEMOWA Od szyny systemowej zależy prędkość komunikacji procesora z otoczeniem. Im jej taktowanie jest wyższe, tym wyższe osiągi całego systemu.
• WIELKOŚĆ PAMIĘCI PODRĘCZNEJ Powinna być możliwie duża, dzięki czemu zmniejsza się liczba odwołań procesora do relatywnie wolnej pamięci RAM.
• PODATNOŚĆ NA PODKRĘCANIE Parametr ten pozwala na zwiększenie wydajności układu w wyniku zwiększenia jego częstotliwości ponad fabryczną wartość.
• ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ Mniejsza ilość pobieranego prądu to mniejsze wymagania odnośnie zasilacza i mniejsza emisja cieplna, a zatem także cichsza praca zestawu chłodzącego.

Innym parametrem pozwalającym na oszacowanie wydajności procesora jest jego częstotliwość wyrażana w megahercach lub gigahercach. Im jest wyższa, tym szybciej procesor potrafi wykonywać obliczenia.

O wydajności jednostek decyduje też magistrala systemowa oraz częstotliwość, z jaką pracuje. W przypadku procesorów AMD jest to HyperTransport, natomiast u Intela – FSB. Kolejnym parametrem wpływającym ma wydajność procesora jest wielkość jego pamięci podręcznej (tzw. cache) poziomu drugiego oraz trzeciego (L2 i L3).

Warto pamiętać, że wymienione parametry pozwalają porównać procesory tylko w obrębie jednej rodziny, np. Pentium Dual-Core. Generalnie o wydajności decyduje przede wszystkim architektura. Dlatego kilka procesorów o tych samych parametrach może mieć zupełnie różne osiągi.

Atutem niektórych procesorów jest ich podatność na podkręcanie (overclocking). My również w testach sprawdzamy podatność na podkręcanie. Jednak tylko nieliczna grupa użytkowników wykorzystuje tę możliwość w swoich komputerach, a na przeciętnego nabywcę działa tylko czynnik psychologiczny dający użytkownikowi poczucie komfortu, że w razie potrzeby będzie mógł łatwo zwiększyć wydajność procesora.

Zatem, czy warto zwracać uwagę na ten parametr? Tak. Niektóre procesory, po zainstalowaniu lepszego zestawu chłodzącego, umożliwiają podkręcenie częstotliwości nawet o przeszło 70 procent.

Wszystkie procesory mają jeszcze jedną wspólną cechę – uciążliwości związane z ich użytkowaniem, czyli poborem energii oraz ilością ciepła emitowanego podczas pracy.

Pierwszy parametr ma znaczenie w przypadku budowania lub modernizacji zestawu komputerowego. Jeśli pobór energii jest duży, konieczny jest lepszy zasilacz, co zwiększa koszty całego komputera, a później rachunki za prąd.

Emisja ciepła zazwyczaj jest mniej dokuczliwa, bo z odprowadzaniem ciepła radzi sobie typowy zestaw chłodzący. Jednak już w przypadku budowania komputera specjalnego przeznaczenia (np. MediaCenter PC) ma ona większe znaczenie. Wynika to z gorszej cyrkulacji wewnątrz obudowy takiego komputera, a także z bardziej restrykcyjnych wymogów odnośnie głośności pracy.

Decydując się na określony procesor, faktycznie wybierasz całą platformę, z którą zwiążesz się na pewien czas. A ta ma wpływ na możliwości rozbudowy procesorów w przyszłości. W komfortowej sytuacji znajdują się obecnie nabywcy procesorów AMD, bo kupując niedrogą płytę główną z podstawką AM2+, mają pewność, że będzie poprawnie współpracowała ze wszystkimi obecnymi układami, a prawie na pewno również przyszłymi procesorami Phenom II.

W przypadku rozwiązań Intela sytuacja jest inna, bo wszystkie obecne układy do podstawki LGA775 będą powoli ustępowały miejsca zupełnie nowym procesorom z serii Core i7 i to one staną się dominującym rozwiązaniem w przyszłości. Dlatego nabywcy nowych komputerów z procesorami Intela muszą byś świadomi niewielkich możliwości rozbudowy tych maszyn w przyszłości.

Od ostatniego testu procesorów (PC Format 3/2008) z rynku niemalże zniknęły procesory jednordzeniowe. Można jeszcze spotkać kilka takich modeli w sklepach, ale są to już ostatnie egzemplarze. Ceny procesorów dwurdzeniowych znacznie spadły – wielu nawet o połowę. Niektóre serie zastąpiono nowszymi. Zmienia się także oprogramowanie – większość aplikacji (także gry) potrafi skorzystać z możliwości procesora dwurdzeniowego. Dlatego takie układy wciąż dominują na rynku.

Przetestowaliśmy 16 procesorów, które podzieliliśmy na dwie grupy cenowe. W testach nie znalazł się ani jeden procesor jednordzeniowy. Zakup takich układów jest nieopłacalny, bo różnica między procesorem jednordzeniowym a tanim dwurdzeniowym wynosi około 50 złotych.

Przed dokonaniem wyboru należy określić zakres zastosowań, do jakich ma służyć procesor. W przypadku zastosowań domowych, gier, programów biurowych znacznie lepszym rozwiązaniem jest kupno procesora dwurdzeniowego o możliwie wysokiej częstotliwości pracy.

W przedziale cenowym do 500 zł sytuacja jest klarowna – dominuje układ Intel Core 2 Duo E7300. Ciekawostką jest niewątpliwie procesor Intel Pentium Dual-Core E5200, który zajął pozycję tuż za liderem. Tak wysoka pozycja jest wynikiem dużej częstotliwości pracy oraz pojemnej pamięci podręcznej. Niezaprzeczalnym atutem tego modelu jest atrakcyjna cena.

Dopiero za dwoma procesorami Intela znalazł się pierwszy układ AMD – Phenom X3 8750. Na przykładzie tego modelu widać, jak słabą propozycję stanowią jednostki trzyrdzeniowe. Model ten tylko nieznacznie wyprzedził szybciej taktowanego Athlona X2 7750. Jego przewaga uwidoczniła się w programach graficznych, które potrafią skorzystać z więcej niż dwóch rdzeni, jednak poniósł klęskę w grach.

Jeśli podstawowym czynnikiem doboru podzespołów do nowego komputera jest cena, należy się skupić na układach AMD. Za 250 złotych można kupić Athlona X2 5050e lub Athlona X2 4850e. Osiągi tych procesorów w zupełności zaspokoją potrzeby średnio wymagających użytkowników, a ich dodatkową zaletą jest obniżony pobór energii.

Pod względem wydajności od układów AMD znacznie odstaje na niekorzyść dwurdzeniowy Celeron E1400. Nie ma także bardzo niskiego poboru energii mimo niskiej częstotliwości pracy. Jednak jeden jego atut może przyciągać klientów – jest podatny na podkręcanie.

W takich zastosowaniach jak opracowywanie grafiki, generowanie scen czy projektowanie sprawdzają się świetnie procesory czterordzeniowe, bo oprogramowanie potrafi efektywnie je wykorzystać. W tej kategorii z dużą przewagą wygrał leciwy już układ Intel Core 2 Quad Q6600. Dobre osiągi są wynikiem częstotliwości pracy procesora i zastosowania pamięci cache 8 MB. Co ciekawe, model ten nie tylko zaprezentował świetną prędkość renderowania grafiki, ale także osiągnął najwyższy wynik w grze Unreal Tournament 3, która potrafi wykorzystać zalety procesorów wielordzeniowych.

Wydajny czterordzeniowy AMD Phenom X4 9850 Black Edition znajduje się pod względem wydajności na trzecim miejscu. Jednak w związku z dużym poborem mocy oraz wysoką temperaturą w czasie spoczynku układ ten uzyskał dopiero piątą lokatę w klasyfikacji ogólnej.

W tej dziedzinie lepiej wypadają układy Intela. W nowszych procesorach wpływa na to m.in. 45-nanometrowy proces technologiczny. Z kolei w modelach starszych, jak Q6600, pozwala na to wolniejsza szyna FSB, która pozostawia większą elastyczność w manipulowaniu częstotliwością. Najlepiej jednak zaprezentował się procesor Celeron E1400, którego częstotliwość udało się zwiększyć aż o 72 procent. Znacznie słabiej podkręcają się procesory pracujące nominalnie z wysokimi częstotliwościami. Przykładem potwierdzającym tę zależność jest procesor Intel Core 2 Duo E8500, na którym uzyskaliśmy przyrost częstotliwości tylko 11 procent. Jest to mniej, niż otrzymywaliśmy na procesorach firmy AMD, które są uważane za układy słabo podatne na overclocking. I to nie zawsze słusznie – częstotliwość magistrali Phenoma X4 9850 Black Edition udało się podkręcić o 24 procent, Phenoma X3 8450 podkręciliśmy o dodatkowe 29 procent. Jest to też jedna z zalet dobrych płyt głównych z najnowszymi chipsetami AMD.

Opisy procesorów w cenie od 600 do 800 zł

Procesor Intela, który jako pierwszy model czterordzeniowy zrobił prawdziwą furorę na rynku. Taką przychylność zyskał dzięki dobrej wydajności, zarówno w zastosowaniach rozrywkowych, jak i profesjonalnych. Dodatkowo ten procesor jest dostępny w atrakcyjnej cenie (jak na układ z czterema rdzeniami), co się niewątpliwie przyczyniło do zwiększenia jego popularności. Nieobojętna była także podatność na overclocking – przy odpowiednim chłodzeniu, po nieznacznym podniesieniu napięcia, potrafi pracować nawet z częstotliwością 3,4 GHz. Jednak jest to już dość stara konstrukcja, korzystająca z procesu technologicznego 65 nm. Z tego powodu staje się też coraz trudniej dostępna. Rodzina układów korzystających z nowszego procesu (45 nm) została podzielona na dwa segmenty. Przedstawicielem serii ekonomicznej jest model Q8200, natomiast serii topowej – zdecydowanie droższe modele Q9xxx. Te ostatnie różnią się od naszego zwycięzcy pojemnością pamięci cache L2 (6 MB lub 12 MB) oraz pracą z szybszą szyną systemową (1333 MHz zamiast 1066 MHz).

Zakładano, że będzie to ekonomiczna wersja układu czterordzeniowego, która powinna zastąpić Q6600. Faktycznie różnica w cenie jest znikoma (tylko 27 zł). Różnice w wydajności również okazały się niewielkie. Jednak model ten został wyprodukowany w procesie 45 nm, co pozwoliło zredukować pobór mocy, a zatem także emisję ciepła wytwarzanego przez procesor. Wydawać by się mogło, że element ten polepszy podatność na podkręcanie, ale tak nie jest. Przede wszystkim procesor pracuje z wyższą szyną systemową (1333 MHz), co znacznie obniża możliwości podkręcania. W testowanym egzemplarzu udało się zwiększyć taktowanie o zaledwie 26 procent. Miało to duży wpływ na ocenę końcową. Pod względem wydajności model Q8200 w wielu testach nie ustępuje Q6600, a niekiedy jest od niego wydajniejszy (przy zbliżonej częstotliwości pracy). W kilku testach, które są zależne od pojemności cache L2, widać braki modelu Q8200. Można je zaobserwować na przykładzie renderingu w teście Cinebench 10 czy w niektórych grach, jak Unreal Tournament 3.

Jeden z najszybszych procesorów dwu-rdzeniowych. Dzięki bardzo wysokiemu zegarowi (3,16 GHz) doskonale się spisuje w grach. Stanowi zatem idealną propozycję dla fanów elektronicznej rozrywki. Oczywiście zdarzają się tytuły, w których lepiej prezentują się procesory czterordzeniowe, jednakże obecnie są to wyjątki. Układ ten przegrywa jednak w porównaniu z procesorami czterordzeniowymi w zastosowaniach profesjonalnych, takich jak rendering grafiki, co potwierdzają przeprowadzone przez nas testy. Ze względu na bardzo wysoką częstotliwość pracy, również słabo się podkręca. W trakcie testów zdołaliśmy zwiększyć jego częstotliwość tylko o 11 procent względem nominalnej częstotliwości. Mimo że takie podkręcenie nie zachwiało stabilnością komputera, to temperatura podczas obciążenia wzrosła do nieakceptowalnego pułapu 88 stopni. Ciekawostką jest to, że przy zastosowaniu bardzo dobrego chłodzenia niektóre osoby wyciskają z tego układu przeszło 4 GHz. Warunkiem jest jednak trafienie na właściwą wersję układu, gwarantującą takie osiągi w podkręcaniu.

Rodzina procesorów, która w oczach wielu użytkowników straciła ze względu na niesławny błąd TLB. Faktycznie błąd ten objawił się wyłącznie w laboratoriach AMD i praktycznie nie występował u użytkowników. Co ważniejsze, nie wpływał na stabilność działania samych procesorów, ani na zmniejszenie wydajności układów. Niemniej ich opinia została mocno nadszarpnięta. Obecne układy o rewizji B3 zostały pozbawione tego błędu. Same procesory pod względem wydajności sprawują się bardzo dobrze, choć aby mogły rywalizować z czterordzeniowymi układami Intela, muszą pracować z wyższą częstotliwością. Są one jednak dostępne w bardziej atrakcyjnych cenach. Poza tym wersje Black Edition (BE) mają odblokowany mnożnik, co ułatwia ich podkręcanie. Niestety, przy zastosowaniu fabrycznego chłodzenia częstotliwość można zwiększyć od 18 do 25 procent, więc pod tym względem nie są w stanie skutecznie rywalizować z układami Intela. Po części jest za to odpowiedzialny proces technologiczny 65 nm, który przekłada się na zwiększony pobór mocy.

Opisy procesorów w cenie do 500 zł

Seria E7xxx, w tym model E7300, to procesory dwurdzeniowe polecane do ekonomicznych komputerów opracowanych z myślą o multimediach i rozrywce. Widać to po całkiem przyzwoitych osiągach, zarówno w grach, jak i aplikacjach użytkowych. Dużo słabiej niż modele E8xxx prezentuje się w bardziej ambitnych zastosowaniach, na co ma wpływ także okrojona o połowę pamięć cache L2. Od „pełnowartościowych” E8xxx różnią się też wolniejszą magistralą FSB (1066 MHz zamiast 1333 MHz). W efekcie potencjał overclockingu procesorów jest nieco wyższy. Podczas podkręcania bez większego trudu daje się zwiększyć częstotliwość magistrali do 1333 MHz. Oczywiście w praktyce wiele zależy od wersji samego układu. Najlepsze wersje ze skutecznym chłodzeniem podkręcają się do 4 GHz – podczas testu, na chłodzeniu zbliżonym do fabrycznego, podnieśliśmy częstotliwość do 3,6 GHz. Mimo tych zalet cena procesora mogłaby być nieco niższa. Przecież pracuje on z częstotliwością niższą niż np. E8500, ponadto za podobną kwotę można nabyć lepszy model Core 2 Duo E7400.

Pentium Dual-Core to tanie układy, stworzone z myślą o zagarnięciu jak największego fragmentu rynku. W porównaniu z Core 2 Duo ograniczono w nich pamięć cache L2 – są to tylko 2 MB. Z jednej strony wpłynęło to na dodatkowe obniżenie wydajności tych układów, z drugiej zwiększyło potencjał overclockingu. Pozytywny wpływ na ten aspekt ma także jeszcze wolniejsza szyna FSB, która pracuje z efektywną częstotliwością 800 MHz. Dlatego w testowanym modelu zegar udało się podkręcić o 43 procent, do przeszło 3,57 GHz. Jeśli chodzi o wydajność nominalną, układ ten jest trochę wolniejszy od układów z serii E7xxx. Jednak różnicy się specjalnie nie zauważa (częstotliwość jest zbliżona do E7300). Poza tym przy dobrej płycie ewentualne braki wydajności można zrekompensować przez podkręcanie. Procesory tej rodziny charakteryzują się małym poborem mocy, a także dość niską temperaturą w spoczynku, co pozwala na ich stosowanie w cichych komputerach. Dużym plusem jest niska cena, a zarazem świetna relacja możliwości do ceny, za co układ został wyróżniony.

Nowe Athlony X2 z serii 7xxx wywodzą się z czterordzeniowych układów Phenom, mają jednak aktywne tylko dwa rdzenie. W stosunku do starszych athlonów X2 obsługują szynę HyperTransprt 3.0, pamięci DDR2 1066, dysponują pamięcią cache L3 o pojemności 2 MB, a ich rdzenie mogą pracować z różnymi zegarami. Wersja Black Edition ma także odblokowany mnożnik, co ułatwia podkręcanie. Mimo tego zabiegu nie jest to układ o specjalnych możliwościach overclockingu – podczas testu zwiększyliśmy częstotliwość o niespełna 20 procent. Za takie osiągi odpowiedzialny jest m.in. 65-nanometrowy proces technologiczny. Ogólnie procesor należy do układów o dużym zapotrzebowaniu na prąd, a także mocno się nagrzewających. Pod względem wydajności jest całkiem interesującą propozycją, ale powinien być cenowo zbliżony do Pentium Dual-Core E5200, a nawet tańszy, bo w wielu testach jest od niego wolniejszy. Oczywiście zdarzają się programy, w których nowy Athlon X2 sprawuje się lepiej niż układ Intela, jednak ta różnica nie uzasadnia tak niekorzystnej ceny.

Phenom X3 to procesory, które są ewenementem, mają bowiem trzy rdzenie. Nie są to jednak natywne układy trzyrdzeniowe, lecz czterordzeniowe z wyłączonym jednym rdzeniem. To sposób producenta na oszczędzenie układów, u których w trakcie produkcji stwierdzono wadliwe działanie jednego z rdzeni. Oczywiście układy mają niższą cenę niż phenomy x4, ale wystarczy dołożyć około 150 zł, by wejść w posiadanie układu czterordzeniowego, który jest sporo szybszy, zwłaszcza w aplikacjach potrafiących wykorzystać układy wielordzeniowe. Z kolei dwurdzeniowe układy AMD o wysokiej częstotliwości pracy, jak choćby Athlon X2 7750, są wydajniejsze i zarazem tańsze. Dlatego też w klasyfikacji ogólnej Phenomowi X3 nie udało się pokonać tańszego procesora dwurdzeniowego z firmy AMD, co dodatkowo podaje w wątpliwość sens istnienia takiego układu. Phenom X3 znacznie odstaje też od Intela E7300 w tej samej cenie. Generalnie przy takiej cenie układy trzyrdzeniowe należy traktować raczej jako ciekawostkę niż interesującą propozycję.